Tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở Việt Nam hiện nay là hơn 41 % dân số. Và điều đáng lo ngại hơn là mức tiêu thụ thuốc lá lại đang bắt đầu tăng trở lại.
Một phần nguyên nhân là giá thuốc lá của Việt Nam trong nhóm rẻ nhất thế giới, phổ biến chỉ từ 7.000 đến dưới 20.000 đồng/bao thuốc. Thuế đánh vào thuốc lá ở nước ta được đánh giá là thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực ASEAN. Ngày càng nhiều ý kiến đề xuất tăng thuế để giảm tỷ lệ hút thuốc.
Thống kê mới nhất cho thấy, giá trung bình cho 1 bao thuốc 20 điếu phổ biến ở Việt Nam là 15.000 đồng. Và đó là lý do khiến nhiều người dễ dàng hút thuốc, dù họ có mức thu nhập như thế nào.
Từ năm 2008 đến 2019, Việt Nam đã thực hiện 3 lần tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá nhưng mức tăng thuế mỗi lần chỉ 5% và khoảng cách mỗi lần tăng thuế khá dài. Đại diện Bộ Y tế cho rằng, mức tăng này là chưa phù hợp.
Vừa qua, Bộ Tài chính đã lấy ý kiến góp ý dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Hai phương án được đề xuất theo hướng giữ nguyên mức thuế suất 75% và bổ sung mức thuế tuyệt đối theo lộ trình tăng từng năm trong giai đoạn 2026 - 2030.
Theo đó, phương án 1 sẽ tăng 2.000 đồng/bao ở năm đầu tiên, đạt mức tăng 10.000 đồng/bao vào năm 2030. Phương án 2 tăng 5.000 đồng/bao ngay từ năm 2026, tăng tịnh tiến 1.000 đồng/bao trong 5 năm kế tiếp, đạt mức 10.000 đồng/bao năm 2030.
Bà Angela Pratt - Trưởng đại diện Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam - cho rằng: "Dự thảo Luật được đề xuất là một bước đi đúng hướng. Tuy nhiên, mức thuế đề xuất thì vẫn chưa đủ để đạt được mục tiêu giảm tỷ lệ hút thuốc của Chiến lược quốc gia. Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy, năm 2030, nếu áp dụng mức thuế tiêu thụ đặc biệt là 15.000 đồng/bao thuốc, cộng thêm với mức thuế hiện tại là 75% giá xuất xưởng, sẽ giúp giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới xuống dưới 36% vào năm 2030, phù hợp với mục tiêu quốc gia. Việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ làm tăng đáng kể doanh thu thuế hàng năm, mang lại thêm 29,3 nghìn tỷ đồng mỗi năm vào năm 2030 so với năm 2020".
Theo kinh nghiệm của các nước phát triển, tăng thuế thuốc lá là một trong những biện pháp hữu hiệu để giảm thiểu tình trạng hút thuốc. Bởi khi giá thuốc lá đắt lên, nhiều người sẽ phải cân nhắc khi bỏ tiền để mua hoặc sẽ tính đến việc bỏ thuốc.