Trong một năm qua, Israel liên tục truy lùng, phá hủy các địa đạo ở Gaza, khiến thủ lĩnh Sinwar phải ra quyết định rủi ro nhất: Rời khỏi nơi ẩn náu dưới lòng đất.
Ngày 10/10/2023, ba ngày sau vụ đột kích của Hamas vào miền nam Israel, các binh sĩ Sư đoàn Biệt kích số 98 của Israel tiến vào đường hầm dẫn tới một công trình ngầm ở thành phố Khan Younis, miền nam Gaza. Họ tìm thấy một căn hầm lớn có bếp ăn, phòng ngủ và phòng tắm với bức tường lát gạch vẽ cảnh hoàng hôn trên bãi biển.
Chủ nhân căn hầm đó, người mà Israel tin là thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar, đã rời đi không lâu trước khi binh sĩ xuất hiện. "Chúng tôi suýt bắt được ông ta. Chúng tôi tiến vào nhà rồi xuống hầm ngầm, phát hiện nhiều tiền mặt tại đó, vũ khí nằm rải rác xung quanh, cốc cà phê vẫn còn nóng", chuẩn tướng Dan Goldfus, chỉ huy Sư đoàn 98, cho biết.
Video bên trong hầm ngầm được cho là nơi trú ẩn của Sinwar được IDF công bố ngày 13/2. Video: IDF
Trong một năm tiếp theo, hành tung của Sinwar, mục tiêu số một với Israel, vẫn rất khó nắm bắt. Ông giống như "bóng ma" ẩn hiện nơi bóng tối của đường hầm.
"Không quan trọng có bao nhiêu đường hầm, Israel sẽ tìm được ông ta", tướng Goldfus tuyên bố sau vụ bắt hụt.
Israel trước đó đã đặt mục tiêu hạ sát Sinwar, người bị coi là mối đe dọa lớn với an ninh quốc gia. Tuy nhiên, Tel Aviv đôi lúc không tìm được thời điểm thích hợp hoặc phải hủy kế hoạch hạ sát, khi các quan chức chính quyền bất đồng về chiến dịch tấn công, theo những nguồn tin giấu tên tham gia vào nỗ lực này.
Nhưng sau chiến dịch đột kích gây sốc của Hamas tháng 10 năm ngoái, nội bộ Israel không còn bất đồng nào nữa. Một trong những chiến dịch quân sự và tình báo lớn nhất của Israel bắt đầu từ đây, do cơ quan an ninh nội địa Shin Bet chỉ đạo và được quân đội thực hiện với hỗ trợ từ tình báo Mỹ.
Suốt nhiều tháng, Sinwar đã khắc chế thành công sức mạnh công nghệ và năng lực thu thập tình báo của Israel cùng đồng minh. Bên dưới mạng lưới đường hầm phức tạp của Gaza, ông sử dụng các phương thức liên lạc thô sơ, không thể theo dõi để chỉ huy các tay súng Hamas, và chỉ tin tưởng những người thân cận nhất.
Một video do quân đội Israel công bố trước đây cho thấy Sinwar đã đưa vợ, con gái và hai con trai xuống đường hầm ở Khan Younis, quê hương ông. Họ mang theo chăn đệm cùng những chiếc túi đựng thức ăn để bám trụ lâu dài bên trong đường hầm.
Margalit Moses, con tin 78 tuổi được Hamas thả hồi tháng 11 năm ngoái, cho hay Sinwar đã xuất hiện ở nơi bà bị giam dưới lòng đất tại Khan Younis trong những ngày đầu xung đột. Bà nhớ Sinwar từng nói với các con tin rằng ông không muốn làm hại họ, mà chỉ coi họ như những lá bài mặc cả để Hamas cứu các tù nhân Palestine khỏi nhà tù Israel.
