Joker: Folie à Deux của đạo diễn Todd Phillips là một bộ phim nhạc kịch, trong đó dường như mọi nhân vật đều như đang trên bờ vực của cơn điên.
Joker và người tình điên đã đành, những bệnh nhân điên đã đành, nhưng cả những kẻ cai quản người điên, những luật sư, những nhân chứng trong phiên tòa dường như đều cũng không tỉnh táo. Họ cũng điên, theo cách riêng của mình.
Vì âm nhạc, tình yêu và cơn điên trong Joker: Folie à Deux là một
Tiếp nối câu chuyện phần 1 sau khi Arthur Fleck (Joaquin Phoenix thủ vai) trong lốt hóa trang Joker giết người trên sóng trực tiếp và gây ra cuộc bạo loạn ở thành phố Gotham, Joker: Folie à Deux kể về Arthur lúc này đang bị bắt giữ trong viện tâm thần để tham gia một phiên tòa thế kỷ, nơi y có thể lãnh án tử hình.
Ở đó, y gặp Harleen Quinzel (Lady Gaga đóng) trong những giờ học hát, và hai kẻ điên nhanh chóng phát điên vì yêu.
Việc lựa chọn nhạc kịch không chỉ là một lựa chọn mang tính hình thức cho phần 2 của Joker.
Phải là nhạc kịch, bởi vì phải có những cảnh hai kẻ tâm thần nhảy múa và ca hát bất chấp cả thế giới quanh mình đang cháy rụi thì mới đủ để mô tả cuộc tình cuồng loạn, mất trí của Arthur và Harleen.
Những vũ khúc ngây ngất đã luôn gắn liền với thần Dionysus - vị thần đại diện cho hỗn loạn, cho đê mê, cho kịch nghệ, đối lập với cái sáng suốt và lý tính. Mà đã là tình yêu thì phải hỗn loạn và đê mê. Nhất là khi tình yêu quyện với cơn điên, tất âm nhạc phải nảy sinh.
Gần 20 ca khúc cả kinh điển lẫn sáng tác mới được đưa vào Joker 2. Những bản tình ca thiết tha quen thuộc, khi được hát ra từ miệng hai kẻ điên rồ, vẫn hé lộ một gương mặt khác.
Ví như (They long to be) Close to you của The Carpenters, với những câu nhạc si mê ca tụng nhan sắc người tình, nào là tóc chàng như được rắc bụi trăng, mắt chàng như long lanh tinh tú, ngày chàng sinh ra như có thiên thần tề tựu.
Nhưng ở đây, khi Harleen hát bài ấy cho Arthur với gương mặt bệnh hoạn, khắc khổ, đen tối, rồi nàng dùng son đỏ vẽ lên tấm kính, ướm vừa nơi có cặp môi nở nụ cười khiếp đảm của chàng, ta mới thấy hết những ảo tưởng của ái tình.
Hay Ne me quitte pas của Jacques Brel, một ca khúc đã có đến cả trăm bản thu âm, đã tỏa sáng trong biết bao khoảnh khắc của văn hóa đại chúng, nhưng khi được Arthur hát với giọng thô khàn cho Harleen qua điện thoại, ta vẫn có cảm giác như ai đó đang hơ lửa lên da thịt mình để khắc từng chữ của lời ca vào cơ thể: "Nếu em vội ra đi/ anh hiểu phải vậy thôi/ sẽ chẳng còn lại gì/ đáng tin trên thế giới".
Nhưng những cảnh rực rỡ nhất về tình yêu và âm nhạc trong Joker 2 là khi Arthur và Harleen tách khỏi cõi thực để bước vào trí tưởng tượng cuồng hoan của mình:
Khiêu vũ và hát hò dưới ánh trăng - một phân cảnh rất La La Land, chỉ khác ở đây không phải hai kẻ mơ mộng mà là hai kẻ khùng (cứ tạm coi khùng và mơ mộng khác nhau đi!).
Đứng trên một sân khấu hư cấu song ca To Love Somebody của Bee Gees rồi bắn nhau; biểu diễn bản gospel Gonna Build a Mountain về giấc mơ gầy dựng một tình yêu còn lớn lao hơn chính mình, theo phong cách như những siêu sao nhạc rock.
Tất cả những phân cảnh ấy đều rực rỡ sắc màu, đối lập với những cảnh trí mờ xám của hiện thực.
Nếu nói tình yêu là thánh đường của người điên thì âm nhạc hẳn là vị linh mục dẫn đường.
Khi cái tỉnh xử cái điên
Câu hỏi Joker điên hay tỉnh là trung tâm trong phần 1 của Joker. Đến phần 2, nó vẫn là vấn đề đau đáu.
Câu chuyện chính của Joker 2 là phiên tòa xử Arthur Fleck tội giết 5 mạng người. Tòa án đương nhiên là hình ảnh của ánh sáng, của công lý, của sự tỉnh táo. Nhưng khi bị cáo là cái điên - cái tỉnh xử cái điên, cái điên làm loạn phiên tòa - thì những ranh giới chợt tan nhòa.
Luật sư bào chữa cho Arthur có điên không khi khăng khăng y là một bệnh nhân tâm thần đa nhân cách, không phải anh ta hạ sát người khác mà một nhân cách khác trong anh ta làm vậy?
Những thành viên bồi thẩm đoàn, thẩm phán, những nhân chứng - những người tưởng tỉnh trí nhất, nhưng có giây phút nào trong lúc xử án, họ không bị lung lay bởi những bằng chứng rất đỗi thuyết phục về tuổi thơ bị bạo hành, bị lạm dụng của Arthur khiến cho y phải tự tạo nên một tên hề để che lấp chấn thương?
Cả thành phố Gotham phát điên vì Joker. Cả người giàu và người nghèo, cả kẻ thuộc về giai tầng thống trị và cả kẻ bị trị.
Điên vì giận dữ và điên vì phấn khích. Điên vì thù và điên vì tình. Có rất nhiều sắc thái điên. Nhưng tất cả đều điên, đều đang nhảy múa trong một vũ khúc điên bên vách vực sụp đổ.
Arthur không cho là mình điên, và chẳng có Joker nào cả. Y giết người, không phải Joker. Nhưng khi thừa nhận rằng mình giết người với đầy sự tỉnh táo cũng là lúc thế giới của y và của Harleen va chạm. Với Arthur, đó là thật.
Với Harleen, đó là mơ. Arthur nhìn đời như nó là. Harleen nhìn đời như nó nên là. Arthur phủ nhận sự điên là phủ nhận tình yêu của họ và mộng tưởng của họ.
Vậy ai điên, ai tỉnh trong hai kẻ đó? Có lẽ lại phải trích Cervantes: "Thực dụng quá cũng là điên. Quy phục trước giấc mơ - ấy cũng là điên". Không ai tỉnh hơn ai trên cõi đời này.