Một nghiên cứu của FINRA cho thấy 31% nhà đầu tư mới vào crypto trong năm 2022 bắt đầu đầu tư vì lời khuyên từ bạn bè. Điều này khác biệt so với việc đầu tư vào cổ phiếu và trái phiếu, khi chỉ 8% đầu tư dựa trên lời khuyên của bạn bè.
FOMO (sợ bỏ lỡ cơ hội) là lý do của 10% nhà đầu tư lần đầu vào crypto.
Gần một nửa số nhà đầu tư crypto tìm hiểu thông tin từ bạn bè, gia đình, hoặc đồng nghiệp, trong khi 25% thông qua mạng xã hội.
Nhưng khuyên bạn bè đầu tư vào crypto có phải là một ý kiến hay không? chúng ta hãy cùng tìm hiểu bài viết này để trả lời cho câu hỏi này nhé.
Trước hết chúng ta sẽ cùng tìm hiểu một chu kỳ tâm lý của một nhà đầu tư mới khi bắt đầu đầu tư vào thị trường crypto nhé.
Hành trình tâm lý của nhà đầu tư mới: Từ hào hứng đến thực tế
Giai đoạn phấn khích ban đầu
Khi nhà đầu tư mới lần đầu tiếp cận thị trường crypto, họ thường trải qua một giai đoạn phấn khích. Đây là lúc họ cảm thấy mọi thứ đang mở ra một cơ hội tiềm năng lớn. Họ nghe về những người đã trở nên giàu có nhờ đầu tư Bitcoin, Ethereum, hay những đồng altcoin khác, và điều này khiến họ bị cuốn hút. Cảm giác rằng mình đang đứng trước một "kho báu" một cơ hội làm giàu rất mạnh mẽ.
Trong giai đoạn này, nhà đầu tư thường bị cuốn vào tâm lý "FOMO" (nỗi sợ bị bỏ lỡ) sợ rằng nếu không đầu tư ngay bây giờ, họ sẽ bỏ lỡ cơ hội này mãi mãi.
Khi họ thấy giá Bitcoin tăng vọt từ 20.000 USD lên 60.000 USD và nghĩ rằng giá sẽ còn tiếp tục tăng. Họ bắt đầu đầu tư mà không có sự nghiên cứu cẩn thận về thị trường hay rủi ro.
Ban đầu, họ có thể chỉ đầu tư một khoản nhỏ để thử nghiệm. Nhưng khi thấy tài sản tăng trưởng nhanh chóng, sự tự tin cũng tăng theo. Họ bắt đầu rót thêm tiền vào, cảm thấy mình đang đi đúng hướng và có thể nhân đôi, thậm chí nhân ba số vốn ban đầu. Việc này dễ tạo cảm giác rằng thị trường crypto luôn tăng, và họ không muốn bỏ lỡ bất kỳ cơ hội nào.
Giai đoạn chia sẻ và khuyên người khác đầu tư
Sau khi nhà đầu tư mới cảm thấy phấn khích vì lợi nhuận từ crypto, họ thường bước vào giai đoạn chia sẻ sự hưng phấn đó với bạn bè và người thân. Với tâm lý mong muốn chia sẻ "kho báu" vừa tìm thấy, họ bắt đầu khuyến khích những người xung quanh đầu tư vào thị trường này.
Họ tin rằng việc giới thiệu crypto là một cách giúp đỡ bạn bè và gia đình hưởng lợi từ cơ hội đầu tư hiếm có. Nếu họ kiếm được lợi nhuận gấp đôi trong thời gian ngắn, điều này tạo ra sự tự tin mạnh mẽ rằng họ đang trên con đường đúng đắn, và sẽ muốn kéo thêm những người thân thiết cùng tham gia.
