Hội Thiên văn Hà Nội (HAS) đã đưa ra những hướng dẫn để người yêu thiên văn Việt Nam có thể chiêm ngưỡng các sự kiện thiên văn hấp dẫn trong tháng 9.
1. Trăng mới (ngày 3.9)
Chuyển động trên quỹ đạo của mặt trăng đưa vệ tinh này quay quanh trái đất với chu kỳ khoảng 4 tuần và kết quả là các pha của nó thay đổi tuần hoàn từ trăng mới, trăng thượng huyền, trăng tròn, trăng hạ huyền rồi trăng mới sau mỗi 29,5 ngày. Chuyển động này cũng có nghĩa mặt trăng di chuyển hơn 12° về phía đông trên bầu trời từ đêm này qua đêm khác, khiến nó mọc và lặn muộn hơn gần một giờ.
Trăng mới là thời điểm để quan sát bầu trời đêm với các vì sao
HUY HYUNH
Vào lúc 8 giờ 56 phút ngày 3.9 vừa qua, mặt trăng đã đi qua mặt trời ở khoảng cách 2°16′ và bị che khuất trong ánh sáng chói chang đến từ ngôi sao này trong vài ngày. Vào pha trăng mới (trăng non), mặt trăng xuất hiện ở giữa trái đất và mặt trời. Khi đó, chúng ta gần như nhìn thấy chính xác một nửa bán cầu không được chiếu sáng của vệ tinh này khiến nó gần như trở nên vô hình trên bầu trời.
2. Sao Thủy đạt ly giác cực đại phía tây (ngày 5.9)
Sao Thủy sẽ đạt vị trí ly giác cực đại phía tây trong lần xuất hiện trên bầu trời buổi sáng này vào lúc 9 giờ 24 phút ngày 5.9. Khi quan sát từ Hà Nội, đây không phải là một hiện tượng quá nổi bật và khó quan sát khi sao Thủy chỉ đạt đến độ cao cực đại khoảng 17° so với đường chân trời khi mặt trời mọc.
Nếu bạn có một chiếc ống nhòm hay kính thiên văn và hướng về phía hành tinh này trên bầu trời buổi sáng những ngày đầu tháng 9, sao Thủy sẽ là một mảnh lưỡi liềm mỏng đầy đặn dần. Nó sẽ mọc lên ở hướng đông vào lúc khoảng 4 giờ 30 phút sáng. Bạn sẽ có khoảng một giờ đồng hồ để quan sát hành tinh này trước khi mặt trời mọc vào lúc 5 giờ 40 phút.
3. Sao Thổ đạt vị trí trực đối (ngày 8.9)
Sao Thổ sẽ đạt vị trí trực đối, vị trí đối diện với mặt trời trên bầu trời khi quan sát từ trái đất, vào lúc 11 giờ 27 phút ngày 8.9. Từ Hà Nội, sao Thổ sẽ có thể được bắt đầu quan sát từ 18 giờ 55 phút khi hành tinh này đang nằm cao khoảng cao 11° so với đường chân trời phía đông.
Nhiều sự kiện thiên văn thú vị trong tháng 9
HUY HYUNH
Nó sẽ đạt đến vị trí cao nhất trên bầu trời vào lúc 23 giờ 54 phút, cao 61° so với đường chân trời phía nam và lặn đi ở phía tây vào lúc 5 giờ 44 phút sáng ngày hôm sau. Trong đêm, sao Thổ sẽ tỏa sáng với độ sáng biểu kiến là 0,6 trong khu vực của chòm sao hoàng đạo Aquarius (Bảo Bình). Cùng thời điểm sao Thổ đạt vị trí trực đối, nó cũng sẽ tiến đến gần với trái đất nhất khiến hành tinh này trở nên sáng và lớn nhất trong năm.
4. Siêu trăng (ngày 18.9)
Mặt trăng sẽ đạt đến trăng tròn vào lúc 9 giờ 34 phút ngày 18.9. Đây cũng là siêu trăng thứ hai trong bốn lần siêu trăng năm 2024 mà người Việt được chiêm ngưỡng. Vào những đêm siêu trăng, bạn sẽ thấy mặt trăng trên bầu trời với đĩa sáng có kích thước lớn hơn khoảng 8% và độ sáng lớn hơn khoảng 15% so với những đêm trăng tròn bình thường khác.
Do vậy, ngay cả khi quan sát mặt trăng một cách bình thường, bạn vẫn có thể nhận ra được sự khác biệt này, cho dù thực sự nó cũng không quá đáng kể. Trăng tròn tháng 8 âm lịch này cũng được biết đến với tên Trăng Thu Hoạch.
Dịp trung thu năm nay có siêu trăng
HUY HYUNH
5. Sao Hải Vương đạt vị trí trực đối (ngày 21.9)
Sao Hải Vương sẽ đạt đến vị trí đối diện với mặt trời trên bầu trời khi quan sát từ trái đất vào lúc 7 giờ 8 phút ngày 21.9. Nằm trong chòm sao Pisces (Song Ngư), hành tinh này có thể được nhìn thấy trong phần lớn thời gian của đêm và đạt đến vị trí cao nhất trên bầu trời vào lúc nửa đêm theo giờ địa phương.
6. Thu phân (ngày 22.9)
Thu phân năm 2024 sẽ diễn ra vào lúc 19 giờ 42 phút ngày 22.9. Đây là thời điểm đánh dấu sự bắt đầu của mùa thu ở Bắc bán cầu và mùa xuân ở Nam bán cầu. Vào ngày thu phân, mọi nơi trên trái đất có gần đúng 12 giờ ban ngày và 12 giờ ban đêm vì hành trình mỗi năm của mặt trời trên bầu trời đưa nó đi qua xích đạo thiên thể vào thời điểm này. Dù bạn sống ở đâu, vào ngày thu phân, mặt trời sẽ mọc lên từ hướng chính đông và lặn đi ở hướng chính tây.
Thu phân khiến ngày và đêm trên trái đất gần bằng nhau
HUY HYUNH
7. Sao chổi C/2023 A3 (Tsuchinshan - ATLAS) đạt vị trí cận nhật (ngày 27.9)
Sao chổi C/2023 A3 (Tsuchinshan - ATLAS) sẽ tiến đến gần mặt trời nhất trên quỹ đạo của nó vào ngày 27.9. Từ Hà Nội, nó sẽ mọc lên bầu trời hướng đông từ sau 4 giờ 30 phút sáng trong khu vực của chòm sao Sextans (Kính Lục Phân). Bạn sẽ có khoảng một giờ đồng hồ để quan sát sao chổi này trước khi mặt trời mọc vào lúc 5 giờ 50 phút sáng.