Mặt trái của Telegram và mảnh đất của giới tội phạm

Sáng qua (25.8), Reuters đưa tin tỉ phú người Pháp gốc Nga Pavel Durov, nhà đồng sáng lập kiêm giám đốc điều hành của Telegram, bị cảnh sát Pháp bắt giữ. Vụ bắt giữ diễn ra tại sân bay Bourget ở gần Paris vào tối 24.8 (theo giờ địa phương) với cáo buộc Telegram thiếu người kiểm duyệt dẫn đến tình trạng tội phạm tha hồ hoạt động trên ứng dụng này mà không bị ngăn cản.

Từ ứng dụng nhắn tin bảo mật

Sinh năm 1984, tỉ phú Durov nổi lên khi cho ra đời mạng xã hội VKontakte (gọi tắt là VK và còn có tên tiếng Anh là InContact) vào năm 2006 tại Nga. VK nhanh chóng phát triển nên Durov đối mặt áp lực của chính phủ Nga về việc đóng cửa các cộng đồng đối lập hoạt động trên nền tảng mạng xã hội này. Ông Durov đã bán lại VK rồi rời khỏi Nga vào năm 2014, nhưng bắt đầu tham gia sáng lập nên Telegram từ năm 2013.

Sau khi rời Nga, ông Durov sinh sống, làm việc tại Pháp và UAE. Tổng hành dinh của Telegram cũng đặt tại UAE. Từ đó đến nay, nhờ vào ưu thế được cho là có tính bảo mật cao nhờ khả năng mã hóa đầu cuối, Telegram không ngừng phát triển, ước tính hiện đạt khoảng 1 tỉ người dùng và chỉ xếp sau các mạng xã hội lớn như Facebook, YouTube, WhatsApp, Instagram, TikTok và Wechat. Tài sản của tỉ phú Durov ước tính lên đến 15,5 tỉ USD.

Telegram được cho là đặc biệt có ảnh hưởng tại Nga, Ukraine và những nước thuộc Liên Xô cũ, trở thành kênh liên lạc hữu hiệu cho lực lượng đối lập. Theo Reuters, sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự nhằm vào Ukraine hồi năm 2022, Telegram đã trở thành nguồn chính của nội dung không được lọc - và đôi khi phản cảm và gây hiểu lầm - từ cả hai phía về cuộc chiến và chính trị xung quanh cuộc xung đột. Nền tảng này đã trở thành cái mà một số nhà phân tích gọi là "chiến trường ảo" giữa Moscow và Kyiv khi cả 2 bên đều xem đây là kênh truyền tin then chốt.

Đến mảnh đất cho tội phạm hoành hành

Không chỉ được mã hóa đầu cuối, dễ xóa "dấu vết" người dùng và hạn chế sự theo dõi của nhà chức trách các nước, Telegram còn cho phép thành lập các nhóm kín lẫn công khai lên đến 200.000 người, mà việc tiếp cận người dùng mới khá dễ dàng. Từ đó, mặt trái của Telegram là dần gây nên nhiều lo ngại khi nền tảng này bị giới tội phạm chọn làm nơi hoạt động.

Hồi đầu năm nay, GS Matias Dewey (Đại học St. Gallen, Thụy Sĩ) và chuyên gia Andrés Buzzetti (Đại học quốc gia San Martín, Argentina) công bố báo cáo nghiên cứu cho rằng: "Ứng dụng nhắn tin được mã hóa như Telegram trở thành một công cụ ngày càng hấp dẫn cho việc buôn bán ma túy. Sự kết hợp giữa việc mở và đóng cộng đồng người dùng một cách dễ dàng, tính năng ẩn danh mạnh mẽ và khả năng hoạt động trên điện thoại thông minh đang thay đổi cách ma túy được giao tới cuối chuỗi".

Thực tế, Singapore cũng đã báo động về việc hoạt động buôn bán ma túy thông qua Telegram. Cuối năm 2023, CNA đưa tin nhà chức trách Singapore đã bắt giữ hơn 500 tội phạm ma túy sử dụng Telegram để giao dịch.

Không chỉ ma túy mà nhiều hoạt động mua bán vũ khí, nội dung đồi trụy liên quan trẻ em cũng được giao dịch qua Telegram.

Tại VN, các hoạt động liên quan sử dụng chất gây nghiện, ma túy và cả mại dâm, bán các nội dung tình dục trẻ em… đang giới thiệu, giao dịch bằng Telegram. Tất nhiên, những chiêu trò lừa đảo cũng hiện diện theo đó. PV Thanh Niên đã tìm hiểu thực tế thì dễ dàng tìm thấy rất nhiều nhóm trên Telegram tiến hành các hoạt động vừa nêu.

Thời gian qua, cơ quan công an cũng đã triệt phá nhiều nhóm tội phạm tại VN hoạt động thông qua Telegram. Điển hình, tháng 7 vừa qua, TAND tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu xét xử nhóm tội phạm lập hơn 10.000 nhóm Telegram để lừa đảo. Các bị cáo này còn bị xét xử về tội rửa tiền. Hay giữa tháng 5, Công an tỉnh Nam Định thông tin vừa vừa triệt xóa nhóm lừa đảo môi giới mại dâm qua Telegram.