'Gõ cửa' Ho Rum: Sống bìa rừng nhưng lấy được tiền khách Tây

Mới vài năm trước, người lạc quan nhất cũng không tin rằng có ai đó bỏ tiền tìm đến nơi hẻo lánh này ăn, ngủ, chơi. Ấy thế mà chuyện viển vông đó đã xảy ra với Ho Rum, bản biên giới nằm ngay bìa rừng, thuộc vùng đệm Khu dự trữthiên nhiên Động Châu - Khe Nước Trong.

Lên bản biên giới, ở homestay

Một ngày đầu tháng 8, lang thang dọc tuyến đường Hồ Chí Minh nhánh tây chạy gần như song song với thượng nguồn sông Long Đại ở bản Ho Rum, tôi đến với "Son homestay".

Chiếc cổng của nơi lưu trú bình dân cho khách du lịch này là những trụ gỗ lớn, gác lên nhau rất đơn giản, đậm chất "rừng rú". Nhưng mấy dòng chữ tiếng Anh cùng số điện thoại liên lạc viết ở tấm bảng hiệu, theo tôi là biểu tượng cho sự đổi thay đáng kinh ngạc của một bộ phận cư dân Ho Rum. Rằng, họ biết làm du lịch.

Hồ Văn Huynh (38 tuổi, chủ của homestay) cho biết Son là tên vợ của anh. Người đàn ông với vẻ ngoài săn chắc này kể rằng, trước khi làm du lịch, vợ chồng anh trồng sắn và làm rẫy. Tất cả đã thay đổi từ năm 2021, khi cả hai vợ chồng được chính quyền, ngành chức năng cho đi tập huấn về cách làm du lịch. Sau học hành được vài tháng, "Son homestay" ra đời. "Có gì khó đâu, nhà sàn của mình có sẵn rồi, chỉ cần trang trí lại, mua thêm nệm, chăn màn… Thế là mọi sự bắt đầu", anh Huynh tít mắt nói. Thấy đứa em ruột làm được, anh trai của Huynh là ông Hồ Triển (49 tuổi) cũng sửa soạn lại nhà cửa để mở homestay.

"Homestay của mình đón trên dưới 300 khách, ít thì nhóm 3 - 4 người, nhiều thì 20 người, có cả khách nước ngoài. Cứ mỗi người đến ở lại nhà thì mình thu 150.000 đồng/người, mỗi người ăn mỗi bữa thì mình thu 100.000 đồng/người. Thu nhập ở bên ni(làm du lịch - PV) hơn trồng sắn nhiều", anh Huynh thật thà như đếm.

Anh Hồ Văn Vàng (38 tuổi), Bí thư Chi bộ thôn Ho Rum, khoe rằng du khách vượt đường xa lên với dân bản sẽ được ngủ nhà sàn, ăn những sản vật địa phương mà không phải cứ có tiền là ăn được. "Chúng tôi ăn cái gì, các bạn sẽ ăn cái đó. Đó là ốc đá kho dứa, đoác xào cá khe, gà đen nướng, măng rừng nấu cháo… Nếu may mắn, các bạn cũng có cơ hội thưởng thức âm nhạc bản địa với các bản Tà oải, Xà nớt giao duyên đối đáp trong không gian bữa tiệc nướng bên bếp lửa", anh Vàng nói.

Cũng theo anh Vàng, đừng lo lên Ho Rum sẽ không có việc gì làm, bởi du khách có thể cùng tham gia các hoạt động thường ngày của dân bản như bắt cá suối, làm bánh Ayơh, tắm thác… hoặc được phục vụ mát xa vai, gáy, ngâm chân thảo dược.

"Thà đốt lên một đốm lửa"

Những bất lợi của Ho Rum lại biến bản làng này trở nên đặc biệt. Ho Rum hẻo lánh nhưng lại thuộc vùng đệm của Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu - Khe Nước Trong, nằm trên cung đường từ Khe Sanh (H.Hướng Hóa, Quảng Trị) ra Quảng Bình mà các phượt thủ thường lui tới; lại gần với suối Bang, suối có độ sôi cao kỷ lục Việt Nam và hiện đã hình thành khu nghỉ dưỡng Onsen cao cấp…

Ho Rum chưa có điện cũng như mạng viễn thông, nhưng với những phượt thủ thích trải nghiệm, điều đó không thành vấn đề, thậm chí họ xem 1, 2 ngày "mất tích" ở Ho Rum là cơ hội để rời xa phố thị ngay cả trong tâm tưởng, sống hòa mình thiên nhiên tuyệt đối. Bà con Ho Rum cũng mới tập tành làm du lịch, nhưng chính sự "luống cuống" của dân bản sẽ cho du khách những trải nghiệm chân thực nhất về cuộc sống của người dân vùng rẻo cao này.

