Chỉ khi Thanh tra tỉnh chỉ ra cơ sở pháp lý, người bị thu hồi đất mới le lói tia hy vọng.
Chiều 11-10, ngôi nhà trong diện giải tỏa của ông Lê Ngọc Bình (khối phố Xuân Hòa, phường Cẩm Phô, TP Hội An) ngập lênh láng nước sau cơn mưa lớn. Từ khi khu dân cư mới được làm gần đó, con đường phía trước nhà ông Bình được nâng cốt cao so với nhà nên mỗi trận mưa là nhà ông lại ngập.
Các cơ quan tham mưu mỗi nơi một kiểu
Nhà ông Bình có diện tích 201m2, thuộc diện giải tỏa phục vụ dự án xây dựng nhà ở khu dân cư khối phố Lâm Sa - Tu Lê - Xuân Hòa (phường Cẩm Phô). Năm 2016, chính quyền thông báo cho người dân về chính sách, mức hỗ trợ di dời và đền bù giải phóng mặt bằng.
Sau khi nhận được thông báo từ chính quyền, cho rằng mình xứng đáng được bồi thường thêm một lô đất cho vợ chồng con gái cùng sống chung trong gia đình lâu nay nên ông Lê Ngọc Bình gửi đơn khiếu nại.
Trong đơn, ông Bình cho rằng ông có bốn người con gồm ba gái, một trai. Sau khi lấy chồng, người con gái đầu của ông không về nhà chồng mà đăng ký hộ khẩu trong gia đình của cha mẹ ruột.
Do đó, khi nhà của ông phải giải tỏa tái định cư thì ngoài một lô đất cho vợ chồng mình thì ông Bình yêu cầu phải bố trí thêm một lô tái định cư (lô phụ) cho gia đình con gái.
Sau khi tiếp nhận đơn, UBND TP Hội An đã chỉ đạo Phòng Tài nguyên và Môi trường (TN-MT), UBND phường Cẩm Phô xác minh việc vợ chồng con gái đầu của ông Bình (Lê Thị Tường Vy, Lý Bồi Út) có thực sự sinh sống lâu nay trong nhà vợ chồng ông Bình hay không.
Đầu năm 2021, UBND TP Hội An có văn bản trả lời không có cơ sở để bố trí thêm một lô phụ cho con gái ông Bình.
Chính quyền đề nghị hộ ông Bình chấp hành quyết định thu hồi đất, nhận tiền bồi thường, nhận đất tái định cư, bàn giao mặt bằng để thực hiện dự án. Ông Bình không đồng ý và tiếp tục khiếu nại.
Tháng 7-2021, trong báo cáo gửi cấp trên, Phòng TN-MT TP Hội An nhận định rằng vợ chồng con gái ông Bình được xác định là sinh sống thường xuyên, ổn định, không có thời hạn một chỗ nhất định, đã đăng ký thường trú tại hộ ông Bình.
Vợ chồng này cũng đã có con, đã đăng ký kết hôn vào năm 2015, đủ điều kiện tách hộ theo quy định. Do vậy, việc bố trí một lô tái định cư cho gia đình trẻ này là đúng quy định.
Tuy nhiên sau đó TP Hội An lại tiếp tục chỉ đạo xác minh với nội dung đã yêu cầu trước đó. Phòng TN-MT ba lần gửi báo cáo với nội dung giữ nguyên quan điểm tham mưu chủ tịch UBND TP Hội An công nhận đơn khiếu nại của ông Lê Ngọc Bình.
Tuy nhiên, phía UBND phường Cẩm Phô lại có báo cáo tương đối khác và xác định vợ chồng bà Vy (con ông Bình) "thực tế không sinh sống tại nhà ông Bình".
Từ đây, chủ tịch UBND TP Hội An chỉ đạo Phòng TN-MT khẩn trương tham mưu để ban hành quyết định giải quyết khiếu nại. Sau khi nhận được chỉ đạo, Phòng TN-MT tham mưu theo hướng không công nhận yêu cầu của hộ ông Bình.
