Mexico trong vòng xoáy chuyển giao thế hệ trùm ma túy

Băng Sinaloa đang tham gia những cuộc chiến giành địa bàn vô cùng bạo lực với các băng nhóm đối thủ, và giới quan sát cảnh báo các băng nhóm này có thể lợi dụng cơ hội để mở rộng thế lực.

Thậm chí Sinaloa cũng xảy ra nội đấu.

Băng Sinaloa khét tiếng đến mức nào?

Bộ An ninh Nội địa Mỹ gọi Ismael "El Mayo" Zambada là trùm ma túy lớn nhất thế giới, và băng Sinaloa do Zambada đồng sáng lập là đường dây buôn lậu ma túy hàng đầu đến Mỹ. Tuy nhiên, bằng cách nào băng nhóm thâu tóm quyền lực đến thế?

Băng Sinaloa do trùm El Mayo và El Chapo đồng sáng lập ở Mexico vào cuối thập niên 1980 ở bang cùng tên Sinaloa. Cùng với các bang láng giềng Durango và Chihuahua, Sinaloa được biết đến với biệt danh "Tam giác vàng" của buôn lậu ma túy, theo DW.

Trước khi bị bắt ở bang Texas (Mỹ) ngày 25.5, Zambada kiểm soát băng Sinaloa cùng với các con trai của El Chapo, được đặt biệt danh Los Chapitos (tức tiểu Chapo).

Sau khi Mỹ triệt phá các băng nhóm ma túy Colombia vào thập niên 1980, các băng nhóm Mexico trỗi dậy trở thành nhà cung cấp mới cho thị trường Mỹ. Dấu ấn đặc biệt của băng Sinaloa là việc xây dựng các mê cung đường hầm vận chuyển ma túy xuyên biên giới và hành vi đút lót khắp nơi.

Trong thập niên 1990, chính phủ Mexico đẩy mạnh cuộc chiến chống ma túy dẫn đến sự tan rã của các băng nhóm tội phạm. Sinaloa vẫn xoay xở duy trì được "thị phần" bất chấp sự cạnh tranh khốc liệt với các băng nhóm khác ở TP.Tijuana và Juarez.

Trước khi Zambada sa lưới ở Mỹ, Sinaloa được chia thành 4 phần. Một phần do Zambada kiểm soát. Phần thứ hai thuộc về Los Chapitos. Phần thứ ba thuộc về em trai của trùm Guzman là Aureliano. Và phần thứ tư của Rafael Caro Quintero, người bị bắt ở Mexico năm 2022.

Báo cáo thường niên mới nhất của Cơ quan phòng chống ma túy Mỹ (DEA) vào tháng 5.2023 lưu ý rằng tình trạng xâu xé quyền lực nội bộ và sự dao động giữa các liên minh để ngỏ nguy cơ" cho mô hình quản lý của Sinaloa.

Nguy cơ bùng nổ bạo lực

Vụ bắt giữ Zambada và Joaquin Guzman Lopez, một trong các Los Chapitos, có thể đẩy Mexico đến bờ vực khủng hoảng băng nhóm mới, theo giới quan sát.

AFP dẫn lời chuyên gia Vanda Felbab-Brown của Viện Brookings (trụ sở Washington, Mỹ) nhận định việc trùm El Mayo sa lưới sau khi trùm El Chapo thụ án ở Mỹ "nhiều khả năng thúc đẩy tình trạng bạo lực tội phạm vốn đã căng thẳng ở Mexico và có thể sản sinh một thị trường tội phạm thậm chí còn nguy hiểm hơn cho Mỹ".

Bà Felbab-Brown còn cảnh báo những vụ đấu đá liên quan đến băng Sinaloa có thể gia tăng sức mạnh cho Jalisco Thế hệ mới (CJNG), băng nhóm với mức độ tàn bạo hơn xa "đồng nghiệp".

Nhà phân tích Falko Ernst của Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế (trụ sở Brussels, Bỉ) dẫn kết quả thống kê cho thấy hiện có khoảng 200 băng tội phạm vũ trang ở Mexico. Cũng như chuyên gia Felbab-Brown, ông Ernst cũng lo ngại về nguy cơ xảy ra cuộc chiến giành địa bàn giữa băng Sinaloa với CJNG.

Bên cạnh đó, ông Ernst mô tả Sinaloa là "một cấu trúc tội phạm với cả ngàn "đầu não", dẫn đến nguy cơ nội đấu càng gia tăng khi hai trùm sáng lập El Mayo và El Chapo đồng loạt ngã ngựa.

Thế hệ trùm mới

Như đã đề cập ở trên, Guzman Lopez là một trong 4 con trai của trùm El Chapo được mệnh danh Los Chapitos thừa hưởng phần của cha mình trong băng Sinaloa, theo Reuters. Joaquin và Ovidio cùng một mẹ, trong khi Ivan và Jesus Alfredo là con người vợ đầu tiên của El Chapo.

Trong những năm gần đây Los Chapitos trở thành đối tượng truy nã dữ dội của giới chức Mỹ. Phía Mỹ gọi Los Chapitos và băng Sinaloa đứng sau đường dây buôn lậu lớn nhất chất ma túy fentanyl vào nước này.

Các con trai của El Chapo được cho còn khát máu và nóng nảy hơn cả Zambada. Guzman Lopez, người được cho nắm giữ phần ít quan trọng trong số 4 anh em, đã lừa Zambada lên máy bay đến Mỹ sa lưới hôm 25.5, theo tờ USA Today. Trước khi bị bắt, Zambada bị Mỹ truy nã với tiền thưởng 15 triệu USD, còn lệnh truy nã Guzman Lopez có giá 5 triệu USD.

Bộ trưởng An ninh Mexico Rosa Rodriguez cho hay nước nhận được thông tin từ Mỹ về vụ bắt giữ hôm 25.5, nhưng khẳng định giới chức Mexico trong tham gia chiến dịch này.

Tổng thống Mexico Andres Manuel Lopez Obrador thời gian qua đã hành xử thận trọng hơn trong việc đối phó các băng nhóm đầy thế lực, hạn chế hợp tác an ninh với chính quyền Washington vì sợ chiến lược trước đây giữa Mỹ-Mexico truy quét các trùm ma túy tiếp tục thổi bùng bạo lực trên toàn quốc.

Tháng 10.2019, quân đội Mexico thành công bắt giữ Ovidio nhưng bị buộc phải thả người này sau khi hàng trăm tay súng Sinaloa chặn đường và đấu súng với phía quân đội ở Culiacan, "thủ phủ" của băng Sinaloa. Ovidio một lần nữa sa lưới vào tháng 1.2023 và được Mexico di lý đến Mỹ vào tháng 9 cùng năm.