Mổ tim hở kết hợp kỹ thuật gây tê mặt phẳng cơ dựng sống (ESP) giúp người bệnh giảm đau tối đa, không cần dùng morphin.
Thư, 7 tuổi, bị thông liên nhĩ - dị tật tim bẩm sinh, tức vách liên nhĩ ngăn cách hai buồng tâm nhĩ của tim không đóng kín lại tạo nên lỗ thủng giữa hai buồng tâm nhĩ. Trẻ bị lỗ thông liên nhĩ lớn sẽ gặp một số biến chứng suy tim phải, rối loạn nhịp tim, tăng nguy cơ đột quỵ, giảm tuổi thọ... Cách điều trị là mổ mở vá lỗ thủng, điều chỉnh bất thường bẩm sinh để tránh biến chứng như suy tim, rối loạn nhịp tim, đột quỵ.
Trường hợp bé Thư bị thông liên nhĩ lớn, lại tự kỷ, bác sĩ không thể thực hiện thủ thuật can thiệp bít lỗ thông bằng dụng cụ (dù). Các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM cân nhắc nhiều yếu tố an toàn nhất cho bé Thư, quyết định mổ kết hợp gây tê mặt phẳng cơ dựng sống (ESP) để bé không chịu đau đớn. Cơ dựng sống là nhóm cơ ở lớp cơ giữa vùng lưng, chạy dọc từ xương chẩm tới xương cùng.
Bác sĩ Nga (áo xanh da trời) gây tê mặt phẳng cơ dựng sống (ESP) cho người bệnh mổ tim hở. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Quá trình gây mê phẫu thuật cũng đặt ra nhiều vấn đề. Bé nặng 18 kg trong khi trẻ bình thường tuổi này khoảng 22-24 kg. Nếu sử dụng phương pháp gây mê đa mô thức truyền thống, bé có nguy cơ đau quá sức chịu đựng, tác động lên mạch, huyết áp, khiến cuộc mổ khó khăn hơn. Đồng thời, bé tự kỷ nên sử dụng thuốc giảm đau có morphin khiến thần kinh bị ảnh hưởng, dẫn tới quá trình hồi phục chậm, đau đớn.
ThS.BS Hồ Thị Xuân Nga, khoa Gây mê Hồi sức, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết thay vì dùng thuốc mê có chứa morphin, êkíp kết hợp gây mê nội khí quản và gây tê mặt phẳng cơ dựng sống, sau đó mở đường mổ trước ngực rồi dùng miếng vá từ chính màng ngoài tim của bé để bít lỗ thông lớn này.
Để thực hiện kỹ thuật này, bác sĩ đưa thuốc tê không chứa morphin thông qua ống catheter (ống thông) và bơm tiêm tự động vào khoang mặt phẳng cơ dựng sống của người bệnh. Quá trình này có sự hướng dẫn của máy siêu âm độ phân giải cao, nhiều đầu dò. Thuốc tác động lên các rễ thần kinh, hạch giao cảm, giảm đau tối đa.
Bác sĩ không tiêm thuốc trực tiếp vào trục thần kinh như gây tê ngoài màng cứng hay gây tê tủy sống. Phương pháp này không gây chảy máu, tụ máu, chèn ép tủy ở người bệnh đang sử dụng thuốc kháng đông. Người bệnh rút ngắn thời gian hồi sức tích cực, không bị biến chứng tụ máu, tụt huyết áp, suy hô hấp, ngộ độc thuốc tê, không bị đau, nôn ói hay bí tiểu, có thể vận động nhanh, hồi phục sớm.
Như bé Thư, một ngày sau ca mổ đã có thể vận động, ngủ ngon, ăn khỏe. 6 tháng sau, bé cao hơn, nặng 23 kg, tham gia hoạt động cùng các bạn trong lớp.
Kỹ thuật gây tê mặt phẳng cơ dựng sống lần đầu tiên được công bố trên thế giới vào năm 2016, do bác sĩ Mauricio Foreo (Toronto, Canada) mổ cho bệnh nhân đường tiêu hóa. Một năm sau, giáo sư Philippe Macaire (người Pháp) và bác sĩ Nga cùng cộng sự nghiên cứu, áp dụng thành công kỹ thuật này trên bệnh nhân mổ tim hở tại Việt Nam kể cả người lớn và trẻ nhỏ.
Mới nhất là ứng dụng mổ không đau bắc cầu động mạch chủ - động mạch vành ngăn nguy cơ nhồi máu cơ tim cho bà Vân, 71 tuổi. Bệnh nhân này mắc bệnh tim, thân chung động mạch hẹp 90% và hẹp cả ba nhánh động mạch vành (động mạch vành phải, động mạch liên thất trước, động mạch mũ), nguy cơ lên cơn nhồi máu cơ tim.
TS.BS Nguyễn Anh Dũng, Trưởng khoa Ngoại Tim mạch - Lồng ngực, Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, nhận định ca mổ hở giữa xương ức bệnh nhân, mức độ đau nặng, cần thực hiện kỹ thuật gây tê ESP.
TS.BS Nguyễn Anh Dũng (bên phải) cùng êkíp mổ tim cho người bệnh. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Dưới hướng dẫn của hình ảnh siêu âm, bác sĩ luồn ống thông đưa thuốc tê không chứa morphin vào khoang mặt phẳng cơ dựng sống bệnh nhân. Trong 4 tiếng, các bác sĩ phẫu thuật lấy một động mạch ở thành ngực và đoạn tĩnh mạch hiển ở cẳng chân, khâu nối tạo 4 cầu nối qua đoạn động mạch vành bị hẹp đưa máu đến nuôi tim. Sau phẫu thuật, bà Vân ngủ ngon, huyết áp ổn định, xuất viện sau ba ngày.
Bé Thư và bà Vân là hai trong số khoảng 1.500 ca mổ tim không đau được bác sĩ Nga và êkíp thực hiện thành công, tính đến nay. Hiện bệnh viện đã ứng dụng rộng rãi kỹ thuật ESP trong phẫu thuật cột sống, cắt đại tràng, dạ dày do ung thư, phẫu thuật lõm ngực, tái tạo ngực bằng vạt cơ lưng rộng... Các bác sĩ cũng nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật này để giảm đau mạn tính như đau thần kinh sau zona, ung thư.
"Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM thực hiện thường quy kỹ thuật gây tê mặt phẳng cơ dựng sống trong mổ tim hở", bác sĩ Nga nói, thêm rằng để thực hiện kỹ thuật này bệnh viện cần có hệ thống phòng mổ hiện đại, máy siêu âm nhiều đầu dò, độ phân giải cao.
Nguyễn Trăm
Độc giả gửi câu hỏi về bệnh tim mạch tại đây để bác sĩ giải đáp