Đây là điều mà nhiều người tiêu dùng không khỏi băn khoăn, ngay cả ở những nước đã phát triển, nơi người dân có thể uống nước trực tiếp từ vòi.
Dân Anh, Mỹ tin dùng nước lọc hơn nước máy
Đối với Shima Chin-See, hiện sống ở thị trấn Northwich (Anh), cô luôn tránh uống nước trực tiếp từ vòi. Vòi rót nước của tủ lạnh nhà cô có gắn một bộ lọc nước. Và khi ra ngoài, cô luôn mang theo chiếc bình tự làm sạch có thể khử trùng nước thông qua một con chip cực tím được gắn trên nắp.
"Nước lọc có vị ngon hơn. Tôi có thể ngửi thấy mùi hóa chất trong nước máy và nếm được chúng" - Shima chia sẻ với Đài BBC.
Shima không phải là người duy nhất nghĩ như vậy. Khi tổ chức phi chính phủ, phi lợi nhuận Environmental Working Group thăm dò ý kiến của 2.800 người dân sống trên khắp nước Mỹ, một nửa cho biết nước máy của họ không an toàn để uống, và gần 35% sử dụng máy lọc nước.
Tương tự như vậy, một cuộc khảo sát do công ty lọc nước Thụy Điển Tappwater thực hiện năm 2023 đối với hơn 500 người dân tại Anh cho thấy 42% “không tin tưởng, hoặc không thích mùi vị của nước máy”.
1/4 số người được hỏi cho rằng nước máy của họ không sạch, có chứa các chất gây ô nhiễm, hóa chất và vi khuẩn. Do đó, hơn một nửa người dân London (54%) cho biết họ sử dụng bộ lọc nước.
Theo BBC, thiết bị lọc nước đang được ưa chuộng tại nhiều thị trường trên thế giới - đặc biệt là ở Bắc Mỹ, Châu Âu và Trung Quốc. Năm 2022, thị trường máy lọc nước toàn cầu ước tính trị giá 30 tỉ USD; và dự kiến sẽ tăng trưởng hơn 7% vào năm 2030.
Mỗi nơi cần lọc nước vì lý do khác nhau
Lý do cần lọc nước máy còn phụ thuộc vào nơi người tiêu dùng sinh sống, BBC cho biết.
Ở các nước đang phát triển, nơi người dân còn khó tiếp cận nước uống sạch, nguồn nước thường bị nhiễm các loại vi khuẩn như E.coli và Legionella.
Brent Krueger, giáo sư hóa học và đồng giám đốc Viện nghiên cứu nước toàn cầu tại trường Đại học Hope, bang Michigan (Mỹ), cho biết như trên. Nước bị ô nhiễm có thể gây tiêu chảy và khiến khoảng một triệu người chết mỗi năm. Gần một nửa trong số đó là trẻ em dưới 5 tuổi.
Theo GS Brent, ở những nơi này, lọc nước là phương pháp hiệu quả để ngăn chặn vi khuẩn. Trong một thử nghiệm, nhóm của GS Brent đã lắp đặt bộ lọc tại các hộ gia đình trên 16 ngôi làng ở Cộng hòa Dominica. Điều này đã giúp tỉ lệ mắc bệnh tiêu chảy giảm từ 25,6% xuống dưới 10%.
“Trẻ em ít nghỉ học hơn và người lớn ít nghỉ làm hơn. Điều này cũng mang lại lợi ích về mặt tài chính cho gia đình” - ông bổ sung thêm về hiệu ứng lan tỏa tích cực của nước sạch.
Ở phương Tây, nước máy được quản lý chặt chẽ và thường được coi là an toàn. Ví dụ, Mỹ có luật yêu cầu các nhà cung cấp phải duy trì một số tiêu chuẩn chất lượng nước nhất định và xử lý hơn 90 chất gây ô nhiễm có thể có trong nước uống công cộng.
Ở Anh, nước phải trải qua nhiều vòng lọc, sau đó khử trùng bằng tia cực tím và clo trước khi đến vòi nước của người tiêu dùng.
Cùng với Phần Lan, Iceland, Na Uy, Thụy Sĩ và Hà Lan, quốc gia này được xếp hạng cao nhất về chất lượng và vệ sinh nước uống trong bảng đánh giá Chỉ số hiệu suất môi trường năm 2022 của Đại học Yale.
GS Brent cho biết: “Ở hầu hết các quốc gia (phương Tây) này, công ty cung cấp nước phải tiến hành kiểm tra thường xuyên và công khai thông tin”.
Tuy nhiên, ông lưu ý: “Một hệ thống nước ở đô thị lớn không đồng nghĩa với việc mọi thứ chắc chắn đều ổn”.
Các quy định có thể chỉ định lượng chì được phép có trong đường ống, nhưng điều này không phải lúc nào cũng được bảo đảm đối với đường ống trong các khu dân cư lâu năm.
“Ống nước rỉ sét là một vấn đề lớn. Tôi thấy rất nhiều chất độc chì từ các đường ống nước cũ” - Nirusa Kumaran, một bác sĩ ở London (Anh) và là giám đốc y khoa của trung tâm chăm sóc sức khỏe HUM2N, cho biết.
Trong những trường hợp này, sử dụng bộ lọc có thể loại bỏ chì khỏi nước. Ngoài ra, chúng cũng là “tuyến phòng thủ cuối cùng chống lại các chất độc và hóa chất khác hiện diện trong nước” - bác sĩ Nirusa cho biết.