Các nhà đàm phán Arab đã đề nghị đưa Sinwar rời Gaza, thoát khỏi cuộc truy lùng của Israel, để đổi lấy việc ông cho phép Ai Cập thay mặt Hamas tham gia các cuộc đàm phán trao đổi con tin, song ông từ chối.
Thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar tại Gaza hồi năm 2011. Ảnh: AP
Sinwar bám vào hy vọng rằng cuộc xung đột mà ông châm ngòi có thể lôi kéo Iran và các lực lượng đồng minh như Hezbollah ở Lebanon hay Houthi ở Yemen gây ra một cuộc chiến tổng lực ở khu vực chống lại Israel.
"Tôi không bị bao vây, tôi đang ở trên đất Palestine", Sinwar nói với các nhà hòa giải Arab trong một tin nhắn ngay sau khi xung đột với Israel nổ ra.
Những tháng tiếp theo, quân đội Israel đã tiếp cận hệ thống địa đạo của Hamas gần hơn bao giờ hết, liên tục phát hiện các cửa hầm, gài thuốc nổ phá hủy mạng lưới đường hầm chiến lược.
Họ san phẳng vô số tòa nhà và triển khai binh lính đến mọi ngõ ngách để tìm lối vào đường hầm. Bên ngoài Gaza, Mỹ đưa các chuyên viên quân sự và tình báo tới Israel, trong đó có cả những chuyên gia giúp lập bản đồ mạng lưới đường hầm.
Theo giới quan sát, chiến thuật này đã khiến không gian ẩn náu dưới lòng đất của Sinwar ngày càng bị thu hẹp. Với ngày càng ít nơi ẩn nấp, ông dành nhiều thời gian hơn trên mặt đất, tại khu vực Tel al-Sultan của Rafah, phía nam Gaza, theo giới chức Israel và các nhà trung gian Arab có liên lạc với Hamas.
Tháng 12/2023, quân đội Israel đột kích khuôn viên nhà Sinwar ở Khan Younis. 5 người lính cầm súng trường chụp ảnh trên ghế sofa bên ngoài căn nhà, bắt chước bức ảnh Sinwar tươi cười ngồi trên ghế sofa gần văn phòng bị đánh bom của ông ở Gaza hồi tháng 5/2021. Dưới lòng đất, Sinwar vẫn không nao núng.
"Các tay súng của chúng tôi đã đánh bại lực lượng chiếm đóng", ông nói trong thông điệp gửi tới nhóm chính trị Hamas tại thủ đô Doha, Qatar.
Ngày 2/1, Saleh Arouri, phó lãnh đạo văn phòng chính trị Hamas, thiệt mạng trong một cuộc không kích của Israel tại thủ đô Beirut, Lebanon. Để náu mình kỹ hơn, Sinwar bắt đầu thay đổi cách liên lạc.
Ông sử dụng bí danh và chỉ chuyển tiếp ghi chú thông qua một số ít trợ lý hay tin nhắn mã hóa, chuyển đổi từ thông điệp ghi âm cho người trung gian sang thư tay.
Lính Israel bên trong một đường hầm của Hamas hồi tháng 11/2023. Ảnh: AP
Shin Bet đã bắt người thân của các chỉ huy Hamas ở Gaza, cáo buộc họ có hành động quân sự chống lại Israel. Những người này đã mang đến những thông tin tình báo quý giá về Sinwar. Ngay sau đó, quân đội Israel tiến vào lòng đất ở Khan Younis, đột kích mạng lưới đường hầm Hamas.
Quân đội Israel phải chiến đấu liên tục với các tay súng Hamas để tiến được vào đường hầm. Họ cử chó nghiệp vụ có gắn camera để đánh hơi người và phát hiện bom hoặc máy bay không người lái (UAV) bên trong.
Tướng Goldfus cho hay Israel bắt đầu phát hiện ra rằng một số đường hầm được Hamas coi trọng hơn vì chúng kết nối đến các phần khác của địa đạo, hoặc dẫn tới khu phức hợp dưới lòng đất. Nếu lính Israel có thể vào những đường hầm như vậy, cơ hội tìm thấy Sinwar và các con tin sẽ cao hơn.