Cùng chung sống khác với "thực tế cùng chung sống"?
Dù con gái lấy chồng, có con và chưa tách khẩu, con rể cũng về nhà cha mẹ vợ để ở thường xuyên, có sự xác nhận của chính quyền địa phương nhưng để đòi quyền lợi cho con và cháu, ông Lê Ngọc Bình cũng phải mất tới ba năm ôm đơn đi khiếu nại.
Sau khi bị chủ tịch UBND TP Hội An bác đơn, ông Bình được hướng dẫn gửi đơn lên tỉnh.
Theo ông Bình, mấu chốt trong câu chuyện của ông là từ rắc rối của cụm từ "thực tế cùng chung sống". Gia đình con gái của ông thực tế có chung sống, ăn ở thường xuyên trong nhà ông, nhưng phía chính quyền lại cho rằng "thực tế không cùng chung sống" để bác đơn.
Ngày 12-9, sau khi làm việc với các bên, xem xét cụ thể hồ sơ của ông Bình và đối chiếu theo các quy định hiện hành, Thanh tra tỉnh Quảng Nam cho rằng bà Lê Thị Tường Vy, con gái ông Bình, đã có tên trong hộ khẩu thường trú tại lô đất bị giải tỏa.
Bà Vy cũng lấy chồng và có con chung, đủ điều kiện để tách hộ theo Luật Cư trú. Cả hai có giấy chứng nhận kết hôn trước thời điểm Hội An thu hồi đất, hiện chưa có chỗ ở nào khác trên phường Cẩm Phô.
Do đó vợ chồng bà Vy đảm bảo điều kiện để được giao đất tái định cư với cặp vợ chồng thứ hai trở lên theo quyết định số 43/2014/QĐ-UBND năm 2014 của UBND tỉnh Quảng Nam.
Thanh tra Quảng Nam đề nghị Hội An hủy bỏ công văn bác đơn của ông Bình trước đó, xúc tiến thủ tục bố trí lô phụ cho vợ chồng bà Vy, đồng thời kiểm điểm làm rõ trách nhiệm đơn vị cá nhân liên quan vì giải quyết khiếu nại của công dân quá thời gian quy định.
Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Minh Lý - phó chủ tịch UBND TP Hội An - nói rằng quan điểm của TP là mong muốn được bố trí tái định cư đầy đủ, thực hiện các chính sách theo hướng tốt nhất cho người dân.
Tuy nhiên trong trường hợp của ông Bình, sự chênh khác giữa câu chữ trong các văn bản của trung ương và tỉnh khiến địa phương bối rối, lúng túng.
Viện dẫn khoản 2, điều 6, nghị định 47/2014 của Chính phủ nêu nội dung "cùng chung sống", trong khi quyết định số 43 năm 2014 của UBND tỉnh Quảng Nam thì thêm vào cụm từ "thực tế cùng chung sống", ông Lý nói rằng chỉ hai chữ "thực tế" thêm trước vào cụm "cùng chung sống" này mà địa phương hiểu khác đi.
"Có nhiều trường hợp hộ khẩu chưa tách nhưng thực tế công dân lại làm việc, có nhà cửa ở tỉnh khác. Do vậy khi đất đai, nhà cửa cha mẹ ở quê trong diện tái định cư, giải tỏa thì họ được đền bù tái định cư như một người dân sinh sống làm việc thường xuyên tại địa phương. Điều này là chưa công bằng, gây phản ứng từ cộng đồng.
Do vậy chúng tôi phân vân và mất nhiều thời gian rà soát, xác minh. TP không gây khó khăn phiền hà gì cho người dân mà trên tinh thần đúng pháp luật, áp dụng chính sách càng có lợi cho bà con càng tốt.
Nói thật, hộ ông Bình được thêm một lô đất cho con thì chúng tôi cũng mong nhưng văn bản của tỉnh nêu như vậy thì rất phân vân" - ông Lý nói.