Lịch sử của Ethereum bắt đầu hơn một thập kỷ trước khi Vitalik Buterin, một nhà toán học tài năng, nảy ra ý tưởng tạo ra một phiên bản blockchain tiên tiến hơn Bitcoin.
Cảm thấy thất vọng với những hạn chế của Bitcoin, Buterin tin rằng blockchain có thể trở thành một nền tảng mạnh mẽ hơn, không chỉ phục vụ như một loại tài sản tiền tệ, mà còn là một “máy tính toàn cầu” – nơi lưu trữ các ứng dụng phi tập trung thông qua các hợp đồng thông minh mà không cần con người phải can thiệp quá nhiều.
Tính tới thời điểm hiện tại, Ethereum đang là tài sản tiền điện tử lớn thứ hai trên thế giới, hỗ trợ hệ sinh thái nghìn tỷ đô la của các mạng lưới phụ thuộc. Đây là blockchain được nhiều nhà quản lý tài sản lớn nhất thế giới lựa chọn, cũng như hàng trăm nghìn người dùng hàng ngày trên L1 và hàng triệu người trên L2.
Sau đây là 11 cột mốc quan trọng nhất trong lịch sử Ethereum và một số nâng cấp lớn đáng mong đợi.
#1. Whitepaper Ethereum – 2013
Vào cuối những năm tháng thiếu niên của mình, Buterin lần đầu tiên biết đến Bitcoin thông qua cha anh – một kỹ sư người Nga đã cùng gia đình di cư đến Canada.
Do không có nhiều tiền để đầu tư vào Bitcoin hoặc các hoạt động khai thác, Buterin đã làm việc với tư cách là một người viết blog về tiền điện tử và được thanh toán bằng BTC vào đầu những năm 2010.
Nhận thấy tài năng của Buterin như một “nhà tư tưởng” và tác giả hàng đầu trong lĩnh vực này, Mihai Alisie – một người đam mê Bitcoin đến từ Romania – đã bày tỏ ý muốn hợp tác với anh và cả hai đã cùng ra mắt Bitcoin Magazine vào năm 2012.
Trang đầu tiên của whitepaper Ethereum | Nguồn: Ethereum.org
Và chỉ một năm sau, khi mới 19 tuổi, Buterin đã công bố whitepaper Ethereum phác thảo một “hợp đồng thông minh thế hệ tiếp theo và nền tảng ứng dụng phi tập trung”, với mục đích đơn giản là để khắc phục “khả năng hạn hẹp” của Bitcoin. Buterin chia sẻ:
“Hãy thử nghĩ về sự khác biệt giữa máy tính cầm tay và điện thoại thông minh. Một chiếc máy tính nhỏ gọn có thể giải quyết các phép tính trong vòng một nốt nhạc, và đó là tất cả những gì nó có thể làm được. Nhưng trên thực tế, con người còn muốn làm rất nhiều việc khác nữa. Nếu bạn có một chiếc điện thoại thông minh, thì bạn sẽ có một ứng dụng máy tính trong đó. Không chỉ thế, bạn còn có một ứng dụng nghe nhạc, một trình duyệt web và gần như là mọi thứ bạn cần.”
Sau đó, anh được quỹ Peter Thiel Fellowship trao tặng 100.000 đô la để bắt đầu làm việc trên nền tảng Ethereum.
#2. Red Wedding – 2014
Trước khi Ethereum trở thành một “đế chế” như ngày nay, nó đã trải qua một số khó khăn và xung đột trong quá trình phát triển, trong đó phải kể đến sự kiện “Red Wedding” (Đám cưới đỏ) đình đám năm nào.
Như Camila Russo đã ghi lại trong cuốn sách “The Infinite Machine” của mình, nhóm đồng sáng lập đã tập trung tại Zug, Thụy Sĩ vào ngày 7 tháng 6 năm 2014 để ký một văn bản đồng ý chuyển đổi Ethereum thành một công ty vì lợi nhuận.
Nhưng thay vì ký hợp đồng, mọi thứ bắt đầu vượt khỏi tầm kiểm soát khi căng thẳng liên quan đến phong cách quản lý của Charles Hoskinson, những đóng góp của Amir Chetrit cho dự án và hướng đi tương lai của Ethereum đã được đẩy lên đến đỉnh điểm.
