Diễn đàn Tổng biên tập 2024: Hướng đi nào cho báo chí truyền thống?

Chiều nay 20.9, tại Bình Thuận, Hội Nhà báo Việt Nam phối hợp với Báo Nhà báo và Công luận tổ chức diễn đàn "Tổng biên tập 2024: Hướng đi cho báo chí truyền thống".

Tham dự diễn đàn có ông Lê Quốc Minh, Phó trưởng Ban tuyên giáo T.Ư, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng biên tập Báo Nhân Dân; ông Phan Xuân Thủy, Phó trưởng Ban tuyên giáo T.Ư; ông Nguyễn Hoài Anh, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Bình Thuận; ông Nguyễn Thanh Lâm, Thứ trưởng Bộ TT-TT và ông Nguyễn Đức Lợi, Phó chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam cùng 100 tổng biên tập trên cả nước.

Báo chí truyền thống chịu sức ép cạnh tranh rất lớn từ mạng xã hội

Khai mạc diễn đàn Tổng biên tập 2024, ông Lê Trần Nguyên Huy, Tổng biên tập Báo Nhà báo và Công Luận, cho rằng báo chí truyền thống (BCTT) đã và đang chịu sức ép cạnh tranh rất lớn từ mạng xã hội. Thực tế BCTT không thể cạnh tranh với mạng xã hội về tốc độ đưa tin.

"Trước thềm kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, ban tổ chức lựa chọn chủ đề "Báo chí giải pháp: Hướng đi cho báo chí truyền thống" cho diễn đàn Tổng biên tập 2024, nhằm tìm giải pháp, hướng đi mới cho BCTT; bảo đảm sự tồn tại, kiến tạo nguồn thu và giữ chân được độc giả", ông Lê Trần Nguyên Huy gợi mở.

Với chủ đề "báo chí xây dựng", Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh cho rằng BCTT đang bị thách thức trước sự phát triển bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) trên thế giới. Do đó, BCTT cần có sự đổi mới để phù hợp với sự phát triển của AI.

Ông Minh cho rằng những thông tin tiêu cực dường như 'trở thành ADN của báo chí". Theo đó, những bài viết về thảm kịch đối với con người như thiên tai và xung đột toàn cầu đóng vai trò chủ đạo để kích thích mọi người đọc tin mỗi ngày. Mối quan tâm đến tin tức dựa trên sự sợ hãi lên tới đỉnh điểm vào năm 2020, khi các cơ quan báo chí trên thế giới chứng kiến số lượng trả phí đọc báo điện tử và tiêu dùng nội dung tăng vọt trong đại dịch COVID-19.

"Tin tiêu cực có thể đóng vai trò quan trọng là thông tin, cảnh báo, nhưng nó cũng gây tác động có hại với độc giả, như sợ hãi, lo lắng, tức giận, hoài nghi. Hậu quả, độc giả quay lưng với báo chí. Theo báo cáo 2022 của Reuters, tỷ lệ né tránh tin tức ở Brasil và Anh đã tăng gấp đôi kể từ 2017", Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nêu.

Cũng theo ông Minh, khi niềm tin với truyền thông bị xói mòn và xảy ra tình trạng né tránh tin tức, thì cơ quan báo chí phải tìm hiểu lý do, đưa ra cách thu hút, tương tác và giữ chân độc giả. Tin tức tiêu cực thường bị xem là một trong những nguyên nhân chính, vì vậy báo chí phải xác định cách thức đưa tin mà không làm độc giả xa lánh. Từ đó, ông Minh cho rằng hướng đi của hiện nay phải là báo chí xây dựng, báo chí có giải pháp. Báo chí đưa tin thì cũng phải có đề xuất giải pháp hoặc luận giải để mang lại niềm hi vọng cho độc giả.

Báo chí giải pháp đang là một xu hướng

Phát biểu tại diễn đàn báo chí 2024, nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn, Tổng Biên tập Báo Thanh Niên cho rằng, báo chí giải pháp đang là một xu hướng được xã hội và các cơ quan quản lý quan tâm coi trọng, nhưng cũng là thách thức lớn đối với các cơ quan báo chí cả về nhận diện và thực hành. Được gắn thêm thuộc tính "hữu ích cho xã hội", báo chí giải pháp mang theo kỳ vọng vượt qua chính mình với tư cách là một kênh truyền thông.

