Chủ đầu tư cho biết dự án sẽ giúp trả lại màu xanh cho kênh Tàu Hủ - Bến Nghé - Đôi - Tẻ (từ cầu Khánh Hội đến kênh Tân Hóa - Lò Gốm). Tuy nhiên, "một cánh én không làm nên mùa xuân".
Để toàn bộ hệ thống kênh rạch thoát cảnh ô nhiễm trở về màu xanh vốn có, TP.HCM cần vận hành cùng lúc nhiều nhà máy xử lý nước thải. Tín hiệu đáng mừng là thời gian qua TP.HCM đã tập trung đầu tư mạnh vào lĩnh vực này.
Trả lại màu xanh cho kênh rạch
Dự án này nâng công suất xử lý nước thải tăng từ 141.000m3/ngày lên 469.000m3/ngày. Tại buổi lễ khánh thành, Phó chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Xuân Cường bày tỏ niềm vui khi nhà máy đi vào hoạt động vào đúng dịp người dân TP và cả nước kỷ niệm Ngày Quốc khánh 2-9.
"Hiện nay toàn bộ các hạng mục công trình đã hoàn thành và chuyển sang giai đoạn vận hành. Thay mặt UBND TP, tôi xin biểu dương các tập thể, cá nhân đã nỗ lực để có các kết quả tích cực.
Tôi cũng bày tỏ lòng biết ơn với người dân, tổ chức bị ảnh hưởng bởi dự án. Sự đồng hành hy sinh, chia sẻ đã đưa tới kết quả hôm nay. TP cũng rất cảm ơn Chính phủ, các bộ ngành đã quan tâm tháo gỡ vướng mắc.
Hiện TP đặt vấn đề môi trường là nhiệm vụ trọng tâm. Trong thời gian tới sẽ cố gắng hoàn thiện các nhà máy xử lý nước thải khác ở các lưu vực còn lại để thu gom xử lý nước thải đạt 100%.
Hiện nay với hai giai đoạn đã hoàn thành của Nhà máy xử lý nước thải Bình Hưng và các nhà máy khác, tỉ lệ nước thải được xử lý đã đạt 45%, sang năm khi Nhà máy xử lý nước thải Thạnh Mỹ Lợi hoàn thiện sẽ đạt 75%", ông Cường chia sẻ.
Đặc biệt ông Cường cảm ơn Chính phủ, nhân dân Nhật Bản, JICA đã bố trí vốn vay, đầu tư - chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực đối với dự án này nói riêng và các dự án khác tại TP. TP mong Nhật Bản tiếp tục hỗ trợ trong nhiều dự án khác. Nhà máy xử lý nước thải Bình Hưng có thể xem như một dấu ấn thể hiện tình hữu nghị Việt - Nhật.
Đáp lại lời cảm ơn từ lãnh đạo TP.HCM, ông Ono Masuo - tổng lãnh sự Nhật Bản tại TP.HCM - cho rằng dự án này sau khi khánh thành sẽ thu gom nước thải mà hiện nay vẫn đang bị xả trực tiếp ra các kênh rạch ở TP.HCM - đô thị lớn nhất tại Việt Nam.
Dự án phần nào góp phần cải thiện hơn nữa môi trường nước của các kênh rạch thuộc lưu vực sông Đồng Nai, sông Sài Gòn. Từ đó góp phần cải thiện môi trường sống cho người dân, nâng cao hơn nữa sức hấp dẫn của TP.HCM.
"Tôi cảm thấy rất vui mừng, dự án càng làm gắn bó sâu sắc hơn nữa mối quan hệ Nhật - Việt. Đối với quan hệ giữa Nhật Bản và TP.HCM sẽ tiếp tục với nhiều lĩnh vực. Không chỉ các dự án ODA mà trong các lĩnh vực khác, TP.HCM vẫn còn nhiều tiềm năng rất lớn.
Để có thể tiếp tục thu hút được sự quan tâm của các doanh nghiệp Nhật Bản, tôi mong muốn TP hỗ trợ nhanh chóng trong giải quyết các thủ tục hành chính", ông Ono Masuo nói.
Trả lời báo Tuổi Trẻ, ông Lương Minh Phúc, giám đốc Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP.HCM (chủ đầu tư), bày tỏ sự xúc động, bồi hồi sau một thời gian đầy nỗ lực, dự án đã hoàn thành.
Sự quan tâm và quyết tâm cao độ của các cấp lãnh đạo TP.HCM trong việc bảo vệ môi trường nước là yếu tố quan trọng để đạt được kết quả như hiện tại. TP đã dành riêng một cù lao biệt lập với tổng diện tích 42 ha để xây dựng nhà máy.
Đồng thời, nhờ vào sự hỗ trợ nguồn vốn ODA của tổ chức JICA và vốn đối ứng TP, các giai đoạn dự án cải thiện môi trường nước được đồng bộ từ giai đoạn thu gom đến xử lý nước thải, chống ngập do mưa, chỉnh trang kênh rạch, tái định cư, đào tạo nguồn nhân lực, chuyển giao công nghệ...
"Sau khi giai đoạn 3 được hoàn thành (giai đoạn 2025 - 2030), toàn bộ các tuyến kênh Tàu Hủ - Bến Nghé - Đôi - Tẻ sẽ được trả lại màu xanh. Từ đó tạo tiền đề cho mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, du lịch, giao thông đường thủy và nâng cao chất lượng sống của người dân", ông Phúc cho hay.