Quyết định về hướng đi của Ethereum được giao cho Buterin, người đã hành động để lật đổ Hoskinson (người sau này tạo ra Cardano) cùng Chetrit và thành lập Ethereum như một tổ chức phi lợi nhuận thay vì một công ty.
“Chúng tôi đã có những bất đồng quan điểm nhất định, và thật không may, chúng đã trở thành một vết nhơ”, Joe Lubin – đồng sáng lập Ethereum – chia sẻ.
#3. ICO và buổi ra mắt định mệnh – 2014
Bước tiến lớn tiếp theo của Ethereum là huy động vốn và nâng cao nhận thức rộng rãi của công chúng trong đợt ICO vào năm 2014, bán được hàng triệu đô la ETH để tài trợ cho việc phát triển dự án.
Từ ngày 22 tháng 7 đến ngày 2 tháng 9 năm 2014, Ethereum đã chứng kiến các nhà đầu tư mua hơn 18 triệu đô la ETH, được thanh toán bằng BTC.
Blockchain Ethereum và token gốc ETH chính thức được ra mắt vào ngày 30 tháng 7 năm 2015.
ETH được tung ra thị trường với giá 0,31 đô la cho mỗi token ETH, đánh dấu mức lợi nhuận ấn tượng khoảng 1.000.000% cho bất kỳ ai đủ may mắn để nắm giữ ETH cho đến hôm nay khi token có giá là 2.332 đô la.
Và có tin đồn cho rằng Joe Lubin – đồng sáng lập Ethereum và Consensys – đã đầu tư vào ICO nhiều hơn bất kỳ ai khác.
#4. Vụ hack The DAO và Ethereum Classic – 2016
Có thể nói, vụ hack khét tiếng của The DAO – một vụ tấn công mà hacker đã đánh cắp hơn 3,6 triệu ETH từ The Decentralized Autonomous Organization – chính là một sự kiện mạng tính “cách mạng” trong lịch sử của Ethereum.
Cuộc tấn công đã gây chấn động toàn thị trường, khiến giá ETH lao dốc từ 20 đô la xuống 9 đô la chỉ trong vòng chưa đầy 36 giờ.
Sau cuộc tấn công, cộng đồng Ethereum đã chia thành hai phe chính: Một phe muốn tiếp tục hoạt động như bình thường, trong khi phe còn lại muốn khôi phục mạng về trạng thái trước khi cuộc tấn công xảy ra để khắc phục sự cố.
Ở thời điểm đó, các cuộc tranh cãi xoay quanh câu hỏi “Liệu blockchain có nên là những bản ghi bất biến, với quy tắc ‘code là luật’, hay những người lãnh đạo của chúng có thể chỉ cần thay đổi lịch sử để xóa bỏ những sự kiện không hay?” đã được thổi bùng lên ở khắp nơi. Cho đến hiện tại, người ta vẫn thường đặt ra nghi vấn về việc liệu Ethereum có đi đúng hướng hay không.
Cuối cùng, phần lớn cộng đồng Ethereum đã bỏ phiếu ủng hộ “hard fork” mạng để khôi phục blockchain và lấy lại tài sản bị mất trong vụ tấn công khai thác.
Một trong những hard fork đáng chú ý chính là là blockchain PoS mà đã giúp duy trì cái tên Ethereum cho đến ngày nay, trong khi “phiên bản gốc” của Ethereum – Ethereum Classic – vẫn đang là một blockchain PoW.
#5. CryptoKitties làm “sập” Ethereum – 2017
Một trong những chuyện kỳ lạ nhất từng xảy ra với Ethereum là sự ra đời của bộ sưu tập NFT CryptoKitties.
Được ra mắt vào tháng 10 năm 2017 bởi studio Axiom Zen có trụ sở tại Vancouver, CryptoKitties được thiết kế như một thử nghiệm nghiêm túc với công nghệ blockchain, cho phép người dùng thu thập và nhân giống nhiều loại NFT khác nhau.
Đến đầu tháng 12, CryptoKitties đã lan truyền với tốc độ chóng mặt, đẩy giá trị của các NFT lên tới 170.000 USD. Nhu cầu và hoạt động xung quanh CryptoKitties tăng vọt đến mức làm nghẽn mạng Ethereum, khiến phí giao dịch tăng cao chóng mặt.
