Đây được cho là giải pháp sẽ giúp sớm tạo sự đồng thuận, đẩy nhanh thu hồi đất, tạo mặt bằng sạch. Không có mặt bằng sạch đồng nghĩa với dự án giậm chân tại chỗ, lâu dài dẫn đến đội vốn, có khi lên đến hàng chục lần so với vốn phê duyệt ban đầu.
Tình trạng "cò kè" tiền đền bù với người dân được ví von chẳng khác nào "tiền vá quá tiền may". Chi bằng ngay từ đầu đền bù thỏa đáng, người dân giao mặt bằng, dự án triển khai xây dựng ngay, giảm tối đa phát sinh tăng vốn do trượt giá.
Đội vốn vì chờ mặt bằng
Hơn chục năm qua, việc đầu tư hệ thống hạ tầng giao thông, trường học ở TP.HCM có quá nhiều trắc trở vì tắc mặt bằng. Có dự án chậm trễ 2 - 3 năm, cá biệt có công trình được người dân ví von chờ cả thanh xuân mới xong.
Điển hình như cầu Long Kiểng (huyện Nhà Bè) mất 22 năm mới nối nhịp đôi bờ. Cây cầu này được duyệt dự án từ năm 2001 nhưng phải đến 2017 cầu mới được khởi công.
Vậy mà sau đó chuyện mặt bằng lại tiếp tục ngáng chân tiến độ, mãi đến tháng 9-2023 dự án mới hoàn thành.
Dự án mở rộng đường Nguyễn Thị Định (đoạn từ cầu Giồng Ông Tố đến cầu Mỹ Thủy, TP Thủ Đức) dài khoảng 2km bị đội vốn cũng do vướng giải phóng mặt bằng. Tám năm trước dự án được phê duyệt với tổng vốn đầu tư 1.415 tỉ đồng.
Do vướng mặt bằng nên vào năm 2023, HĐND TP đã thông qua điều chỉnh chủ trương tăng thêm 660 tỉ đồng thành 2.075 tỉ đồng.
Tương tự, dự án mở rộng đường Chu Văn An đoạn từ ngã năm Bình Hòa đến đường Phan Chu Trinh (quận Bình Thạnh) cũng phải điều chỉnh tổng mức đầu tư hơn 1.000 tỉ đồng.
Đoạn đường dài 600m chật hẹp (hiện trạng khoảng 5,6m), sẽ được mở rộng lên 23m, dự kiến hoàn thành trong năm 2026. So với trước đó, dự án này bị giảm cả chiều dài và chiều rộng nhưng tổng mức đầu tư lại tăng gần 400 tỉ đồng do tăng chi phí bồi thường, giải phóng mặt bằng.
Ngoài ra, loạt dự án chậm trễ, tăng vốn khác như nút giao Mỹ Thủy (từ 1.998 lên 3.622 tỉ đồng), đường Đỗ Xuân Hợp (từ 528 lên 868 tỉ đồng), nâng cấp tỉnh lộ 8 từ kênh N31A đến ngã tư Tân Quy (từ 368 lên 566 tỉ đồng). Dự án mở rộng đường D3 quận Gò Vấp (từ 111 lên 657 tỉ đồng), cải tạo kênh Hàng Bàng (từ 188 lên 779 tỉ đồng), mở rộng đường Mạc Vân ở quận 8 (từ 81,6 lên 95,6 tỉ đồng)...
Người dân chỉ cần bồi thường sòng phẳng
Theo các chuyên gia, để một dự án giao thông thành công, điều tiên quyết là công tác giải phóng mặt bằng phải được triển khai nhanh, gọn - tất nhiên các chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng phải tốt, ngang giá thị trường.
Qua khảo sát tại các khu vực có dự án đi qua, người dân rất phấn khởi chờ được bồi thường, hỗ trợ di dời khi chính sách mới có hiệu lực để sớm ổn định cuộc sống, đồng hành với chính quyền TP trong xây dựng và phát triển hạ tầng của TP.HCM.
Ông Nguyễn Minh (ngụ huyện Củ Chi) nói gia đình có hơn 2.000m2 đất thuộc ranh dự kiến làm cao tốc TP.HCM - Mộc Bài. Khoảng sáu năm qua, khi địa phương thông báo sơ bộ, gia đình ông ngóng chờ từng ngày để biết cụ thể phạm vi ranh giới cũng như giá đất và thời gian triển khai dự án.
Gia đình cũng hy vọng với Luật Đất đai mới sẽ đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, giá bồi thường đất phù hợp để gia đình ông và nhiều hộ khác sớm chấp thuận bàn giao mặt bằng làm dự án.