"Báo chí giải pháp không có đường biên rõ ràng như một thể loại, cũng không phải là tập hợp các quy tắc, tiêu chí, định nghĩa phân loại. Có rất nhiều con đường để báo chí giải pháp hình thành và tạo ra lối đi riêng phù hợp với từng cơ quan báo chí", Tổng biên tập Báo Thanh Niên nhận định.

Theo ông Nguyễn Ngọc Toàn, tại Báo Thanh Niên đang quan niệm báo chí giải pháp cần được đặt trên một nền tảng vững chắc, tạo ra từ những tập hợp dữ liệu khách quan, được lý giải bằng phương pháp tư duy khoa học và cuối cùng được "đóng gói" bằng kỹ năng đa phương tiện của người làm báo hiện đại.

Về giải pháp trong báo chí dữ liệu, nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn cho biết, một số bài báo dữ liệu trên Báo Thanh Niên thời gian qua được triển khai với cấu trúc bắt đầu từ đặt giả thuyết; sau đó đặt câu hỏi để đi tìm câu trả lời, làm sáng tỏ giả thuyết đưa ra.

"Có thể nói, giải pháp không chỉ là câu trả lời cho vấn đề, mà còn là yếu tố then chốt giúp bài báo dữ liệu trở nên trọn vẹn, mang tính xây dựng và có sức ảnh hưởng sâu sắc. Một bài báo dữ liệu hay, không chỉ dừng lại ở việc phơi bày vấn đề, mà còn phải chỉ ra giải pháp, hướng đi, cách giải quyết và thậm chí là dự báo những tác động có thể xảy ra", nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn phát biểu.

Ông Phạm Mạnh Hùng, Phó tổng giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam cho rằng, hiện nay độc giả có thừa thông tin, nhưng lại thiếu các thông tin mang hàm lượng kiến thức và hữu ích. Nhiều khái niệm trong xã hội hiện nay có thể hôm nay đúng, nhưng mai lại không còn phù hợp; thì báo chí cần phải lý giải và làm rõ.

"Các thông tin tích cực sẽ có tác dụng tích cực cho người nghe, người đọc, mang lại sự tích cực cho bạn đọc. Điều đó cần người phóng viên phải có tư duy nhạy bén, tích cực; trong đó cần vai trò dẫn dắt định hướng tốt của tổng biên tập. Cái cuối cùng, đó là cơ chế, chính sách, tài chính cho báo chí giải pháp hiện nay vẫn mang tính quyết định", ông Phạm Mạnh Hùng nêu.

Chú trọng truyền thông chính sách, giảm thông tin tiêu cực...

Ông Phan Xuân Thủy, Phó trưởng ban Tuyên giáo T.Ư nhận định hiện nay, ngoài báo chí giải pháp, báo chí kiến tạo hay báo chí xây dựng cần cân bằng giữa thông tin xây dựng và phản biện đa chiều để tạo ra thông tin tích cực.

Ông Thủy cho biết, ông rất thích các phòng sự điều tra của các phóng viên phanh phui các tiêu cực. Các bài báo đó không chỉ phản ánh tiêu cực, mà còn tạo ra được giải pháp hay lối thoát, lý giải các bất cập một cách xây dựng để tạo ra thông tin tích cực cho xã hội.

Thứ trưởng Bộ TT-TT Nguyễn Thanh Lâm cho rằng muốn tìm giải pháp cho BCTT, vấn đề quan trọng vẫn là yếu tố con người. Do đó, các tờ báo cần chú trọng đào tạo, đào tạo lại phóng viên. "Muốn có giải pháp cho báo chí cần có giải pháp cho chính mình trước". Ông Lâm cho rằng báo chí giải pháp chính là phải chú trọng truyền thông chính sách, giảm bớt những thông tin tiêu cực, tác động xấu đến xã hội.

Kết luận diễn đàn, Chủ tịch Hội Nhà báo Lê Quốc Minh cho rằng báo chí đang đứng trước sự phát triển tốc độ của công nghệ số, AI. Hội Nhà báo Việt Nam chủ trương định hướng báo chí giải pháp nhằm tạo ra sự báo chí khác biệt, chuyên sâu, tránh sự nhàm chán đem đến cho người đọc.