"Hamas nghĩ rằng chúng tôi không có phương tiện, khả năng hay bản lĩnh để xông vào những đường hầm như thế. Nhưng chúng tôi đã làm được", Goldfus tuyên bố.
Khi các nhà trung gian Arab cố gắng đẩy nhanh tiến trình đàm phán ngừng bắn, Sinwar đã thúc giục những thủ lĩnh trong ban lãnh đạo chính trị Hamas bên ngoài Gaza từ chối nhượng bộ. Sinwar cho biết trong một thông điệp rằng thương vong dân sự lớn sẽ tạo ra áp lực toàn cầu lên Israel.
Vào tháng ba, lực lượng biệt kích Israel tiếp tục kiểm soát một hầm ngầm khác có liên quan đến Sinwar. Họ tìm thấy quần áo dã chiến, súng, ống nhòm và một máy tính xách tay bên trong hầm ngầm.
Video khoảnh khắc cuối cùng của thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar trước khi bị hạ sát do quân đội Israel công bố ngày 17/10. Video: X/LTC_Shoshani
Một lần nữa, Sinwar nhắn tin cho các lãnh đạo Hamas, thúc giục họ từ chối thỏa thuận ngừng bắn và trao đổi con tin. Sinwar tin rằng Hamas sẽ chiếm ưu thế trong các cuộc đàm phán vì nội bộ Israel đang chia rẽ, liên minh thời chiến của Thủ tướng Benjamin Netanyahu đang tan rã và Washington ngày càng gia tăng áp lực lên Tel Aviv nhằm giảm bớt đau khổ cho dân thường Gaza.
"Chúng ta phải tiến lên trên con đường mà chúng ta đã bắt đầu", Sinwar viết.
Đến mùa hè năm nay, chiến dịch truy tìm Sinwar của quân đội Israel gần như không có tiến triển. Nhưng vào tháng 7, họ nhận được tin tình báo rằng Deif, thủ lĩnh cánh vũ trang của Hamas, đã rời khỏi đường hầm. Deif sau đó thiệt mạng trong một cuộc không kích lớn ở Khan Younis, khi không quân Israel ném xuống 8 quả bom tấn để hạ mục tiêu.
Cuối tháng đó, Ismail Haniyeh, thủ lĩnh chính trị Hamas, bị ám sát tại một nhà khách ở thủ đô Tehran, Iran. Tình báo Israel được cho là đứng sau vụ hạ sát này, nhưng Tel Aviv không thừa nhận cũng không bác bỏ.
Vào tháng 8, Sinwar trở thành thủ lĩnh cao nhất của Hamas thay thế Haniyeh. Ông lập tức hướng nhóm theo lập trường cứng rắn hơn trong các cuộc đàm phán với Israel.
Đầu tháng 9, quân đội Israel tìm thấy 6 con tin đã chết dưới một đường hầm ở khu phố Tel al-Sultan, thành phố Rafah, miền nam Gaza. Gần đó, quân đội cho biết họ phát hiện dấu vết ADN của Sinwar trong một hầm ngầm có TV và ghế sofa.
Đối với Israel, điều này có nghĩa Sinwar không còn xa nữa. Các quan chức Israel tin rằng ông đã rời khỏi Khan Younis để đến Rafar, sau khi họ phá hủy nhiều đường hầm bên dưới thành phố.
Cũng trong tháng 9, Israel gia tăng mạnh mẽ áp lực lên Hezbollah, đồng minh thân cận với Hamas, thậm chí không kích hạ sát thủ lĩnh Hassan Nasrallah.
Ngay sau cái chết của Nasrallah, Sinwar gửi một thông điệp tới giới lãnh đạo chính trị Hamas bên ngoài Gaza, nói rằng nhóm có thể sẽ phải đối mặt áp lực thỏa hiệp lớn hơn nhưng không nên làm vậy, theo các nhà trung gian Arab.
