Sau nhiều tháng bế tắc, đàm phán ngừng bắn ở Gaza có cơ hội đạt tiến triển sau cái chết của thủ lĩnh Hamas, người có lập trường không nhân nhượng với Israel.
Suốt nhiều tháng qua, giới chức Mỹ nhiều lần thể hiện nỗi thất vọng vì chưa thể tìm thấy con đường chấm dứt xung đột ở Dải Gaza. Các cuộc đàm phán về lệnh ngừng bắn do Mỹ, Ai Cập và Qatar làm trung gian đều vấp phải "hòn đá tảng" là lập trường cứng rắn của Yahya Sinwar, thủ lĩnh nhóm Hamas.
Khi Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) ngày 17/10 thông báo đã hạ sát Sinwar trong cuộc chạm trán ở thành phố Rafah, miền nam Dải Gaza, Tổng thống Mỹ Joe Biden cùng các quan chức Nhà Trắng đều lạc quan rằng một giai đoạn mới đã mở ra cho cuộc xung đột kéo dài hơn năm qua.
"Đối với những người bạn Israel của tôi, đây chắc chắn là một ngày nhẹ nhõm", ông Biden nói.
Các chiến binh Houthi ở Yemen giơ súng cạnh ảnh chân dung Yahya Sinwar sau khi thủ lĩnh Hamas thiệt mạng. Ảnh: AP
Phó chủ tịch Ủy ban châu Âu Josep Borrell ngày 19/10 cũng tin rằng cái chết của Sinwar đã "mở ra triển vọng mới" để chấm dứt khủng hoảng ở Gaza. "Chúng ta phải tận dụng cơ hội này để đạt lệnh ngừng bắn, phóng thích những con tin còn lại và tìm kiếm một giải pháp chính trị", ông Borrell nói bên lề hội nghị thượng đỉnh quốc phòng các nước G7.
Trên chuyên cơ Không lực Một đến Đức dự hội nghị, Tổng thống Mỹ Biden cũng đã điện đàm với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu để thảo luận về cách "tận dụng thời cơ này để đưa con tin về nhà và kết thúc chiến tranh, đảm bảo an ninh cho Israel và Hamas không bao giờ có thể kiểm soát Gaza nữa", theo thông báo của Nhà Trắng.
Sau khi máy bay hạ cánh, ông Biden nói với phóng viên rằng ông đã gửi tới Thủ tướng Netanyahu thông điệp "đây chính là thời điểm để tiến tới lệnh ngừng bắn ở Gaza".
Phó tổng thống Kamala Harris, ứng viên tổng thống đảng Dân chủ, cũng lặp lại thông điệp của ông Biden khi tới vận động tranh cử ở bang chiến trường Wisconsin.
"Thời điểm này mang tới cho chúng ta cơ hội để có thể chấm dứt chiến tranh ở Gaza. Nó phải chấm dứt để Israel được an toàn, các con tin được thả và đau thương của người dân ở Gaza kết thúc. Đồng thời, người dân Palestine cũng có thể nhận được quyền về phẩm giá, an ninh, tự do và tự quyết. Đã đến lúc nói về những ngày không còn Hamas kiểm soát", bà nói.
Hồi tháng 8, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nói rằng "số phận" của thỏa thuận ngừng bắn và trao đổi con tin giữa Israel và Hamas nằm trong tay thủ lĩnh Sinwar. "Tất cả đều tại Sinwar", một quan chức cấp cao Mỹ từng nói hồi đầu năm, khi các cuộc đàm phán về xung đột Gaza bế tắc.
Trong nhiều tháng qua, Israel đã nhấn mạnh Sinwar là mấu chốt vấn đề, khi thủ lĩnh này từ chối đạt thỏa thuận với Tel Aviv và liên tục thay đổi yêu cầu về số lượng tù nhân trao đổi lấy con tin ở Gaza.
Cái chết của Sinwar được nhiều quan chức Mỹ coi là sự kiện đặc biệt có thể thay đổi cục diện xung đột Israel - Hamas. Không còn sự kiểm soát của Sinwar, Hamas được cho là có thể từ bỏ lập trường "quyết đấu đến cùng" với Israel và lựa chọn cách tiếp cận mới.
Khoảnh khắc cuối cùng của thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar trước khi bị hạ sát hôm 16/10. Video: IDF
Quan chức Mỹ coi Sinwar là mục tiêu mà Israel cần nhất để tuyên bố kết thúc cuộc chiến với Hamas. Khi đạt được mục tiêu đó, Thủ tướng Netanyahu sẽ không còn nhiều lý do để tiếp tục kéo dài cuộc chiến ở Gaza và né tránh thỏa thuận ngừng bắn.
"Cái chết của Sinwar sẽ tạo cơ hội mới cho Tổng thống Biden tiếp tục thúc đẩy thỏa thuận ngừng bắn và tăng áp lực lên ông Netanyahu", Jonathan Panikoff, nhà phân tích tình báo cấp cao về Trung Đông, nhận định.
Giới quan sát cho rằng Hamas nhiều khả năng sẽ sẵn sàng chấp nhận lệnh ngừng bắn để củng cố lực lượng, sau thời gian dài suy kiệt vì các cuộc tấn công, không kích của Israel.
"Thỏa thuận chấm dứt xung đột có thể đạt được hay không sẽ phụ thuộc vào thủ lĩnh mới của nhóm, nhưng ít nhất nó mang tới không gian và cơ hội chưa từng có trong vài tháng qua", Panikoff nói.
Chính quyền Tổng thống Biden được cho là sẽ tăng đáng kể áp lực lên Israel để hướng tới thỏa thuận ngừng bắn trong những ngày tới, bởi nó sẽ tạo ra cú hích đáng kể cho bà Harris ngay trước thềm cuộc bầu cử.
Tổng thống Mỹ Joe Biden (phải) và Phó tổng thống Kamala Harris tại sự kiện vận động tranh cử ở Pittsburgh, bang Pennsylvania ngày 2/9. Ảnh: AP
Trong nhiều cuộc trò chuyện với Thủ tướng Netanyahu, ông Biden đã cố gắng khuyến khích Israel chấm dứt cuộc chiến ở Gaza. Dù xung đột Israel - Hamas không phải là vấn đề hàng đầu với nhiều cử tri Mỹ, cuộc khủng hoảng ở Trung Đông vẫn làm tăng thêm khó khăn cho bà Harris ở bang chiến trường Michigan, nơi tập trung nhiều cử tri gốc Arab.
"Chúng ta đứng trước cơ hội về tương lai Gaza không do Hamas kiểm soát, cùng một giải pháp chính trị tốt đẹp cho cả người Israel và Palestine. Sinwar từng là trở ngại khó vượt qua để đạt được mục tiêu, nhưng trở ngại đó đã không còn nữa", Tổng thống Biden cho hay, dù nhấn mạnh "vẫn còn nhiều việc phải làm".
Thùy Lâm (Theo CNN, ABC News, AFP)