Cảm giác "chung vui" khi giá tiếp tục tăng thường được thể hiện qua những cuộc trò chuyện hào hứng về lợi nhuận. Những cuộc gọi hay buổi gặp gỡ bắt đầu xoay quanh việc khoe lợi nhuận từ các khoản đầu tư crypto, khiến mọi người cùng nhau hào hứng và cảm thấy mình là những nhà đầu tư thiên tài. Mọi người bắt đầu bàn luận về việc giá sẽ còn tiếp tục tăng, và điều này càng làm gia tăng sự phấn khích.
Một ví dụ thực tế là trong thời kỳ tăng giá mạnh mẽ của Bitcoin vào cuối năm 2020 và đầu năm 2021, nhiều người đã khuyên gia đình và bạn bè của họ đầu tư khi giá Bitcoin leo lên mức cao kỷ lục. Trong thời gian đó, giá trị tài sản của những người mới tham gia đã liên tục tăng, tạo nên một không khí lạc quan quá mức, dẫn đến việc mọi người cảm thấy mình đã tìm thấy "chìa khóa thành công" mà không lường trước những biến động có thể xảy ra.
Tuy nhiên, giai đoạn này thường chỉ diễn ra trong xu hướng tăng của thị trường, và nếu thị trường đảo chiều, các mối quan hệ này có thể bị ảnh hưởng khi mọi người bắt đầu mất tiền và trách nhiệm được đổ dồn lên người đã khuyên họ đầu tư.
Giai đoạn thị trường sụt giảm
Khi thị trường crypto bước vào giai đoạn sụt giảm, tâm lý nhà đầu tư thường trải qua một cú sốc lớn. Sau thời gian dài chứng kiến tài sản của mình tăng trưởng nhanh chóng, việc đột ngột thấy giá trị giảm mạnh khiến họ cảm thấy bất an và hoang mang.
Đầu tiên, họ trải qua cảm giác sốc khi thị trường bắt đầu lao dốc. Các khoản đầu tư mà trước đây họ nghĩ là an toàn bỗng chốc mất giá trị một cách nhanh chóng. Một nhà đầu tư có thể đã thấy tài sản của mình tăng gấp đôi, nhưng chỉ trong vài ngày hoặc vài tuần, giá trị đó giảm hơn 50% hoặc thậm chí hơn. Điều này xảy ra thường xuyên trong thị trường crypto, vốn nổi tiếng với sự biến động mạnh mẽ.
Sau cú sốc ban đầu, tâm lý hoảng loạn bắt đầu xuất hiện. Khi giá tiếp tục giảm, nhà đầu tư có thể bắt đầu mất bình tĩnh và cảm thấy cần phải hành động ngay lập tức để "giải cứu" số tiền còn lại.
Tâm lý "panic sell" (bán tháo) thường xuất hiện khi nhà đầu tư sợ mất toàn bộ tiền, dẫn đến việc họ bán tài sản ở đáy thị trường mà không cân nhắc các chiến lược dài hạn.
Tệ hơn nữa, khi bạn bè và người thân, những người đã được khuyên đầu tư, cũng bắt đầu thua lỗ, mối quan hệ có thể trở nên căng thẳng. Họ có thể trách móc và đổ lỗi cho người đã khuyên họ đầu tư vào crypto.
Điều này không hiếm gặp, vì khi lợi nhuận tăng, mọi người cùng chung vui, nhưng khi thua lỗ, sự thất vọng và trách móc dễ dàng xảy ra. Những lời khuyên "tốt" ban đầu giờ trở thành nguyên nhân của sự tổn thất, tạo ra sự căng thẳng và mất lòng tin trong các mối quan hệ.
Tóm lại, giai đoạn thị trường sụt giảm không chỉ ảnh hưởng đến tài chính mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý nhà đầu tư và các mối quan hệ cá nhân, đặc biệt khi những lời khuyên đầu tư không mang lại kết quả như mong đợi.
