Đàn ông trầm cảm vì vô sinh

Con trai đầu lòng của anh Hùng nay 10 tuổi, vợ chồng muốn sinh thêm con nhưng không thành. Nhiều lần đi khám, kết quả xét nghiệm tinh dịch đồ đều xác định anh vô sinh thứ phát do không có tinh trùng. Nguyên nhân là năm 2018 anh mắc quai bị, biến chứng viêm tinh hoàn hai bên dẫn đến không thể có con. Thể lực và ham muốn tình dục dần suy giảm khiến anh Hùng mặc cảm.

Còn anh Minh, 43 tuổi, chấn thương nặng vùng kín sau tai nạn giao thông dẫn tới rối loạn cương dương, tắc nghẽn ống dẫn tinh, xuất tinh ngược dòng, giãn tĩnh mạch thừng tinh, gây vô sinh. Anh tự ti, hoãn kế hoạch kết hôn dự định vào tháng 8.

Theo thạc sĩ, bác sĩ tâm lý Phạm Văn Dương, khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, khoảng 60% nam giới vô sinh bị rối loạn cảm xúc và tinh thần sau khi được chẩn đoán. Họ mang cảm giác xấu hổ, tội lỗi, dẫn đến các mức độ trầm cảm, lo lắng, đau khổ khác nhau, giảm chất lượng cuộc sống.

"Khác phụ nữ, nam giới ít được chú ý đến khía cạnh tâm lý và sức khỏe tinh thần do được cho là phái mạnh", bác sĩ Dương nói, thêm rằng họ thường không chủ động tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia tâm lý. Nhiều trường hợp trì hoãn thăm khám dẫn tới hiếm muộn nhiều năm, điều trị khó khăn, mất nhiều thời gian và tốn kém chi phí.

BS.CKII Cao Tuấn Anh, Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội (IVF Tâm Anh), cho hay căng thẳng, lo âu kéo dài có thể làm giảm hiệu quả điều trị hỗ trợ sinh sản. Căng thẳng kích hoạt cơ chế giải phóng glucocorticoid, tăng hoạt hóa adrenergic, dẫn đến co mạch nhiều hơn ở tinh hoàn, làm giảm testosterone và sản xuất tinh trùng. Tình trạng này cũng gây stress oxy hóa, ảnh hưởng đến chất lượng tinh dịch. Một nghiên cứu đăng trên Thư viện Y khoa Mỹ cho thấy căng thẳng khiến nồng độ tinh trùng giảm 39%, khả năng vận động của tinh binh giảm 48%.

Những bất thường trong vấn đề tình dục và cơ quan sinh sản dễ khiến nam giới giảm ham muốn, từ đó giảm cơ hội thụ thai. Mất tự tin có thể làm bệnh nhân do dự, không tuân thủ hoặc từ bỏ phác đồ điều trị, ảnh hưởng kết quả thụ thai, tăng gánh nặng tài chính.

"Nhiều người nhầm lẫn vấn đề vô sinh với yếu sinh lực và khả năng tình dục, từ đó dẫn đến tâm lý bất lực", bác sĩ Tuấn Anh nói. Áp lực sinh con, công việc, chi phí điều trị khiến một số nam giới tìm đến rượu bia, thuốc lá... gây ra vòng xoắn bệnh lý, khiến việc điều trị thêm khó khăn.

Tại IVF Tâm Anh, khoảng 35% nam giới vô sinh đến khám gặp phải tình trạng này. Quá trình điều trị kéo dài khiến người bệnh mệt mỏi, mất tự tin, ngại tiếp xúc, có xu hướng tự cô lập.

Theo bác sĩ Tuấn Anh, để có phác đồ điều trị phù hợp, hiệu quả với từng thể trạng, cần xác định chính xác nguyên nhân vô sinh, kết hợp trị liệu tâm lý giúp người bệnh giải tỏa căng thẳng và yên tâm điều trị. Sự khích lệ, đồng hành của gia đình và bạn đời giúp cải thiện nhanh chóng tình trạng bệnh lý, rút ngắn thời gian điều trị.

Như anh Hùng, sau nhiều lần được vợ và gia đình động viên, đã đến IVF Tâm Anh khám. Ngoài tinh hoàn trái teo nhỏ còn 0,5 g, xét nghiệm tinh dịch không tìm thấy tinh trùng, chỉ số nội tiết tăng cao, các kết quả xét nghiệm gene, nhiễm sắc thể đồ đều bình thường. Bác sĩ kết luận anh bị vô tinh không tắc nghẽn do biến chứng teo tinh hoàn sau mắc quai bị. Tuy nhiên, quá trình sinh tinh vẫn tiếp diễn ở một khu vực nhỏ nào đó trong tinh hoàn nên anh Hùng còn cơ hội có con. Anh được vi phẫu mổ tinh hoàn (micro-TESE), thu được lượng tinh trùng đủ để thụ tinh ống nghiệm.

Song song, người vợ được chọc hút trứng, kết hợp với tinh trùng thu được 3 phôi chất lượng tốt. Tháng 7/2024, bác sĩ chuyển một phôi vào tử cung người vợ, giúp chị đậu thai. Hiện thai nhi hơn 12 tuần, phát triển khỏe mạnh. Những phôi còn lại được vợ chồng trữ đông để sinh thêm con sau này.

Còn anh Minh chưa dứt bỏ được suy nghĩ tiêu cực nên chia tay vị hôn thê. "Đó là cú sốc lớn với tôi", anh nói. Bác sĩ tư vấn chọc hút mào tinh hoặc micro-TESE tìm tinh trùng nhưng anh dừng điều trị vì "chưa thể gỡ được nút thắt của mình".

Bác sĩ Tuấn Anh khuyên nam giới vô sinh không nên bi quan. Với những phác đồ cập nhật, phương pháp hiện đại và thuốc mới được đưa vào điều trị, phần lớn các nguyên nhân gây vô sinh nam có thể chữa được. Người bệnh có thể làm thụ tinh ống nghiệm dù lượng tinh trùng rất ít. Thậm chí nam giới vô tinh, vô sinh nhiều năm vẫn có cơ hội làm cha bằng tinh trùng của mình.

Nam giới nói chung không nên hút thuốc lá và sử dụng các chất kích thích, hạn chế uống rượu bia, ăn uống cân bằng dinh dưỡng, tập thể dục thường xuyên, tránh môi trường độc hại, các hoạt động khiến nhiệt độ tinh hoàn tăng cao hoặc có nguy cơ gây chấn thương vùng sinh dục như va chạm, té ngã... Ngoài ra, nên dành thời gian nghỉ ngơi, thư giãn, chủ động chia sẻ với người thân hoặc chuyên gia tâm lý để giải tỏa căng thẳng, đảm bảo sức khỏe tổng thể, cải thiện chất lượng và số lượng tinh binh.

"Vô sinh thường là một cuộc đấu tranh thầm lặng. Khi bệnh nhân chấp nhận thực tế và tin tưởng sẽ chữa khỏi thì quá trình điều trị đã đạt 30% thành công", bác sĩ Tuấn Anh nói.

Trịnh Mai

*Tên nhân vật đã được thay đổi