Là một nhiếp ảnh gia chuyên chụp ảnh cưới, sinh kế của Tan Mengmeng phụ thuộc rất nhiều vào việc ghi lại niềm vui và hạnh phúc trong tình yêu của các cặp đôi.
Nhưng tỷ lệ kết hôn ở Trung Quốc liên tục giảm. Cô thợ ảnh 28 tuổi cảm thấy cần mở rộng nguồn thu nhập để tận dụng xu hướng đang ngày càng gia tăng: Ly hôn.
Ngoài việc chụp các cặp đôi trao nhau lời thề hẹn, cô còn chụp ảnh các cặp đôi muốn kỷ niệm hay thậm chí là ăn mừng khi kết thúc cuộc hôn nhân của họ.
Theo dữ liệu từ Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, tỷ lệ kết hôn ở nước này giảm hàng năm, từ khoảng 13 triệu vào năm 2013 xuống dưới 7 triệu vào năm 2022. Đây là mức thấp nhất kể từ khi bắt đầu thống kê vào năm 1985.
Tỷ lệ kết hôn tăng nhẹ vào năm ngoái lên 8 triệu, nhưng các nhà chức trách vẫn chưa thể ngừng lo.
Trong khi đó, số vụ ly hôn đã tăng vọt, đạt mức cao kỷ lục là 4,7 triệu vụ vào năm 2019, cao gấp bốn lần so với 2 thập kỷ trước, theo thống kê.
Tỷ lệ đăng ký kết hôn (đường vàng) và ly hôn (đường tím) tại Trung Quốc từ 2024-2023. Nguồn: Tổng cục Thống kê Trung Quốc.
Chính phủ đã tìm cách làm giảm tỷ lệ ly hôn khi áp dụng luật mới vào năm 2021. Luật yêu cầu các cặp đôi phải trải qua thời gian “suy ngẫm” 30 ngày trước khi chia tay. Tuy vậy, số vụ ly hôn vẫn tăng 25% vào năm 2023 so với năm trước.
Thay đổi mạnh mẽ trong xu hướng kết hôn và ly hôn đã góp phần gây ra cuộc khủng hoảng nhân khẩu học sâu sắc mà nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang phải đối mặt. Nền kinh tế đang chậm lại, dân số già hóa nhanh chóng và ngày càng ít phụ nữ sinh con sau chính sách một con kéo dài hàng thập kỷ.
Tan cho biết cô đã chuyển hướng dịch vụ chụp ảnh sang những người ly hôn sau khi chứng kiến cảnh xếp hàng dài bên ngoài các cơ quan nhà nước xử lý thủ tục ly hôn.
Kể từ năm ngoái, Tan đã chụp ảnh khoảng 30 cặp đôi, ghi lại những khoảnh khắc đau khổ và vui sướng khi họ ly hôn.
“Đây là một công việc tốt. Dù sao thì niềm vui và nỗi buồn đều đáng để ghi lại”, Tan nói.
Thay đổi thái độ đối với việc ly hôn
Sự chuyển hướng của Tan sang nền kinh tế ly hôn tại Trung Quốc cho thấy nhiều điều về sự thay đổi về thái độ của nước này đối với hôn nhân.
Trong khi ly hôn từng bị kỳ thị trong xã hội Trung Quốc, nơi luôn coi trọng sự đoàn tụ và ổn định của gia đình, thì hiện nay nhiều người trẻ chọn không kết hôn. Đối với những người chọn kết hôn, họ sẽ sẵn lòng chấp nhận ly hôn nếu cuộc hôn nhân không như mong đợi.
Sự thay đổi này đã tạo nên một ngành kinh doanh bùng nổ tại Trung Quốc: Chụp ảnh ly hôn. Những bức ảnh được chia sẻ trên mạng xã hội Trung Quốc Xiaohongshu cho thấy một số cặp đôi đang ký giấy ly hôn. Có người còn tạo dáng với giấy chứng nhận ly hôn.
Nhiều công ty hiện nay cũng cung cấp dịch vụ loại bỏ những kỷ vật cưới của người đã ly hôn và bất kỳ kỷ vật không mong muốn nào khác theo một nghi lễ trang trọng.
Peng Xiujian, nghiên cứu viên cao cấp tại Đại học Victoria (Úc), cho biết thời thế thay đổi phản ánh thế hệ trẻ coi trọng tự do cá nhân và phát triển sự nghiệp.
Peng, chuyên gia nghiên cứu xu hướng nhân khẩu học ở Trung Quốc, cho rằng tỷ lệ kết hôn giảm là do cả yếu tố kinh tế và xã hội, bao gồm môi trường làm việc áp lực cao, thị trường lao động cạnh tranh và chi phí sinh hoạt cao.
Cô Tan cho biết, đối với những người lựa chọn ly hôn, việc này không còn bị coi là điều đáng xấu hổ nữa. “Không có gì đáng xấu hổ khi đủ can đảm để ly hôn”.
Một cặp đôi thuê Tan đã chọn một nhà hàng nơi họ từng có buổi hẹn hò đầu tiên. Cặp đôi gọi một vài món ăn hoài niệm, ngồi đối diện nhau và im lặng. “Cuối buổi chụp ảnh, cả hai đều khóc”, Tan nói.
Một nhà máy tiêu hủy kỷ vật của các cặp đôi ly hôn
Tại một nhà máy cách thủ đô Bắc Kinh 60 dặm, Liu Wei và nhóm của ông điều hành một doanh nghiệp giúp các cặp đôi đã ly hôn tiêu hủy bằng chứng về cuộc hôn nhân của họ.
Khuôn mặt trên những bức ảnh cưới cũ được phun sơn để đảm bảo sự riêng tư trước khi bị ném vào máy nghiền cùng với những kỷ vật khác.
Đối với những người đang tuyệt vọng muốn khép lại nỗi đau và bước tiếp, toàn bộ quá trình này đều được ghi lại.
Liu cho biết đôi khi anh cảm thấy mình giống như một bác sĩ, phải vượt qua giai đoạn chia tay mà không được quá xúc động.
“Ly hôn không hẳn là điều xấu. Nó có thể là điều tốt. Vì vậy, không cần phải cảm thấy buồn về điều đó”, Liu nói với CNN.
Dịch vụ có giá từ 8-28 USD (190.000-6,8 triệu VND) và công ty đang ăn nên làm ra nhờ nhu cầu cao từ khách hàng. Kể từ khi mở cửa vào năm 2021, nhà máy đã hủy ảnh cưới của khoảng 2.500 cặp đôi.
Gary Ng, một nhà kinh tế học tại ngân hàng đầu tư Natixis của Pháp, cho biết mặc dù khó có thể dự đoán quy mô thị trường và dư địa tăng trưởng, nhưng tỷ lệ ly hôn ở Trung Quốc tăng sẽ dẫn đến “nhiều hoạt động kinh tế hơn diễn ra xung quanh xu hướng này”.
Tan lên kế hoạch thu hút các cặp đôi ly hôn muốn quay trở lại với nhau. “Tôi sẽ giảm giá 18% cho họ nếu hai người tái hôn và thuê tôi chụp ảnh”, cô nói.