Những điều cần suy nghĩ trước khi khuyên người thân đầu tư crypto
Trước khi khuyên người thân đầu tư vào thị trường crypto, có một số yếu tố thực tế cần cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo rằng lời khuyên này phù hợp với tình hình tài chính và mong đợi của họ. Hãy xem xét một cách chi tiết từng yếu tố dưới đây:
Tình trạng tài chính của người đó
Trước hết, cần đánh giá khả năng tài chính hiện tại của người thân. Đầu tư vào crypto không nên là một quyết định ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của họ. Họ cần có một khoản tiền dự phòng đủ để trang trải các nhu cầu cơ bản như chi phí sinh hoạt, hóa đơn, và các khoản tiết kiệm khác. Nếu người thân của bạn đang gặp khó khăn về tài chính hoặc không có đủ tiền mặt dự trữ, khuyên họ đầu tư vào một thị trường biến động mạnh như crypto có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Một người bạn của bạn vừa mới mua một căn nhà và đang gặp khó khăn trong việc trả nợ hàng tháng. Trong trường hợp này, việc đầu tư vào crypto không phù hợp vì khoản tiền dành cho đầu tư có thể gây rủi ro cho khả năng thanh toán các khoản nợ của họ.
Khả năng chịu đựng rủi ro
Có thể họ là một người thích sự ổn định và lâu dài của vàng và bất động sản, và hoàn toàn hài lòng với sự tăng trưởng ổn định của nó, thì việc khuyên họ đầu tư vào crypto thật sự là một khác biệt trong quan điểm đầu tư của họ.
Có thể crypto trong góc nhìn của bạn có hiệu suất vượt trội so với các loại tài sản truyền thống, nhưng biên độ dao động của nó có thể khó chấp nhận với các nhà đầu tư thích các loại tài sản ổn định khác.
Bạn có thể thích đi xe thể thao vì nó nhanh và bốc nhưng một người khác thích đi một chiếc xe sang trọng và êm ái, mặc dù nó không nhanh như chiếc xe thể thao của bạn.
Mức độ hiểu biết về thị trường
Đưa ra lời khuyên cho một người nào đó mà họ không có khái niệm gì về công nghệ hoặc thậm chí là họ còn không biết sử dụng máy tính là một lời khuyên tồi, có thể họ không làm mất tiền vì thua lỗ nhưng khả năng cao là họ sẽ bị hacker trộm hết số crypto mà họ có.
Crypto là một thị trường phức tạp với nhiều khía cạnh kỹ thuật và rủi ro không dễ nhận thấy. Trước khi khuyên người thân đầu tư, hãy đảm bảo rằng họ có hiểu biết cơ bản về cách hoạt động của thị trường, các yếu tố ảnh hưởng đến giá cả, và cách quản lý tài sản số. Khuyên họ tìm hiểu thêm về cách thức lưu trữ an toàn, ví lạnh, và các rủi ro bảo mật thường gặp.
Họ có mong muốn gì từ việc đầu tư?
Hãy hỏi người thân mục tiêu của họ khi đầu tư vào crypto. Nếu họ mong muốn kiếm tiền nhanh chóng trong một khoảng thời gian ngắn, đó có thể là dấu hiệu của quyết định thiếu suy nghĩ và không cân nhắc đến rủi ro thực tế. Crypto có thể mang lại lợi nhuận lớn, nhưng cũng tiềm ẩn khả năng thua lỗ nặng nề, đặc biệt là với những ai không có chiến lược rõ ràng và thiếu sự kiên nhẫn.
Nếu một người bạn của bạn đang tìm kiếm cách làm giàu nhanh chóng và muốn bỏ hết số tiền tiết kiệm vào một đồng coin mới ra mắt, đây có thể là dấu hiệu của một quyết định vội vàng và đầy dẫy cảm xúc của sự FOMO. Bạn có thể khuyên họ xem xét lại mục tiêu dài hạn và đầu tư một cách thận trọng, thay vì hy vọng vào những khoản lời lớn trong thời gian ngắn.
