Thị trường tiêm chủng Việt Nam chứng kiến sự tham gia mạnh mẽ của các đơn vị tư nhân trong vòng 5-7 năm qua, trong đó có ba chuỗi tư nhân lớn cung cấp dịch vụ tiêm chủng, bao gồm: VNVC, Long Châu, và Nhidong 315.
Trong báo cáo cập nhật mới đây, Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) nhận định các đơn vị tiêm chủng tư nhân trên khắc phục được những hạn chế của các cơ sở y tế công lập: tình trạng quá tải, xếp hàng mất nhiều thời gian, dịch vụ kém và thiếu vaccine.
Ngoài ra, các đơn vị tư nhân còn đáp ứng được nhu cầu tiêm bổ sung phòng ngừa các loại bệnh khác ngoài danh sách được chi trả trong chương trình tiêm chủng mở rộng (TCMR) và các loại vaccine phòng bệnh dành cho người lớn.
Theo ước tính, quy mô thị trường vắc xin Việt Nam đạt 20.010 tỷ đồng vào năm 2023. VDSC dự phóng thị trường vắc xin tiếp tục tăng trưởng với tốc độ trung bình 6,9%/năm giai đoạn 2024-2030 và có thể đạt tới 31.964 tỷ đồng vào năm 2030.
Dự báo trên dựa theo luận điểm chi tiêu cho vắc xin theo đầu người tiếp tục xu hướng tăng trước đó, lên mức gần 12,5 USD/người vào năm 2030, tiệm cận mức trần trong quá khứ của các quốc gia trong khu vực như Trung Quốc hay Nhật Bản.
Theo các chuyên gia phân tích, mức tiêu thụ vắc xin theo đầu người trong thời gian tới sẽ được thúc đẩy chủ yếu bởi thu nhập khả dụng tiếp tục tăng trưởng và người dân tiếp tục duy trì mức độ quan tâm tới sức khỏe và phòng bệnh.
Tiêm chủng Long Châu sắp "đuổi kịp" VNVC?
Đánh giá riêng về VNVC, tính đến thời điểm 17/9/2024, VNVC là chuỗi tiêm chủng có nhiều cơ sở nhất tại Việt Nam với 194 trung tâm tại 55/63 tỉnh thành trải dài khắp ba miền. Doanh thu VNVC năm 2023 ước tính đạt 9.177 tỷ, chiếm khoảng 46% thị phần tiêm chủng Việt Nam.
Việc xuất hiện sớm và định vị dịch vụ “tiêm chủng 5 sao” đã giúp VNVC tạo nên tên tuổi. Lợi thế của VNVC là mối quan hệ với các đối tác chiến lược là các hãng vaccine lớn trên thế giới như GlaxoSmithKline (Bỉ), Sanofi Pasteur (Pháp), Pfizer (Mỹ), Merck Sharp and Dohme (Mỹ),...
Nhờ vậy, VNVC có thể đàm phán trực tiếp, độc lập nhập khẩu chính hãng vaccine số lượng lớn, hoặc các loại vaccine khan hiếm. VNVC có số lượng vắc xin đa dạng, phong phú.
Nhìn sang đối thủ, chuỗi tiêm chủng Long Châu thuộc CTCP Dược phẩm FPT Long Châu (công ty con của FPT Retail – mã CP: FRT) hiện là chuỗi tiêm chủng có tốc độ mở trung tâm tiêm chủng (TTTC) nhanh nhất hiện nay.
Long Châu bắt đầu mở TTTC đầu tiên vào tháng 7/2023 với 2 TTTC đầu tiên. Đến ngày 17/9/2024, Long Châu đã có 110 TTTC. Trung bình, Long Châu mở khoảng 8 TTTC mới mỗi tháng; trong khi VNVC mất 87 tháng để đạt đến con số 194 TTTC, tương đương tốc độ mở mới khoảng 2 TTTC mỗi tháng.
Long Châu khai thác lợi thế của hơn 1.700 cửa hàng bán lẻ dược phẩm hiện hữu cùng tên ở các khía cạnh: độ nhận diện thương hiệu phổ biến, tệp khách hàng hơn 16 triệu khách (số liệu cuối 2023), cũng như chia sẻ cơ sở vật chất có sẵn.