“Chúng tôi thấy dư lượng của một số loại thuốc như liệu pháp thay thế hormone, thuốc tránh thai và thuốc hướng thần vẫn còn trong hệ thống nước của chúng ta. Chúng xuất phát từ nước tiểu, khi bạn tiểu ra thuốc thì chúng sẽ chảy vào sông” - cô giải thích.
Bên cạnh đó, theo tờ New York Times, nhiều chuyên gia cho biết các nhà máy xử lý nước không được trang bị để ứng phó với các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt ngày càng phổ biến do biến đổi khí hậu.
Điển hình là trường hợp ở thành phố Jackson, thủ phủ bang Mississippi (Mỹ). Lũ lụt do mưa lớn đã tràn vào một trong những nhà máy xử lý nước của thành phố, khiến nước chưa qua xử lý và chứa đầy vi khuẩn được chuyển đến nhà dân. Đây là lúc cần đến bộ lọc hoặc máy lọc nước tại nhà.
Máy lọc nước loại được cả hóa chất vĩnh cửu
Có một loại chất độc trong nước máy khiến các chuyên gia lo ngại vì chúng tồn tại trong môi trường mà không bị phân hủy. Đó là một nhóm hơn 15.000 hóa chất nhân tạo có tên PFAS, viết tắt của các chất perfluoroalkyl và polyfluoroalkyl.
Còn được gọi là hóa chất vĩnh cửu, PFAS có liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm ung thư, tổn thương gan và giảm khả năng sinh sản.
“Chúng tôi lo lắng vì dù nồng độ các hóa chất này rất thấp, một số PFAS nhất định có thể tích tụ đáng kể trong cơ thể con người,” - Detlef Knappe, giáo sư về kỹ thuật xây dựng, dân dụng và môi trường tại Đại học Bang North Carolina (Mỹ), giải thích với BBC.
“Hiện nay, hầu như tất cả nguồn cung cấp nước trên toàn cầu đều có PFAS ở mức thấp” - GS Detlef cho biết.
Theo BBC, ít nhất một chất PFAS đã được phát hiện trong các mẫu nước uống lấy từ 17 trong số 18 công ty nước của Anh vào năm 2023. Tại Mỹ, PFAS có trong 45% nước máy, và cứ mỗi 10 người thì có 6 người bị tiếp xúc với các hóa chất này.
Rất may, các bộ lọc có thể giúp loại bỏ những hóa chất độc hại này. Trong một nghiên cứu được công bố vào năm 2020, GS Detlef và các đồng nghiệp đã phát hiện ra rằng máy lọc RO (thẩm thấu ngược) và bộ lọc hai bước được lắp đặt dưới bồn rửa (có bộ lọc cơ học và than hoạt tính) có khả năng loại bỏ gần như tất cả các PFAS.
Kyle Postmus, giám sát chứng nhận bộ lọc tại National Sanitation Foundation - tổ chức cung cấp chứng nhận cho các sản phẩm lọc nước, khuyến nghị sử dụng 3 loại công nghệ lọc nước cụ thể là: than hoạt tính, trao đổi ion và RO.
Ông cho biết: “Để góp phần giảm PFAS trong nước, chúng tôi đã chứng nhận các công nghệ lọc trong gần sáu năm nay và chúng tôi có dữ liệu chứng minh rằng chúng có hiệu quả”.
Nhược điểm
Nói đi cũng phải nói lại, đôi khi máy lọc và bộ lọc nước không chỉ loại bỏ các hóa chất độc hại mà còn làm mất cả các khoáng chất có lợi trong nước như magiê, canxi, sắt và mangan, hay florua - thường được thêm vào nước máy để giúp chống sâu răng.
Trên thực tế, khi bán máy lọc nước RO, nhiều công ty phải bán kèm hộp tái khoáng hóa, nhằm bổ sung các khoáng chất có lợi trở lại trong nước đã lọc.
Tuy nhiên, bác sĩ Nirusa cho rằng bổ sung các khoáng chất quan trọng này từ chế độ ăn uống mới là phương pháp đúng đắn.
Một nhược điểm khác của máy lọc nước là nếu không thay bộ lọc của chúng thường xuyên, nó sẽ trở thành nơi sinh sôi của vi khuẩn có hại.
Một nghiên cứu nhỏ được thực hiện tại Singapore cho thấy phần lớn các mẫu nước máy có số lượng vi khuẩn là 500, nằm trong giới hạn an toàn, trong khi có tới 9.000-25.400 vi khuẩn trong 60% mẫu nước lọc được lấy từ bộ lọc quá hạn một tháng chưa thay.
Vậy thì “Máy lọc nước có thực sự cần thiết không?”, câu trả lời mà BBC rút ra chính là tùy vào nguồn nước, loại nước ở từng địa phương, cũng như mức độ tin tưởng và yêu cầu của từng cá nhân đối với chất lượng nước ở nơi đó.
Nếu cảm thấy nước máy nhà mình không đạt chuẩn, tùy theo nhu cầu của mỗi gia đình mà tìm mua máy lọc nước phù hợp.
Theo Kyle, khó có thể đề xuất một loại hoặc nhãn hiệu máy lọc nước cụ thể cho từng nhu cầu khác nhau, điều quan trọng là phải chọn mua máy có chứng nhận rõ ràng. “Nếu thiết bị đã được chứng nhận, ít nhất bạn biết rằng nó có hiệu quả” - ông nói.