Làm thế nào để giới thiệu crypto một cách thực tế và khôn ngoan?
Giới thiệu một cách thực tế về crypto là một bước quan trọng để giúp người khác hiểu rõ thị trường đầy biến động này. Trước khi khuyên ai đó đầu tư, cần tiếp cận vấn đề một cách cẩn thận, chân thực và cung cấp đủ thông tin để họ có cái nhìn đúng đắn về thị trường crypto.
Giới thiệu các nền tảng đáng tin cậy
Thay vì chỉ khuyến khích đầu tư ngay lập tức, hãy bắt đầu bằng việc giới thiệu các nguồn thông tin uy tín như khóa học blockchain, sách về công nghệ blockchain, hoặc các nền tảng đáng tin cậy như Coinbase, Binance, hoặc CoinGecko để họ có thể nghiên cứu và học hỏi. Đây là một cách thực tế giúp người mới có thể xây dựng nền tảng kiến thức trước khi đầu tư.
Khuyến khích đầu tư số tiền nhỏ
Đầu tư vào crypto luôn đi kèm với rủi ro, vì thế, bạn nên khuyến khích họ chỉ đầu tư một số tiền nhỏ mà họ có thể mất mà không ảnh hưởng đến tài chính cá nhân và gia đình của họ. Đừng bao giờ khuyên họ đầu tư hết tài sản vào crypto, ít nhất là trong chu kỳ đầu tiên của họ. Thị trường này dễ biến động, và việc quản lý rủi ro là yếu tố quan trọng.
Cảnh báo về rủi ro và lừa đảo
Crypto là một thị trường non trẻ và do đó, dễ gặp phải các dự án lừa đảo. Những dự án hứa hẹn lãi suất cao, không rõ thông tin hay không có nền tảng công nghệ đáng tin cậy có thể là dấu hiệu của lừa đảo. Khuyên họ nghiên cứu kỹ trước khi đầu tư vào bất kỳ dự án nào, và cảnh giác với các dự án không minh bạch. Tốt nhất là nên đầu tư vào các dự án lâu lăm và có uy tín trên thị trường.
Đừng làm họ quá hào hứng
Việc chỉ tập trung vào những lợi ích mà không đề cập đến những rủi ro là một điều sai lầm lớn khi khuyên người khác đầu tư vào crypto. Crypto có thể mang lại lợi nhuận lớn, nhưng sự biến động cao cũng có thể làm mất trắng tài sản trong một thời gian ngắn. Hãy nhấn mạnh rằng đầu tư vào crypto cũng giống như bất kỳ khoản đầu tư nào khác, cần thời gian và có rủi ro cao.
Một người bạn của bạn có thể nghe về một người đã kiếm hàng triệu đô la từ việc đầu tư vào Bitcoin. Tuy nhiên, bạn cần chỉ ra rằng không phải ai cũng may mắn như vậy và rằng có rất nhiều người đã mất toàn bộ số tiền đầu tư chỉ vì không hiểu rõ cách thị trường vận hành.
Một điều thực tế trước khi đưa ra lời khuyên là bạn cần phải thành công trước
Một điều tôi thấy thực tế nhất trước khi khuyên người khác đầu tư là việc bản thân chúng ta đã thực sự biết mình đang làm gì và làm tốt thứ mình làm, như việc chúng ta phải biết đầu tư vào crypto và phải có lợi nhuận trước khi đưa ra lời khuyên và hướng dẫn những người khác đầu tư vào thị trường này.
Và nếu khi bạn đã thành công, thì người khác sẽ “đánh hơi” thấy tài năng của bạn, khi đó bạn sẽ nhận được những lời nhờ giúp họ đầu tư vào crypto một cách hiệu quả hơn là việc bạn cố “nài nỉ” những người xung quanh bạn đầu tư vào thị trường này. Khi bạn thành công thì lời khuyên của bạn hẳn là sẽ có trọng lượng hơn rất nhiều.