Rối loạn căng thẳng sau các thảm họa

Nguyên nhân

- Lạm dụng.

- Bạo lực.

- Thiên tai như bão, lũ, lụt, động đất

- Tai nạn.

- Khủng bố.

- Bệnh tật.

- Cái chết đột ngột của người thân...

Tác nhân kích hoạt

- Bên trong:

• Cảm thấy cô đơn.
• Sự tức giận.
• Nỗi buồn.
• Cảm thấy dễ bị tổn thương.
• Căng cơ.
• Ký ức.
• Đau đớn về thể xác...

- Bên ngoài:

• Chương trình tin tức.
• Phim hoặc chương trình truyền hình.
• Mùi.
• Dịp kỉ niệm.
• Ngày lễ.
• Những địa điểm gợi nhớ về sự kiện.
• Một số người.

Triệu chứng

- Hồi tưởng.

- Gặp ác mộng.

- Lo lắng.

- Tránh né.

- Thay đổi tâm trạng và suy nghĩ.

- Tái hiện sự kiện đau thương.

- Tránh nhắc lại chấn thương.

- Dễ bị giật mình.

- Có những suy nghĩ và niềm tin tiêu cực.

- Khó tập trung.

- Khó ngủ...

- Dễ bị kích thích hoặc tức giận dữ dội

- Hành vi tự hủy hoại hoặc liều lĩnh

Ảnh hưởng

- Công việc:

• Những người mắc PTSD sẽ nghỉ làm nhiều ngày hơn và làm việc kém hiệu quả hơn.
• Một số triệu chứng của PTSD, chẳng hạn như khó tập trung và khó ngủ, có thể khiến bạn khó tập trung khi làm việc, khó sắp xếp công việc hoặc khó đi làm đúng giờ.
• Những người mắc PTSD có tỷ lệ thất nghiệp cao hơn những người không mắc PTSD. Tương tự như vậy, những người mắc PTSD thường gặp vấn đề ở trường và ít có khả năng vượt qua được trường trung học hoặc đại học.

- Mối quan hệ:

• Những người mắc PTSD có nhiều khả năng gặp vấn đề trong hôn nhân hơn những người không mắc PTSD. Đối tác của những người mắc tình trạng này có thể phải đối mặt với một số tác nhân gây căng thẳng đi kèm với việc chăm sóc và sống chung với người có những thách thức về mặt cảm xúc như PTSD.

- Sức khỏe thể chất:

• Ngoài các vấn đề về sức khỏe tâm thần, mắc PTSD dường như làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe thể chất, bao gồm tiểu đường, béo phì, các vấn đề về tim, hô hấp và rối loạn chức năng tình dục...
• Việc mắc PTSD cũng làm tăng nguy cơ thực hiện các hành vi không lành mạnh (ví dụ, hút thuốc, thiếu tập thể dục và tăng cường sử dụng rượu) có thể làm tăng khả năng mắc các vấn đề về sức khỏe thể chất.

Chẩn đoán

Có những yêu cầu cụ thể phải đáp ứng để chẩn đoán PTSD. Những yêu cầu này được nêu trong ấn bản thứ 5 của "Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần" (DSM-5-TR) .

- Tiêu chuẩn A: Tác nhân gây căng thẳng

Phơi bày hoặc đe dọa tử vong, thương tích nghiêm trọng hoặc bạo lực tình dục theo một hoặc nhiều cách sau đây:

• Trực tiếp trải nghiệm sự kiện.
• Tận mắt chứng kiến sự việc xảy ra với người khác.
• Biết được rằng một người họ hàng thân thiết hoặc bạn thân đã thực sự hoặc bị đe dọa tử vong do tai nạn hoặc bạo lực.
• Nhiều lần tiếp xúc gián tiếp với các chi tiết đau buồn của sự kiện (các sự kiện). Có thể xảy ra trong quá trình thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, không bao gồm tiếp xúc không liên quan đến công việc thông qua phương tiện truyền thông điện tử, truyền hình, phim ảnh hoặc hình ảnh.

- Tiêu chuẩn B: Triệu chứng xâm nhập

Sự kiện đau thương liên tục được trải nghiệm lại theo một hoặc nhiều cách sau đây:

• Ký ức tái diễn, không tự nguyện và xâm nhập.
• Những cơn ác mộng đau thương hoặc những giấc mơ khó chịu có nội dung liên quan đến sự kiện. Trẻ em có thể có những giấc mơ đáng sợ mà không có nội dung liên quan đến chấn thương.
• Phản ứng phân ly, chẳng hạn như hồi tưởng, trong đó cảm giác như trải nghiệm đang diễn ra một lần nữa. Những phản ứng này có thể xảy ra liên tục, từ các đợt ngắn đến mất hoàn toàn nhận thức. Trẻ em có thể tái hiện các sự kiện trong trò chơi.
• Cảm giác đau khổ dữ dội hoặc kéo dài sau khi tiếp xúc với những sự kiện gây chấn thương.
• Phản ứng sinh lý rõ rệt, chẳng hạn nhịp tim tăng nhanh sau khi tiếp xúc với những sự kiện gây chấn thương.

- Tiêu chuẩn C: Tránh né

Cố gắng tránh những lời nhắc nhở đau buồn liên quan đến chấn thương sau sự kiện được chứng minh bằng một hoặc cả hai điều sau đây:

• Tránh những suy nghĩ hoặc cảm xúc liên quan đến chấn thương.
• Tránh những lời nhắc nhở bên ngoài liên quan đến chấn thương, chẳng hạn như con người, địa điểm, cuộc trò chuyện, hoạt động, đồ vật hoặc tình huống.

