Danh tính phi tập trung là gì?

Tuy nhiên, điều gì sẽ xảy ra nếu bên thứ ba này bị tấn công, thông tin của bạn sẽ bị xâm phạm. Đây chính là lý do mà danh tính phi tập trung ra đời.

Danh tính phi tập trung là gì?

Danh tính phi tập trung (Decentralized Identity) là một hệ thống danh tính số mà không phụ thuộc vào bất kỳ cơ quan trung gian nào để quản lý thông tin cá nhân của bạn. 

Thay vì dựa vào một tổ chức duy nhất để xác minh và bảo vệ thông tin, danh tính phi tập trung cho phép cá nhân tự quản lý danh tính của mình. Dữ liệu của danh tính được lưu trữ trên một mạng lưới phân tán như blockchain, nơi mà không một ai có quyền kiểm soát toàn bộ thông tin. Điều này mang lại một lớp bảo mật bổ sung, vì không có điểm tập trung duy nhất nào để hacker tấn công.

Đây là một bước tiến tới từ nền tảng web2, nơi mà phần lớn các tập đoàn công nghệ lớn kiểm soát phần lớn thị phần internet và cũng kiểm soát phần lớn dữ liệu số của người dùng. 

Danh tính phi tập trung là một bản đại diện ảo của chúng ta khi chúng ta tham gia vào thế giới internet. Nó gồm nhiều thứ hơn là chỉ các thông tin cá nhân như tên và , nó cũng chứa các dấu vết mà chúng ta để lại trên môi trường internet như lịch sử duyệt web, lịch sử mua hàng, hoạt động trên phương tiện truyền thông xã hội và các tương tác trên nhiều nền tảng khác nhau. 

Tìm hiểu thêm: Web3 là gì? 

Thay vì sử dụng tài khoản Facebook hoặc Google để đăng nhập vào một dịch vụ, bạn có thể sử dụng danh tính phi tập trung của mình để xác thực mà không cần chia sẻ dữ liệu cá nhân với các bên trung gian. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ bị lộ thông tin khi một bên trung gian bị hack.

Hệ thống danh tính tập trung truyền thống  

Quá trình phát triển của danh tính số (digital identities) từ khi internet ra đời cho đến nay:

Hệ thống danh tính tập trung truyền thống đã phát triển từ những ngày đầu của internet, khi mà bạn cần một cái gì đó để đại diện cho bạn trên môi trường internet. 

Nó bắt đầu với những dạng danh tính số đơn giản như địa chỉ email. Cấu trúc của email thể hiện một hệ thống phân cấp, từ người dùng cá nhân đến tổ chức và cơ quan quản lý tên miền.

Khi internet và các nền tảng số phát triển, danh tính số trở nên phức tạp hơn với các diễn đàn trực tuyến, cho phép người dùng ẩn danh, và sau đó là các nền tảng xã hội như Facebook và Twitter, nơi danh tính số được tận dụng để cá nhân hóa quảng cáo. Tuy nhiên, những vụ bê bối về bảo mật đã làm giảm lòng tin của người dùng vào các hệ thống tập trung này, do dữ liệu cá nhân thường được lưu trữ tập trung và dễ bị tấn công.

Vấn đề lớn của các hệ thống này là chúng dựa vào một điểm yếu an ninh: toàn bộ dữ liệu cá nhân của người dùng được lưu trữ tại một cơ sở duy nhất, do một thực thể như công ty hoặc chính phủ quản lý. Khi hệ thống này bị hack, tất cả thông tin của người dùng có thể bị lộ.

Ngược lại, danh tính phi tập trung cho phép người dùng kiểm soát toàn bộ dữ liệu của mình mà không cần qua bên trung gian. Mọi thông tin được lưu trữ an toàn trên blockchain và chỉ được chia sẻ khi người dùng đồng ý, giúp giảm thiểu rủi ro bị tấn công hoặc rò rỉ thông tin.