Được biết, khoảng 80% TTTC Long Châu theo mô hình shop-in-shop (TTTC đặt bên trong chuỗi bán lẻ dược phẩm), và 12% theo mô hình side-by-side (TTTC đặt kế bên chuỗi bán lẻ dược phẩm). Chỉ có khoảng 8% TTTC được đặt tại các vị trí độc lập.
VDSC cho biết cách này giúp Long Châu tăng độ nhận diện thương hiệu cũng như tiết kiệm chi phí vận hành cho TTTC Long Châu. Long Châu cũng nhận được sự hợp tác hỗ trợ trực tiếp từ các nhà cung cấp vắc xin trong và ngoài nước.
Ngoài ra, Long Châu còn có lợi thế áp dụng công nghệ trong hoạt động bán lẻ với nền tảng từ công ty liên quan là CTCP FPT – một trong những doanh nghiệp công nghệ hàng đầu của Việt Nam. Ngoài ra, Long Châu thực hiện chiến lược giá cạnh tranh để gia tăng tệp khách hàng. Theo khảo sát của các chuyên viên phân tích VDSC, giá vắc xin tại Long Châu hiện thấp hơn 2%-7% so với VNVC và Nhi Đồng 315.
Hiện tại, FRT cho biết doanh thu thực thu của một TTTC vào khoảng 2,5 tỷ/tháng và doanh thu thực tiêm khoảng 1,5 tỷ/tháng. VDSC ước tính doanh thu của chuỗi tiêm chủng này năm 2024 vào khoảng 1.400 tỷ, tương ứng với thị phần khoảng 6%.
FPT Retail có kế hoạch huy động vốn, cụ thể chào bán tối đa 10% vốn cổ phần của Long Châu thông qua hình thức phát hành riêng lẻ nhằm mở rộng hoạt động, đầu tư cơ sở mới, phát triển thêm các mảng kinh doanh tiềm năng như phòng khám, kho dược phẩm, đẩy mạnh chuỗi TTTC.
Mặt khác, FPT Retail cũng được hưởng mức lãi suất vay ưu đãi, chỉ vào khoảng 4%-5% cho các khoản vay ngắn hạn (công ty không có vay dài hạn), cũng là một lợi thế cho kế hoạch nhanh chóng mở rộng hệ thống cơ sở tiêm chủng.
"Chúng tôi cho rằng VNVC có những lợi thế nhất định, sẽ tiếp tục duy trì được những lợi thế của mình và giữ vững vị trí số 1 trong các chuỗi tiêm chủng trong khi Long Châu đang dần trở thành đối thủ đáng gờm của VNVC", nhóm phân tích nêu rõ.
Một số rủi ro với sự phát triển của hệ thống tiêm chủng tư nhân
Tuy nhiên, cũng có những rủi ro đối với sự phát triển của hệ thống tiêm chủng tư nhân.
Trước tiên, VDSC chỉ ra rằng hoạt động tiêm chủng đòi hỏi những tiêu chuẩn an toàn khắt khe từ cơ quan quản lý. Đơn cử như việc xử lý sốc phản vệ sau tiêm: các bệnh viện với trang thiết bị tiên tiến hơn có thể xử lý sốc phản vệ tốt hơn. Điều đó có thể làm một số khách hàng tiềm năng e ngại.
Đã có một số bệnh viện thuộc hệ thống công lập mở các TTTC với dịch vụ không thua kém tư nhân, giá cả cạnh tranh, lại có cơ sở vật chất đầy đủ vốn có của các bệnh viện tuyến đầu (như Bệnh viện Hùng Vương, Bệnh viện Thống Nhất, Bệnh viện Nhi Đồng 1).
Bên cạnh đó, Bộ Y Tế đặt mục tiêu tăng cường tỷ lệ tiêm chủng trong dài hạn. Chương trình TCMR hiện đã, đang mở rộng phạm vi tiêm chủng với nhiều loại vắc xin hơn, và có thể trong tương lai sẽ tiếp tục (tuy điều đó còn phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước và khả năng sản xuất vắc xin của Việt Nam). Thị phần của các cơ sở tiêm chủng tư nhân trong trường hợp này sẽ bị ảnh hưởng.