Những manh nha về ngành "công nghiệp không khói" ở Ho Rum không nghiễm nhiên mà có. Những viên gạch đầu tiên đã được chính quyền, ngành chức năng và các đơn vị lữ hành nhọc công "vận chuyển" và "dựng xây" trong mấy năm vừa qua. Đó là những khóa tập huấn được tổ chức liên tục để dạy bà con cách giao tiếp, cách phục vụ ăn uống với du khách. Kể cả "say hello" với khách Tây cũng phải dạy… Đó là không ngại ngần cầm tay chỉ việc, để bà con thay đổi cách nghĩ, cách làm.

Những người lạc quan nhất sẽ vui cho Ho Rum. Vui vì biết để du lịch ở nơi thâm sơn cùng cốc này phát triển hơn nữa, cần rất nhiều việc phải làm; nhưng "thà đốt lên một đốm lửa, còn hơn ngồi nguyền rủa bóng tối".

Cả chục năm lăn lộn với ngành du lịch, là Giám đốc Công ty TNHH Netin Travel (đơn vị đầu tiên và duy nhất được Quảng Bình cho tổ chức thí điểm đưa khách vào Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu - Khe Nước Trong và vùng lân cận), ông Trần Xuân Cương đã có những cái nhìn rất thẳng thắn. Rằng lợi thế xa xôi của Ho Rum cũng chính là bất lợi, khi bản làng này thuộc khu vực biên giới.

"Muốn đưa khách nội địa lên đây thì phải báo cáo với lực lượng biên phòng và công an địa phương. Riêng với khách nước ngoài, phải xin giấy phép của công an tỉnh. Bằng không, trước 22 giờ hằng ngày, mọi người phải rời địa bàn. Chính vì thế, chúng tôi đã không thể đưa quá nhiều du khách đến với Ho Rum như kỳ vọng, dù ngoài thời gian mưa lũ, bất kỳ lúc nào cũng có thể tổ chức tour", ông Cương nói.

Ông Cương cho rằng cần có một chính sách thí điểm, một ngoại lệ nào đó với Ho Rum, để du khách lên với bản dễ dàng hơn thì dân bản sẽ có nhiều việc để làm, thu thêm nhiều tiền. Ông còn đề xuất chính quyền sớm thành lập Hợp tác xã du lịch Ho Rum, đưa dân bản vào làm xã viên để là chủ thể, bản thân ông cũng chỉ xin là xã viên, chứ không là "giám đốc", "chủ nhiệm" gì cả.

Ông Cương cũng thẳng thắn: "Làm du lịch thì cũng cần có điện, có sóng viễn thông và nước sạch… Ho Rum hay ở đâu cũng cần để tiến lên chuyên nghiệp, dù theo cách mộc mạc nhất".

Du lịch bắt nguồn từ sự bảo tồn

Cần nhìn nhận việc nếu không có Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu - Khe Nước Trong, sẽ chẳng mấy ai lên Ho Rum xa ngái và thiếu thốn để làm gì. Bởi với tài nguyên thiên nhiên phong phú, một số sản phẩm du lịch trải nghiệm như khám phá các thác nước tại khu dự trữ này đang được du khách ưa chuộng.

Và Ho Rum, nằm ở cạnh bên, sẽ trở thành điểm dừng chân lý tưởng cho du khách trước hoặc sau khi vào rừng. Và rõ ràng, việc bảo tồn thiên nhiên đã tác động ngược trở lại cho phát triển kinh tế, cụ thể ở đây là phát triển du lịch, làm đổi thay một vùng đất.

Để truyền thông cho Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu - Khe Nước Trong, nhiều người thường nói rằng "Quảng Bình không chỉ có Phong Nha - Kẻ Bàng". Bà Phạm Tuấn Anh (Giám đốc Trung tâm bảo tồn Thiên nhiên Việt - trụ sở chính ở Hà Nội, chi nhánh văn phòng ở xã Phú Thủy, H.Lệ Thủy, Quảng Bình) cho rằng câu nói đó không hề "dìm hàng" Phong Nha - Kẻ Bàng.

"Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng cùng hệ thống hang động kỳ vĩ đã định danh du lịch Quảng Bình, thậm chí du lịch của Việt Nam với thế giới. Vị trí độc tôn đó không hề thay đổi. Nhưng Quảng Bình còn rất nhiều nơi để khám phá, trải nghiệm, trong đó có Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu - Khe Nước Trong và những bản làng lân cận. Du khách đến với nơi đây cũng gián tiếp bảo tồn khu dự trữ thiên nhiên này, bởi sẽ tạo sinh kế cho người dân bản địa, ngăn họ làm những điều mắc tội với rừng", bà Tuấn Anh phân tích.