CryptoKitties hiện đang được bán với giá thấp không tưởng – chỉ 0,002 ETH | Nguồn: CryptoKitties
Để ứng phó với sự cố gián đoạn đột ngột, một nhóm các nhà phát triển Ethereum tài năng từ MetaMask và Infura đã cùng nhau triển khai các biện pháp tối ưu hóa nhanh chóng và tìm ra các giải pháp mở rộng quy mô dài hạn cho mạng.
Trong khi vẫn còn có nhiều ý kiến trái chiều về chất lượng và giá trị của dự án CryptoKitties, chúng ta không thể phủ nhận mức độ tác động to lớn của nó đối với sự phát triển của mạng Ethereum hoặc đã góp phần tạo nên sự bùng nổ của NFT.
#6. Mùa hè DeFi – 2020
Mùa hè năm 2020, được những người đam mê tiền điện tử gọi một cách thân thương là “mùa hè DeFi”, đã đánh dấu một bước ngoặt trong lịch sử tiền điện tử, khi Ethereum đột nhiên trở thành cái nôi cho một loại hình hoạt động tài chính hoàn toàn mới.
Người dùng mới đổ xô lên mạng lưới Ethereum, mong chờ được thử nghiệm hàng trăm giao thức mới đang xuất hiện trên khắp mạng. Điều này đã châm ngòi cho sự bùng nổ trong hoạt động vay, cho vay và giao dịch tài sản kỹ thuật số trên hàng trăm giao thức, nhiều giao thức trong số đó hiện đang tạo thành “xương sống” của lĩnh vực DeFi trị giá hàng tỷ đô la ngày nay. Phần lớn hoạt động này được thúc đẩy bởi “yield farmer” – những người nhận thưởng bằng token cho hoạt động của mình. Đây được coi là một ý tưởng thiên tài để tăng tốc vòng quay tài chính hoặc là một mô hình Ponzinomic không bền vững.
Các giao thức DeFi lớn dựa trên Ethereum đã phát triển mạnh mẽ trong mùa hè DeFi, bao gồm Aave và Compound, hiện có tổng giá trị khóa lên tới hàng chục tỷ đô la và khối lượng giao dịch hàng ngày lên tới hàng trăm triệu đô la.
Ngoài ra còn có sự bùng nổ của các dự án DeFi liên quan đến chủ đề đồ ăn, nổi bật nhất là SushiSwap, dự án đã fork Uniswap và trở nên nổi tiếng với “vụ tấn công ma cà rồng” nhằm thu hút thanh khoản và người dùng. Sau khi Chef Nomi rút 14 triệu USD từ SUSHI, ông đã giao lại quyền kiểm soát sàn giao dịch phi tập trung này cho nhà đầu tư trẻ đầy tiềm năng Sam Bankman-Fried.
Aave tự hào có 13 tỷ đô la TVL và 168 triệu đô la khối lượng giao dịch hàng ngày tính đến ngày 9 tháng 8 | Nguồn: DefiLlama
#7. Lộ trình cải tiến Rollup – Tháng 10 năm 2020
Theo nhà phát triển Ethereum Marius van der Wijden, một trong những điều tuyệt vời nhất về Ethereum là lộ trình phát triển linh hoạt.
Ông chia sẻ rằng cộng đồng liên tục “tranh luận về việc phải làm gì và ưu tiên điều gì tiếp theo”, điều này rất quan trọng để duy trì tính phi tập trung của Ethereum và tránh bị chiếm đoạt.
Tính linh hoạt này đã được thể hiện vào tháng 10 năm 2020 khi Buterin từ bỏ lộ trình Eth 2.0 lâu đời, vốn có kế hoạch mở rộng quy mô Ethereum theo cách thống nhất bằng cách sử dụng phân mảnh (sharding) OG – trông giống như 64 blockchain Ethereum chạy cùng nhau.
Nhưng Buterin đã từ bỏ hình thức phân mảnh này (sau này được triển khai bởi các dự án như Near) vì một giải pháp thay thế bắt đầu xuất hiện dưới dạng các dự án Optimistic- và ZK-rollup, các dự án Layer 2 đưa hoạt động thực thi và tính toán ra khỏi mainnet nhưng vẫn kế thừa tính bảo mật của mainnet.
Khi nghiên cứu và phát triển cho thấy đây sẽ là con đường khả thi để mở rộng quy mô, ông đã công bố một “lộ trình tập trung vào rollup” mới.