Nhưng không phải cứ đưa lên blockchain thì thông tin đó sẽ an toàn và không bị tấn công. Nó đòi hỏi loại blockchain bạn sử dụng là gì? và tính phi tập trung của nó, một blockchain mạnh và khó bị tấn công là một blockchain có tính phi tập trung cao và nhiều người trên thế giới sử dụng. 

Sự quan trọng của 3 từ phi tập trung 

Sự khác biệt giữa danh tính truyền thống và danh tính phi tập trung là rõ rệt.

Danh tính số truyền thống thường được lưu trữ và kiểm soát bởi các công ty như Google hoặc Meta. Điều này có nghĩa là dữ liệu cá nhân của người dùng nằm trên “máy chủ” của các công ty này, và đôi khi có thể “bị sử dụng” hoặc chia sẻ mà không cần sự đồng ý của người dùng.

Danh tính phi tập trung không phụ thuộc vào các tổ chức trung gian. Thay vào đó, nó lưu trữ dữ liệu trên các mạng lưới phi tập trung, ví dụ như mạng lưới lưu trữ dữ liệu phi tập trung IPFS. Điều này giúp người dùng kiểm soát hoàn toàn thông tin cá nhân của mình và chỉ chia sẻ khi họ muốn.

Danh tính phi tập trung có nhiều ứng dụng:

• Nó giúp người dùng đăng nhập toàn cầu mà không cần nhớ nhiều tên người dùng và mật khẩu.
• Giúp vượt qua các quy trình "biết khách hàng của bạn" (KYC) mà vẫn bảo mật thông tin.
• Tạo ra các cộng đồng trực tuyến không có bot và tài khoản giả.

Các giải pháp danh tính phi tập trung cũng rất hữu ích trong bối cảnh DeFi (tài chính phi tập trung). Ví dụ:

• Ví crypto không lưu ký giúp người dùng tự quản lý khóa riêng tư, và họ có thể tự giao dịch và chứng minh quyền sở hữu tài sản mà không cần qua trung gian.
• Ethereum Name Service (ENS) và Unstoppable Domains cung cấp các tên miền dễ nhớ để thay thế địa chỉ ví phức tạp.
• Soulbound tokens và Proof of Humanity là những công cụ xác minh danh tính và thành tựu trong môi trường Web3.

Tìm hiểu thêm: Giải thích dễ hiểu về khoá cá nhân, cụm từ hạt giống, ví nóng, ví lạnh

Tương lai của danh tính phi tập trung rất hứa hẹn với nhiều ứng dụng như NFT dùng để đại diện danh tính trực tuyến và avatar kỹ thuật số trong metaverse.

Cách hoạt động của danh tính phi tập trung 

Danh tính phi tập trung (Decentralized Identity - DID) là một hệ thống quản lý danh tính số mà người dùng hoàn toàn kiểm soát thông tin cá nhân của mình, không cần thông qua các tổ chức trung gian như ngân hàng, chính phủ hay công ty công nghệ. 

Hệ thống này gồm ba thành phần chính:

Định danh phi tập trung - Decentralized identifiers (DIDs): 

DIDs là các định danh phi tập trung do người dùng tự tạo và kiểm soát, không bị quản lý bởi bên thứ ba. Điều này cho phép bạn tạo nhiều định danh khác nhau cho các mục đích khác nhau mà không phải chia sẻ cùng một thông tin cá nhân cho tất cả dịch vụ. Ví dụ, bạn có thể sử dụng một DID cho tài chính và một DID khác cho mạng xã hội, bảo vệ thông tin riêng tư.

Ví dụ: Bạn muốn đăng nhập vào một trang web ngân hàng và một mạng xã hội. Thay vì dùng cùng một tài khoản hoặc địa chỉ email cho cả hai, bạn tạo ra hai định danh khác nhau (DIDs) cho hai dịch vụ này.

DID 1 dùng cho tài khoản ngân hàng, chứa các thông tin cá nhân và tài chính của bạn.

DID 2 dùng cho mạng xã hội, không tiết lộ thông tin tài chính.