Ông Trung Hiếu (môi giới nhà đất lâu năm ở huyện Củ Chi) cũng cho rằng giá bồi thường giải phóng mặt bằng ngang với thị trường, người dân muốn bàn giao mặt bằng sớm để còn tính toán tìm chỗ ở mới.
Hiện tại TP Thủ Đức cũng đang triển khai các thủ tục để đền bù giải phóng mặt bằng tái định cư cho dự án đoạn 1 và đoạn 2 đường vành đai 2. Hai dự án được đầu tư bằng vốn ngân sách với tổng vốn gần 14.000 tỉ đồng, dự kiến khởi công vào quý 1-2025.
Là hộ dân có nhà nằm trong diện giải tỏa, ông Nguyễn Trọng Nghĩa (phường Phước Long B, TP Thủ Đức) cho hay thời gian qua địa phương cũng đã gặp gỡ người dân, lấy ý kiến cộng đồng để lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của người dân.
Các hộ dân trong diện giải tỏa ai cũng sốt ruột vì chờ các chính sách bồi thường theo quy định mới. Gia đình ông sẵn sàng bàn giao mặt bằng sớm cho dự án khi được áp dụng chính sách bồi thường ngang với giá thị trường.
Ngoài các dự án trên thì hiện TP.HCM cũng đang triển khai thủ tục để thực hiện hàng loạt dự án mới đặc biệt quan trọng góp phần phát triển kinh tế - xã hội như dự án cầu Cần Giờ, khép kín đường vành đai 2, cao tốc TP.HCM - Mộc Bài, đường vành đai 4 TP.HCM...
Cách đây ít hôm, Thủ tướng đã có quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư dự án cao tốc TP.HCM - Mộc Bài dài 51km.
Với công trình này, hai địa phương đang quyết tâm để khởi công dự án vào 30-4-2025 và thông xe toàn tuyến cuối năm 2027. Với thời gian triển khai dự án chỉ trong khoảng hơn hai năm, đòi hỏi việc bàn giao mặt bằng sớm là rất quan trọng.
Rút ngắn đời dự án, giảm khiếu kiện
Trao đổi với Tuổi Trẻ, PGS.TS Phan Trung Hiền - trưởng khoa luật Trường ĐH Cần Thơ - cho rằng với việc quy định bảng giá đất tính tiền bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tiệm cận thị trường, vốn phê duyệt ban đầu sẽ không còn "rẻ" như trước, buộc các chủ đầu tư phải tính toán.
"Để giảm áp lực do nguồn vốn tăng, các chủ đầu tư phải tính toán đẩy nhanh việc hoàn tất các thủ tục làm dự án, thu hồi thêm quỹ đất xung quanh để khai thác quỹ đất, bán đấu giá hoặc tạo ra các khu tái định cư tại chỗ bán cho người dân, tạo nguồn lợi nhuận nhằm giảm áp lực vốn đầu tư", ông Hiền gợi ý.
Ông Hiền cho hay ngoài việc giá đền bù tăng, việc luật mới siết các quy định về tiến độ từ khi có thông báo đến khi ra quyết định thu hồi đất chỉ được trong vòng 12 tháng cũng tạo áp lực lớn buộc chủ đầu tư hoàn thành sớm các bước bồi thường, thu hồi đất.
Luật cũng quy định chủ đầu tư phải hoàn thành phương án bồi thường, các khu tái định cư... sau đó mới ra quyết định thu hồi đất của người dân.
Theo ông Hiền: "Giá bồi thường tăng, quy định thủ tục siết như vậy, các dự án khó có thể không nhanh". Như vậy, thay vì có dự án phải kéo dài nhiều năm mới hoàn thành thì thời gian tới sẽ nhanh hơn, công trình được đưa vào sử dụng đúng tiến độ.
Trong khi đó, với việc người dân được bồi thường rất cao, gấp nhiều lần so với giá trước đây sẽ giảm nhiều khiếu nại, khiếu kiện khi thu hồi đất. Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP.HCM cho hay từ việc làm dự án đường vành đai 3 TP giúp TP.HCM rút nhiều bài học, hy vọng bài học thành công từ bồi thường giải phóng mặt bằng đường vành đai 3 sẽ được nhân rộng đến các địa phương trên toàn TP.
Trong thời gian tới, Ban Giao thông sẽ tiếp tục được bàn giao mặt bằng và thi công, hoàn thành nhiều công trình giao thông như các cây cầu ở TP Thủ Đức cùng các tuyến đường như Lương Định Của, mở rộng nâng cấp đường Dương Quảng Hàm (quận Gò Vấp) và một số công trình giao thông khác.