Lộ trình rollup mới đảm bảo rằng mạng lưới Ethereum sẽ được rèn thành một blockchain lớp cơ sở tối ưu với phần lớn khả năng mở rộng và thử nghiệm sẽ diễn ra thông qua các mạng Layer 2, chẳng hạn như Polygon, Optimism và Arbitrum. Optimistic rollup được coi là giải pháp triển khai nhanh hơn, với ZK-rollup được coi là kết thúc có khả năng xảy ra.
“Họ đang tận dụng rất nhiều phát hiện công nghệ mà chúng ta có ngày nay, điều mà chúng ta không có 10 năm trước. Ví dụ như lấy mẫu khả dụng dữ liệu… chưa tồn tại trước năm 2017 – năm 2017 là khi tôi công bố công trình đầu tiên của mình về nó. Các giải pháp Optimistic và ZK-rollup cũng chưa thực sự tồn tại trước khoảng năm 2019”, Buterin chia sẻ tại buổi họp báo năm 2022 tại ETH Seoul.
#8. PoS và The Merge – Tháng 9 năm 2022
Van der Wijden cho biết sự kiện Merge là khoảnh khắc mà ông coi là “quan trọng nhất” trong lịch sử mạng lưới Ethereum.
The Merger được hoàn tất vào ngày 15 tháng 9 năm 2022. đánh dấu bước chuyển mình từ cơ chế đồng thuận PoW tốn nhiều năng lượng sang cơ chế PoS thân thiện hơn với môi trường.
“Đó là nỗ lực to lớn của rất nhiều người, tất cả cùng nhau làm việc vì một mục tiêu chung. Tôi rất vui vì chúng tôi đã làm được điều đó. Sau khi biết được một số con số về điện, mức tiêu thụ CO2 và rác thải điện tử, tôi tự hào khi là một phần của nỗ lực đó.”
The Merge đã giúp giảm 99% mức tiêu thụ năng lượng của Ethereum và mang lại sự thay đổi lớn trong cơ chế token của mạng.
#9. Nâng cấp Dencun: Blob và sharding – Tháng 3 năm 2024
Bước quan trọng tiếp theo của Ethereum diễn ra vào ngày 13 tháng 3 năm 2024, khi bản nâng cấp Dencun được triển khai trên mạng.
Bản nâng cấp Dencun đã giới thiệu một bộ gồm 9 Đề xuất cải tiến Ethereum (EIP) khác nhau, trong đó đáng chú ý nhất là EIP-4844.
EIP-4844 đã giới thiệu công nghệ proto-danksharding, sử dụng các “blob” – một cơ chế cho phép lưu trữ dữ liệu giao dịch riêng biệt và tạm thời, nhằm giảm đáng kể phí phải trả cho dữ liệu block trên mạng Ethereum Layer 2.
Cách thức hoạt động của blob trong việc lưu trữ dữ liệu cuộc gọi giao dịch | Nguồn: Ethereum.org
Dencun đã chứng kiến sự giảm mạnh về chi phí thực hiện giao dịch trên các mạng Ethereum Layer 2 như Arbitrum và Optimism; tuy nhiên, tác dụng phụ là tổng số phí ETH bị đốt trên mainnet cũng đã giảm đáng kể .
Matan Si, cộng tác viên tại eOracle, chia sẻ rằng bước phát triển quan trọng nhất của Ethereum kể từ The Merge là việc mở rộng các giải pháp rollup và Layer 2.
“Điều khiến tôi phấn khích nhất về tương lai của Ethereum là tiềm năng thu hẹp khoảng cách giữa các lớp thực thi này và thế giới thực. Việc kết nối các hoạt động on-chain với dữ liệu và tính toán off-chain sẽ mở ra vô số trường hợp sử dụng mới.”
#10. BlackRock chọn Ethereum – Tháng 3 năm 2024
Một trong những cột mốc quan trọng nhất của Ethereum diễn ra vào ngày 20 tháng 3, khi gã khổng lồ quản lý tài sản BlackRock ra mắt quỹ được token hóa của mình trên mạng Ethereum.
Được gọi là BlackRock USD Institutional Digital Liquidity Fund (BUIDL), quỹ thị trường tiền tệ này được hỗ trợ hoàn toàn bằng tiền mặt và trái phiếu kho bạc Hoa Kỳ, và cung cấp cho các nhà đầu tư lợi nhuận được trả hàng ngày cho những người nắm giữ token.
