Doanh nghiệp tư nhân tham gia dự trữ xăng dầu quốc gia?

Dự trữ quốc gia xăng dầu chưa có kho riêng

Theo báo cáo mới đây của Bộ Công thương, hiện nay chưa có kho dự trữ quốc gia xăng dầu riêng của nhà nước. Toàn bộ xăng dầu dự trữ quốc gia Bộ Công thương đang ký hợp đồng thuê kho của doanh nghiệp (DN) đầu mối kinh doanh xăng dầu để bảo quản. Tại các văn bản báo cáo trong khoảng 1 năm qua, Bộ Công thương đã đề xuất các giải pháp để tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong công tác dự trữ quốc gia xăng dầu. Trong ngắn hạn, thống nhất chủ trương cho phép Bộ Công thương tiếp tục ký hợp đồng với các DN đang bảo quản xăng dầu dự trữ quốc gia như đã thực hiện trước đây; hàng dự trữ quốc gia được bảo quản chung với hàng kinh doanh cho đến khi có kho dự trữ quốc gia xăng dầu riêng hoặc đủ điều kiện để lựa chọn DN thuê bảo quản riêng xăng dầu dự trữ quốc gia theo quy định của pháp luật.

Đáng lưu ý, Bộ Công thương đề xuất mở rộng cơ chế, chính sách huy động nguồn lực trong xã hội, khuyến khích khu vực DN ngoài nhà nước hoạt động trong lĩnh vực xăng dầu "đưa hệ thống cơ sở vật chất đã được đầu tư theo quy hoạch đủ điều kiện được thuê bảo quản dự trữ quốc gia xăng dầu riêng", cùng tham gia nhận hợp đồng thuê bảo quản dự trữ quốc gia xăng dầu riêng nhằm kịp thời đáp ứng mục tiêu nâng công suất sức chứa trong thời gian chờ hoàn thành các dự án dự trữ quốc gia dầu thô và sản phẩm xăng dầu giai đoạn 2024 - 2030 theo danh mục trong Quyết định số 861 ngày 18.7.2023 của Thủ tướng Chính phủ. Đồng thời, đề xuất Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính chủ trì, khẩn trương thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến việc ban hành Quy chuẩn dự trữ quốc gia xăng dầu để có đủ cơ sở thực hiện việc bảo quản riêng xăng dầu dự trữ quốc gia.

Hiện hệ thống kho dự trữ xăng dầu của VN được phân bố trên phạm vi cả nước, nhưng lại chưa có hệ thống kho riêng cho dự trữ quốc gia. Xăng dầu dự trữ đang được gửi tại kho của DN với lượng thành phẩm chỉ khoảng 9 ngày nhập ròng. Tổng mức dự trữ xăng dầu bao gồm lưu thông, sản xuất và dự trữ quốc gia vào khoảng 65 ngày nhập khẩu ròng.

Trong thực tế, việc đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư xây dựng hạ tầng dự trữ xăng dầu đã được đề cập trước đây. Công ty CP Dầu khí Sơn Hải từng lên phương án đầu tư kho dự trữ xăng dầu 35.000 - 40.000 m3 với tổng vốn đầu tư đến 500 tỉ đồng. Thế nhưng do chi phí đầu tư quá lớn, DN lại không thể tiếp cận được vốn vay từ ngân hàng, buộc phải bỏ cuộc. Tại một tọa đàm về dự trữ xăng dầu, Chủ tịch HĐQT Công ty Sơn Hải, ông Nguyễn Đức Hạnh, từng thừa nhận: Các ngân hàng vẫn rất tạo điều kiện cho các DN kinh doanh xăng dầu vay vốn để kinh doanh nhưng yêu cầu phải đáp ứng được 3 nguyên tắc tiếp cận tín dụng ngân hàng. Đó là vay có mục đích, có kế hoạch và có tài sản tương ứng đảm bảo; hoàn trả vốn và lãi đúng thời hạn. Và DN khi đưa ra phương án kinh doanh, vay vốn lớn như thế thì các ngân hàng đều không dám cho vay.