Nếu tài khoản mạng xã hội bị tấn công, thông tin tài chính của bạn vẫn được bảo vệ vì hai DIDs này không liên kết với nhau. Bạn kiểm soát hoàn toàn từng DID, không phụ thuộc vào tổ chức nào như Google hay Facebook để quản lý định danh của mình.

Chứng chỉ xác minh có thể kiểm chứng - Verifiable credentials (VCs):

VCs là các chứng chỉ số cho phép bạn chứng minh thông tin mà không tiết lộ toàn bộ dữ liệu cá nhân. Các thành phần của VCs gồm:

• Chủ sở hữu (Holder): Người nắm giữ và sử dụng chứng chỉ.
• Người cấp phát (Issuer): Tổ chức cấp chứng chỉ, như trường đại học hoặc bệnh viện.
• Người xác nhận (Verifier): Tổ chức hoặc cá nhân kiểm tra tính xác thực của chứng chỉ. Ví dụ, thay vì cung cấp bản sao bằng tốt nghiệp, bạn chỉ cần đưa ra Verifiable Credential từ trường đại học để nhà tuyển dụng kiểm tra.

Ví dụ: Bạn nộp đơn xin việc và cần chứng minh rằng bạn đã tốt nghiệp đại học. Thay vì gửi bản sao bằng tốt nghiệp, bạn yêu cầu trường đại học cung cấp một Verifiable Credential (VC) – chứng chỉ số xác minh rằng bạn đã tốt nghiệp.

Khi nhà tuyển dụng yêu cầu chứng minh, bạn cung cấp VC này. Nhà tuyển dụng có thể xác minh tính hợp lệ của chứng chỉ mà không cần xem toàn bộ hồ sơ học tập hoặc thông tin cá nhân của bạn. VC được mã hóa và bảo mật, giúp đảm bảo tính xác thực mà không tiết lộ quá nhiều dữ liệu.

Blockchain hoặc sổ cái phân tán: 

Để đạt được sự phi tập trung và sử dụng trên toàn cầu thì bạn cần một blockchain để lưu trữ các thông tin trên. 

Blockchain ghi lại toàn bộ thông tin về quá trình sử dụng DID và các thay đổi liên quan, như việc cập nhật khóa bảo mật.

Mọi thay đổi trong thông tin DID phải được sự chấp thuận của người dùng và được ghi nhận trên blockchain. Điều này đảm bảo rằng không ai có thể giả mạo hoặc thay đổi thông tin mà không có sự đồng ý của bạn. Blockchain hoạt động như một cuốn sổ cái không thể thay đổi, giúp bảo mật danh tính của bạn trên mạng.

Nhờ công nghệ này, danh tính phi tập trung mang lại cho người dùng quyền kiểm soát toàn diện thông tin cá nhân, tăng cường tính bảo mật và bảo vệ quyền riêng tư.

Tầm quan trọng của danh tính phi tập trung

Danh tính phi tập trung (Decentralized Identity - DID) đang trở thành một yếu tố quan trọng trong việc bảo vệ quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu cá nhân trong kỷ nguyên số. Thay vì phải phụ thuộc vào các tổ chức trung gian như ngân hàng, chính phủ hay các công ty công nghệ để quản lý danh tính, người dùng giờ đây có thể kiểm soát hoàn toàn danh tính số của mình. Đây là một bước tiến quan trọng vì:

Kiểm soát toàn bộ dữ liệu cá nhân: Với danh tính phi tập trung, người dùng tự quản lý thông tin cá nhân của mình. Chỉ khi được cho phép, thông tin mới được chia sẻ với các bên liên quan. Điều này giúp bảo vệ quyền riêng tư và ngăn chặn tình trạng lạm dụng dữ liệu.

Tăng tính bảo mật: Dữ liệu cá nhân được mã hóa và lưu trữ trên blockchain, một công nghệ phi tập trung và bất biến, giúp ngăn chặn việc giả mạo hoặc đánh cắp thông tin. Người dùng không còn lo lắng về việc các bên thứ ba quản lý sai dữ liệu của họ.