Động thái này được coi là sự chứng thực mạnh mẽ về mức độ tin cậy của mạng lưới Ethereum từ công ty quản lý tài sản lớn nhất thế giới.
Theo dữ liệu từ rwa.xyz, quỹ BUIDL hiện có vốn hóa thị trường là 517 triệu đô la và đã chứng kiến khối lượng giao dịch hơn 116 triệu đô la trong tháng vừa qua.
Quỹ BUIDL của BlackRock chào mời hơn 517 triệu đô la tài sản | Nguồn: rwa.xyz
CEO BlackRock – Larry Fink cho biết mặc dù ban đầu ông là người “phản đối” tiền điện tử, nhưng ông đã thay đổi quan điểm và coi tiền điện tử, đặc biệt là Ether và Bitcoin, là một loại tài sản mới nổi.
“Trong hai năm qua, tôi rất tin tưởng vào ETH”, Fink chia sẻ với CNBC vào ngày 12 tháng 1.
#11. Ra mắt ETF giao ngay – Tháng 7 năm 2024
Được SEC chấp thuận vào ngày 23 tháng 5, danh sách 9 quỹEthereum ETF giao ngay đã chính thức được ra mắt vào ngày 23 tháng 7.
Sự ra đời của các quỹ ETF giao ngay đánh dấu bước tiến lớn đầu tiên trong việc áp dụng ETH như một tài sản cấp độ tổ chức.
Tương tự như các BTC ETF, đợt ra mắt này khá im ắng do các nhà đầu tư bán tháo cổ phần của họ tại Grayscale, nơi có mức phí cao gấp 10 lần so với các ETF khác dành cho Grayscale Ethereum Trust (ETHE).
Tính đến thời điểm công bố, các quỹ này đã ghi nhận dòng tiền chảy ra ròng là 390 triệu đô la; tuy nhiên, dòng tiền ETHE đang chậm lại và Nate Geraci, chủ tịch của cửa hàng ETF, cho biết ba tuần dòng tiền chảy vào ETHA của BlackRock đã giúp quỹ này trở thành quỹ ETF thành công thứ sáu được ra mắt trong năm nay.
Dòng tiền của các ETH ETF | Nguồn: FarSide Investors
Các nước cờ tiếp theo: Pectra, Verge và Splurge
Bước quan trọng tiếp theo trong lộ trình chính là bản nâng cấp Pectra, mà theo van der Wijden thì sẽ bao gồm “một loạt các nâng cấp” cho Máy ảo Ethereum, cho phép các trường hợp sử dụng mới, chẳng hạn như nhóm đặt cược không cần tin cậy và giúp cuộc sống của các nhà phát triển dễ dàng hơn.
Tiếp theo là Pectra là Verkle, hay Verge như cách Vitalik gọi.
“Với Verkle, chúng tôi thay đổi cách lưu trữ trạng thái – tất cả các tài khoản, số dư, hợp đồng – để dễ dàng hơn trong việc chứng minh số dư của bạn là x tại block y.”
Van der Wijden mô tả Purge chính xác như vậy: một loạt các nâng cấp mới liên quan đến việc loại bỏ chức năng cũ không còn hữu ích cho mạng.
Van der Wijden giải thích:
“Khi Ethereum bắt đầu, các nhà phát triển đã đưa ra một loạt giả định về cách mọi thứ sẽ hoạt động và nhiều giả định trong số đó là đúng, nhưng một số lại không diễn ra theo cách họ mong đợi.”
Lộ trình Ethereum mới nhất | Nguồn: Vitalik Buterin/X
“Vì vậy, chúng tôi sẽ dần dọn dẹp một số ‘con đường’ không được sử dụng, như vô hiệu hóa Selfdestruct (đã được thực hiện trong bản nâng cấp gần nhất) hoặc trong tương lai, loại bỏ bloomfilters trong biên lai (điều này sẽ giúp đồng bộ hóa một node nhanh hơn).”
Ở cấp độ cao nhất, Splurge cũng có phần dễ hiểu khi bao gồm các tính năng mới mà cộng đồng Ethereum sẵn sàng “chi tiền”.
“Chúng chứa một số thay đổi đã đề cập ở trên giúp Ethereum dễ sử dụng và đẹp hơn. Những thay đổi này có thể sẽ được đưa ra cùng với các bản nâng cấp khác nếu chúng tôi cảm thấy có đủ không gian trong một hard fork sắp tới.”