- Tiêu chuẩn D: Thay đổi tiêu cực về tâm trạng

Những thay đổi tiêu cực về nhận thức và tâm trạng bắt đầu hoặc trở nên tồi tệ hơn sau sự kiện chấn thương được chứng minh bằng hai hoặc nhiều điều sau đây:

• Không có khả năng nhớ lại các đặc điểm chính của sự kiện đau thương. Đây thường là chứng mất trí nhớ phân ly, không phải do chấn thương đầu, rượu hoặc ma túy.
• Những niềm tin và kỳ vọng tiêu cực dai dẳng và thường xuyên bị bóp méo về bản thân hoặc thế giới.
• Luôn đổ lỗi sai lầm cho bản thân hoặc người khác vì đã gây ra sự kiện đau thương hoặc hậu quả do sự kiện đó gây ra.
• Những cảm xúc tiêu cực dai dẳng, bao gồm sợ hãi, kinh hoàng, tức giận, tội lỗi hoặc xấu hổ.
• Giảm đáng kể hứng thú với các hoạt động trước đây từng thú vị.
• Cảm thấy xa lạ, tách biệt hoặc xa lánh với người khác.
• Không có khả năng trải nghiệm những cảm xúc tích cực như hạnh phúc, tình yêu và niềm vui.

- Tiêu chuẩn E: Sự thay đổi trong sự kích thích và phản ứng

Những thay đổi liên quan đến chấn thương về sự kích thích và phản ứng bắt đầu hoặc trở nên tồi tệ hơn sau sự kiện chấn thương, bao gồm hai hoặc nhiều hơn những điều sau đây:

• Hành vi cáu kỉnh hoặc hung hăng.
• Hành vi tự hủy hoại hoặc liều lĩnh.
• Cảm thấy liên tục "cảnh giác" hoặc như nguy hiểm rình rập ở mọi ngóc ngách (cảnh giác quá mức ).
• Phản ứng giật mình thái quá.
• Vấn đề về tập trung.
• Rối loạn giấc ngủ.

- Tiêu chuẩn F: Thời gian

Sự tồn tại của các triệu chứng trong Tiêu chuẩn B, C, D và E trong hơn một tháng.

- Tiêu chuẩn G: Ý nghĩa chức năng

Đau khổ hoặc suy giảm đáng kể liên quan đến triệu chứng ở nhiều lĩnh vực khác nhau của cuộc sống, chẳng hạn như xã hội hoặc nghề nghiệp.

- Tiêu chuẩn H: Loại trừ

Sự rối loạn này không phải do thuốc, sử dụng chất gây nghiện hoặc bệnh tật khác.

Cách ứng phó

- Ứng phó xã hội:

• Giáo dục bản thân và người khác.
• Tìm kiếm kết nối hỗ trợ:
  • Có nhiều nguồn lực được cung cấp trong cộng đồng địa phương và trực tuyến cung cấp hỗ trợ theo nhóm, chẳng hạn như nhóm hỗ trợ, lớp học, cuộc họp cộng đồng và nhóm trực tuyến.
  • Kết nối với những người khác đang trải qua trải nghiệm tương tự có thể phá vỡ bức tường cô lập và giúp bạn hiểu rằng bạn không đơn độc.
• Dành thời gian với mọi người:
  • Dành thời gian bên bạn bè và gia đình có thể tạo nên sự khác biệt đáng kể trong tâm trạng và quan điểm của bạn.
  • Một số cách để dành thời gian cho người khác có thể bao gồm:
    • Đi dạo.
    • Uống cà phê buổi sáng.
    • Chơi một trò chơi.
    • Nói chuyện trên điện thoại.
    • Chia sẻ những câu chuyện vui.
  • Nếu bạn chưa cảm thấy sẵn sàng để nói chuyện, bạn cũng có thể ngồi yên lặng trong cùng một phòng để đọc sách hoặc báo. Chỉ cần cùng chia sẻ không gian một cách yên lặng cũng có thể mang lại cảm giác thoải mái.

- Ứng phó về mặt cảm xúc và thể chất:

• Chánh niệm:

Việc dành thời gian cầu nguyện, thiền định và các kỹ thuật chánh niệm khác có thể hữu ích để xoa dịu cơ thể và tâm trí.

• Vận động:

Cũng giống như việc học cách làm dịu tâm trí, việc vận động cơ thể cũng quan trọng không kém. Dành thời gian tận hưởng không gian ngoài trời, hít thở không khí trong lành và vận động cơ thể có thể là cách hữu ích để điều chỉnh tâm trạng và cảm xúc.

• Tham gia tư vấn:

Nói chuyện với một chuyên gia hoặc nhà trị liệu tâm lý có thể khiến bạn cảm thấy hơi sợ hãi, nhưng có thể rất hữu ích khi bạn đang phải vật lộn với PTSD.

• Viết nhật ký:

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người đang vật lộn với PTSD có thể thấy lợi ích khi viết nhật ký, bao gồm giảm hồi tưởng, ác mộng và ký ức xâm lấn, giúp họ từ từ kết nối lại với những người và địa điểm mà nếu không họ có thể muốn tránh.

Viết nhật ký cũng có thể hỗ trợ cho quá trình trị liệu, vì bạn thường có thể mang theo nhật ký của mình đến các buổi tư vấn khi có những vấn đề muốn giải quyết. Hãy nói chuyện với nhà trị liệu và xem liệu đây có phải là một lựa chọn dành cho bạn không.

Mỹ Ý (Theo Verywell Mind)