Nếu không hấp dẫn, khó có DN tham gia

Trong bối cảnh giá thế giới biến động do xung đột địa chính trị diễn biến khó lường, việc ổn định dự trữ chiến lược, dự trữ quốc gia đối với xăng dầu ngày càng quan trọng.

Ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu VN, cho rằng đề xuất xã hội hóa dự trữ xăng dầu quốc gia là quá tốt, nhưng vấn đề là kinh tế. Nếu thấy có lợi, chắc chắn DN tư nhân sẽ tham gia, bằng không sẽ khó. Trong thực tế, chi phí bảo quản xăng dầu nhà nước đang trả cho các DN đầu mối để dự trữ xăng dầu quốc gia vô cùng thấp, gần như miễn phí. "Mức phí thuê kho xăng dầu dự trữ mà nhà nước đang trả cho DN, nếu tôi nhớ không nhầm là chưa tới 15.000 đồng/m3. Trong khi mức phí của DN tính toán phải cao gấp 7 - 8 lần mới phù hợp. Với mức chi trả như vậy, cơ chế nào để có thể thu hút tư nhân tham gia cho thuê kho dự trữ xăng dầu quốc gia khi chi phí đầu tư kho rất lớn? Trong đề xuất, Bộ Công thương cũng nói đến việc khuyến khích DN tư nhân đã hoạt động trong lĩnh vực xăng dầu, tức là các DN đầu mối, có sẵn hệ thống cơ sở vật chất đã được đầu tư theo quy hoạch đủ điều kiện được thuê bảo quản dự trữ quốc gia xăng dầu riêng. Nhưng dù thế nào cũng cần có cơ chế hợp lý, nhất là về giá thuê kho", ông Bảo phân tích.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu VN, để thu hút DN tư nhân tham gia, mức phí trả phải được tính toán đảm bảo đủ chi phí thì DN mới tham gia. Phương thức này có ưu điểm là mang lại hiệu quả chung cho xã hội như tận dụng sức chứa kho bể còn trống, phân bổ đều lượng xăng dầu dự trữ, xăng dầu được luân chuyển thường xuyên nên chất lượng đảm bảo. Bên cạnh đó, nhà nước không phải trả phí đảo hàng, tất nhiên chi phí bảo quản cũng thấp hơn so với kho chứa riêng và không tốn hàng trăm nghìn tỉ đồng để xây dựng kho mới trong bối cảnh ngân sách hạn hẹp. Nhưng đổi lại, chi phí thuê hằng năm tính hàng trăm, thậm chí hàng nghìn tỉ đồng cho DN chứ không phải hàng chục tỉ đồng như hiện nay.

Chuyên gia kinh tế, PGS-TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu thị trường giá cả, cũng cho rằng hiện dự trữ xăng dầu quốc gia khá mỏng, việc tăng dự trữ và xây dựng kho dự trữ quốc gia riêng là điều tất yếu phải làm. "Đề xuất của Bộ Công thương về xã hội hóa dự trữ xăng dầu nếu thực hiện được thì quá tốt. Bộ chỉ mới đưa ra ý kiến, chưa có cách thức mời gọi, huy động thế nào. Nếu kêu gọi tư nhân tham gia dự trữ trên cách làm cũ hiện nay, tôi e là khó. Vấn đề là cách làm thế nào, có quy định hàng dự trữ quốc gia phải được cất riêng không? Nguyên tắc phải để riêng, nhưng trả giá thuê thấp quá thì người ta không chịu để riêng. Thứ hai, quy chuẩn kỹ thuật về xăng dầu dự trữ quốc gia đến nay vẫn chưa có, bảo đảm an ninh năng lượng thế nào. Bộ phải có phương án cụ thể, và nếu không hấp dẫn thì rất khó khuyến khích DN tham gia", PGS-TS Ngô Trí Long nói.