Sinwar cũng bắt đầu chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất, khuyên các thành viên Hamas rằng Israel có thể sẽ đưa ra một số nhượng bộ để chấm dứt xung đột sau khi ông chết. Ông khẳng định Hamas sẽ ở vị thế mạnh hơn trong các cuộc đàm phán với Israel.
Các nhà hòa giải Arab cho hay Sinwar còn khuyên Hamas chỉ định một hội đồng lãnh đạo để điều hành và quản lý quá trình chuyển đổi sau khi ông ra đi.
Ngày 1/10, Iran phóng khoảng 200 tên lửa vào Israel để trả thù cái chết của tướng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) Abbas Nilforoushan, thủ lĩnh Hamas Haniyeh và thủ lĩnh tối cao Hezbollah Nasrallah.
Cuộc chiến toàn diện mà Sinwar hy vọng sẽ bùng nổ khi ông phát động cuộc đột kích lãnh thổ Israel dường như đã đến gần hơn bao giờ hết. Nhưng Israel cũng tăng tốc chiến dịch truy lùng Sinwar.
Hai ngày sau cuộc tấn công của Iran, Israel không kích một khu phức hợp ngầm ở phía bắc Gaza, giết chết Rawhi Mushtaha, người bạn thân thiết nhất với Sinwar.
Sinwar cùng Mushtaha thành lập lực lượng an ninh nội bộ của Hamas vào những năm 1980. Hai người sau đó còn ở chung buồng giam trong một nhà tù Israel. Năm 2011, họ được thả trong một cuộc trao đổi tù nhân và cùng nhau thăng tiến trong hàng ngũ Hamas.
Việc Mushtaha bị hạ sát là dấu hiệu cho thấy Israel đang tiến rất gần đến Sinwar. Theo các quan chức Israel và Arab, việc Tel Aviv liên tục phá hoại mạng lưới đường hầm của Hamas đã buộc Sinwar phải chuyển lên mặt đất, khiến ông đối mặt rủi ro lớn hơn.
Ngày 16/10, một nhóm lính Israel phát hiện ra ba tay súng Hamas đang di chuyển giữa các khu nhà ở Rafah. Họ đã đấu súng với nhóm này, buộc các thành viên Hamas phải tản ra, ẩn nấp trong những tòa nhà bị đánh bom. Ba tay súng bắn trả và ném lựu đạn, khiến một binh sĩ Israel bị thương.
Một tay súng chạy vào tòa nhà đổ nát. Quân đội Israel cử UAV trinh sát tới tòa nhà nơi người này lẩn trốn.
Trong cảnh quay trên video mà UAV ghi được, người đàn ông ngồi trên ghế sofa, trùm khăn che kín khuôn mặt. Ông nhìn chằm chằm vào UAV trong lúc nó tiến đến gần và ném cây gậy để xua đuổi, trước khi xe tăng Israel khai hỏa khiến căn nhà sụp đổ.
Xe tăng Israel khai hỏa vào vị trí thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar ẩn nấp. Video: Times of Israel
Nhóm lính Israel quay lại tòa nhà vào sáng hôm sau, tìm thấy người đàn ông bị gạch đá vùi lấp, đi giày thể thao, mặc quần áo thường dân và áo chống đạn. Người này trông rất giống Sinwar và các sĩ quan quân đội cấp cao Israel ngay lập tức được triệu tập cho tình huống khẩn cấp.
Khoảng 17h30 cùng ngày, chỉ huy quân đội Israel Herzi Hale tới thăm hiện trường. Thi thể chưa bị di chuyển, theo một quân nhân dự bị của quân đội Israel chứng kiến sự việc. Đến lúc đó, mọi thứ trở nên rõ ràng: Sinwar đã chết, chiến dịch truy lùng gắt gao của quân đội Israel kết thúc.
Vũ Hoàng (Theo WSJ, Reuters, AFP)