Siêu nhà máy xử lý nước thải chạy nước rút
Trở ngược lại lưu vực trung tâm TP.HCM, dự án vệ sinh môi trường kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè giai đoạn 1 được khánh thành năm 2012. Toàn bộ lượng nước thải được gom vào cống bao hơn 8km và được đưa về trạm bơm trên đường Nguyễn Hữu Cảnh (quận Bình Thạnh).
Tuy nhiên, do nhà máy xử lý nước thải tại phường Thạnh Mỹ Lợi (TP Thủ Đức) chưa được xây dựng nên toàn bộ nước thải trên bơm trở lại sông Sài Gòn để pha loãng, gây ô nhiễm. Cống bao này đi chung với hệ thống cống thoát nước mưa, vì vậy một lượng nước thải hòa lẫn với nước mưa thoát ra ngoài kênh khiến nước kênh chưa thoát khỏi ô nhiễm.
Giai đoạn trước đây dự án này bị chậm trễ nhiều năm, chủ đầu tư đánh giá nguyên nhân chủ quan là do nhà thầu không tập trung đẩy nhanh tiến độ xây dựng. Trong khi đó, các vấn đề về khiếu nại thay đổi nhà sản xuất thiết bị, chậm trễ trong việc thiết kế bản vẽ và các hồ sơ khác... thường xuyên xảy ra.
Còn nguyên nhân khách quan đến từ các thủ tục vay vốn, giải ngân đã thay đổi. Các khoản thuế, phí của dự án từ tháng 7-2021 không còn được thanh toán từ nguồn vốn vay ODA mà phải thanh toán từ nguồn vốn đối ứng của ngân sách TP.
Mới đây vào tháng 8-2024, Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP.HCM (chủ đầu tư) đã có thông tin mới nhất về việc triển khai dự án vệ sinh môi trường TP.HCM giai đoạn 2, với tổng mức đầu tư hơn 524 triệu USD (tương đương 11.133 tỉ đồng). Dự án gồm có 8 gói thầu xây lắp, trong đó gói thầu quan trọng nhất là xây dựng nhà máy xử lý nước thải tại phường Thạnh Mỹ Lợi (TP Thủ Đức).
Theo chủ đầu tư, nhà máy xử lý nước thải áp dụng công nghệ xử lý sinh học MBBR (Moving Bed Biofilm Reactor), sử dụng các giá thể dạng di động cho vi sinh vật bám dính và phát triển để loại bỏ các chất hữu cơ trong nước thải.
Đây là công nghệ tiên tiến nhất hiện nay và đây cũng là nhà máy xử lý nước thải lớn nhất khu vực Đông Nam Á. Nước thải sau khi được xử lý đảm bảo yêu cầu vệ sinh môi trường sẽ được xả ra sông Sài Gòn. Liên danh nhà thầu cam kết sẽ hoàn thành nhà máy xử lý nước thải này trước 30-6-2025.
Như vậy, sau khi nhà máy này hoàn thành, toàn bộ lượng nước thải của khoảng 1,2 triệu người ở các quận 1, 3, Bình Thạnh, Tân Bình, Phú Nhuận sẽ được xử lý. Với công suất xử lý 480.000m3/ngày cộng với công suất của các nhà máy hiện hữu ở TP.HCM, từ năm 2025 sẽ có hơn 1,1 triệu m3 nước thải được xử lý trước khi đổ ra kênh rạch.
Quy hoạch thêm nhiều nhà máy xử lý nước thải
Theo quy hoạch đến năm 2025, TP.HCM sẽ có 12 nhà máy xử lý nước thải với tổng công suất gần 3 triệu m3/ngày. Nhưng tính tới thời điểm hiện tại, TP.HCM mới đang vận hành ba nhà máy xử lý nước thải gồm Bình Hưng (hai giai đoạn, công suất 469.000m3/ngày), Bình Hưng Hòa (công suất 30.000m3/ngày), Tham Lương - Bến Cát (công suất thực tế khoảng 15.000m3/ngày).
Ngoài ra còn bốn trạm xử lý nước thải của khu dân cư gồm Tân Quy Đông (công suất 500m3/ngày), khu tái định cư 17,3 ha Bình Khánh (công suất 3.000m3/ngày), khu tái định cư Vĩnh Lộc B (công suất 3.700m3/ngày), khu tái định cư 38,4 ha Bình Khánh (công suất hơn 7.000m3/ngày). Hiện các nhà máy Tây Sài Gòn, Bắc Sài Gòn 1, Bắc Sài Gòn 2, Cầu Dừa, Tây Bắc, Suối Nhum đang được mời chào đầu tư để xây dựng hoàn thành giai đoạn 2026 - 2030.
Riêng lưu vực Tây Sài Gòn, năm 2017 liên danh Lotte E&C - Huvis Water - Honor Shine Global từng đề xuất xây dựng hệ thống cống bao và nhà máy để xử lý nước thải cho ba lưu vực Tân Hóa - Lò Gốm, Tây Sài Gòn và Bình Tân. Nhà máy có tổng công suất 650.000m3/ngày với mức vốn đầu tư 490 triệu USD. Tuy nhiên, đến nay dự án này vẫn còn giậm chân tại chỗ.