Không cần tin tưởng bên thứ ba: Trong các hệ thống tập trung, người dùng phải tin tưởng các tổ chức như Facebook, Google, hoặc ngân hàng để bảo vệ thông tin cá nhân. Với danh tính phi tập trung, người dùng không cần phải dựa vào bất kỳ tổ chức nào, giảm thiểu rủi ro từ các cuộc tấn công mạng hoặc vi phạm dữ liệu.

Các dự án danh tính phi tập trung phổ biến 

Worldcoin (WLD)

Worldcoin là một dự án tập trung vào việc xác minh danh tính phi tập trung bằng sinh trắc học. Nó sử dụng công nghệ quét mống mắt để xác minh danh tính và đảm bảo người dùng là con người thật trong các giao dịch kỹ thuật số.

Mã định danh này được sử dụng để phân phối token WLD.

Ethereum Name Service (ENS)

ENS cho phép người dùng tạo các tên miền ".eth" để thay thế địa chỉ ví blockchain phức tạp, giúp dễ dàng quản lý danh tính trên các nền tảng Web3.

Unstoppable Domains

Unstoppable Domains giống như dự án ENS, cho phép người dùng mua và sở hữu tên miền Web3, giúp họ kiểm soát hoàn toàn danh tính số mà không phụ thuộc vào bất kỳ tổ chức trung gian nào. Các tên miền này có thể được sử dụng để đăng nhập và thực hiện các giao dịch trên blockchain.

Filecoin

Là một dự án phi tập trung sử dụng công nghệ blockchain để cung cấp dịch vụ lưu trữ dữ liệu phân tán. Người dùng có thể thuê hoặc cho thuê không gian lưu trữ trên nền tảng này. Filecoin là dự án bổ trợ cho IPFS, giúp tạo ra thị trường lưu trữ phi tập trung mà người dùng có thể kiếm tiền từ việc cung cấp không gian lưu trữ.

Kết luận 

Tương lai của danh tính phi tập trung không chỉ nằm ở những lý thuyết về bảo mật và quyền riêng tư, mà còn gắn liền với những sự phát triển thực tế trong thế giới blockchain và các dApps (ứng dụng phi tập trung).

Hiện nay, chúng ta chứng kiến sự bùng nổ của các dự án DeFi (tài chính phi tập trung), Metaverse, GameFi, và mạng xã hội phi tập trung, tạo ra một sân chơi mới trong không gian kỹ thuật số. 

Nhưng để tham gia các sân chơi này thì bạn cần một danh tính, mà để chơi các sân chơi phi tập trung thì bạn cần một danh tính phi tập trung, vậy nếu các sân chơi ngày càng phát triển thì danh tính phi tập trung cũng sẽ phát triển theo. Nó như các nền tảng hỗ trợ lẫn nhau trong sự phát triển của thị trường crypto 

Những hệ thống này hỗ trợ và phát triển lẫn nhau. Khi DeFi và Metaverse tiếp tục mở rộng, nhu cầu về danh tính phi tập trung cũng sẽ tăng theo. Người dùng không chỉ cần bảo mật dữ liệu, mà còn muốn tự do di chuyển giữa các nền tảng mà không phải tạo danh tính mới từ đầu. Ví dụ, một người có thể sử dụng một danh tính phi tập trung duy nhất để giao dịch trong DeFi, tham gia vào một trò chơi GameFi và tương tác trong một cộng đồng xã hội phi tập trung, tất cả chỉ với một lần đăng nhập.

Với sự gia tăng của các dự án Web3 và nhu cầu cao về quyền tự chủ trong không gian số, danh tính phi tập trung sẽ không chỉ là một phần quan trọng của tương lai blockchain mà còn là cốt lõi của sự phát triển các ứng dụng phi tập trung. Đây là một xu hướng tất yếu, nơi danh tính trở thành chìa khóa để mở ra thế giới kỹ thuật số mới.