Hard fork là một bản cập nhật lớn cho blockchain, tạo ra một chain mới chạy song song với chain gốc nhưng có các giao thức hoặc tính năng khác nhau. Hard fork thường mang lại những thay đổi đáng kể (ra mắt chức năng mới hay bản sửa lỗi cho các vấn đề quan trọng), nhưng đôi khi nó có thể gây ra sự chia rẽ trong cộng đồng khi người tham gia đem các phiên bản ra so sánh.
Quan trọng là phiên bản mới này không “tương thích ngược” với phiên bản cũ – hay có thể hiểu là các ứng dụng, dữ liệu từ phiên bản cũ sẽ không tương thích với phiên bản mới. Và đó là lý do tại sao nó được gọi là “hard fork” – một thay đổi mạnh mẽ hơn đối với blockchain.
Ví dụ, Bitcoin Cash là một hard fork nổi tiếng của Bitcoin. Vào năm 2017, cộng đồng Bitcoin đã tranh cãi nảy lửa xem đâu là cách mở rộng mạng lưới giúp xử lý nhiều giao dịch hơn. Sự bất đồng này đã dẫn đến sự ra đời của Bitcoin Cash, một blockchain riêng biệt với kích thước block lớn hơn, cho phép thực hiện nhiều giao dịch trên mỗi block hơn. Fork này không tương thích với blockchain Bitcoin ban đầu, tạo ra hai loại tiền điện tử riêng biệt.
Phân biệt soft fork với hard fork
Khác với hard fork, soft fork là các thay đổi có khả năng “tương thích ngược.” Thay vì tạo ra một chuỗi mới, soft fork nâng cấp chuỗi hiện tại. Nó thường đưa ra các quy tắc mới mà vẫn tương thích với blockchain cũ, cho phép các node không được nâng cấp vẫn nhận diện các block mới là hợp lệ.
Bản nâng cấp Segregated Witness (SegWit) trên mạng Bitcoin là một ví dụ cho soft fork. SegWit không tạo ra một blockchain mới; nó chỉ đơn giản là sửa đổi blockchain Bitcoin hiện có. Soft fork này được ra mắt vào năm 2017 để tăng giới hạn kích thước block và cải thiện khả năng thay đổi giao dịch.
Tổng quan về hard fork Cardano Chang
Cardano là một blockchain được ra mắt vào năm 2017, kết hợp Ouroboros – một trong những thuật toán đồng thuận PoS tốt nhất vì nó có khả năng cân bằng hiệu quả giữa bảo mật, tính phi tập trung và hiệu quả năng lượng.
Với chi phí giao dịch thấp, sự tham gia tích cực của cộng đồng và nền tảng kỹ thuật vững chắc, người dùng và các nhà phát triển vẫn tiếp tục xây dựng và đầu tư vào nền tảng này.
Hard fork Chang là một cột mốc quan trọng trong quá trình phát triển blockchain Cardano. Bên cạnh việc tăng cường tính bảo mật, mục đích chính của hard fork lần này là thúc đẩy lộ trình của Cardano, đặc biệt là khi dự án đang tiến tới “kỷ nguyên” Voltaire.
Điều quan trọng cần lưu ý là hard fork của Cardano khác với hard fork thông thường bởi nó sử dụng cơ chế “Hard Fork Combinator”, cho phép nâng cấp liền mạch mà không tạo ra sự phân tách trong blockchain. Không giống như hard fork truyền thống, thường tạo ra hai chain riêng biệt, quy trình của Cardano duy trì một chain liền mạch duy nhất, đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra suôn sẻ mà không bị gián đoạn.
Combinator là thuật ngữ kỹ thuật dùng để chỉ sự kết hợp của các quy trình hoặc yếu tố cụ thể. Trong trường hợp của Cardano, “Hard Fork Combinator” sẽ hợp nhất các giao thức khác nhau, cho phép chuyển đổi mượt mà giữa các giai đoạn mà không có bất kỳ gián đoạn nào.
Giai đoạn mới này cho phép các holder Cardano (ADA) có tiếng nói trực tiếp hơn trong việc định hình tương lai của mạng lưới. Họ sẽ tham gia vào các quyết định quan trọng, đánh dấu bước tiến lớn trong việc hiện thực hóa tầm nhìn của Cardano về một nền tảng blockchain hoàn toàn phi tập trung.
Mô hình quản trị của Cardano hậu hard fork Chang | Nguồn: Kucoin
So sánh Chang với các bản nâng cấp Cardano trước đây
Hard fork Chang là bản nâng cấp mới nhất trong một loạt các bản nâng cấp quan trọng đã định hình quá trình phát triển của Cardano. Trong lộ trình Cardano, các bản nâng cấp này được sắp xếp thành các “giai đoạn”.
Kỷ nguyên Byron (giai đoạn nền tảng)
Trước khi hard fork ra đời, hành trình của Cardano bắt đầu từ “kỷ nguyên” Byron – giai đoạn nền tảng của blockchain Cardano. Ra mắt vào tháng 9 năm 2017, Byron đã thiết lập cấu trúc cốt lõi của mạng, bao gồm cả việc ra mắt tiền điện tử ADA và ví Daedalus.
“Kỷ nguyên” Byron là giai đoạn liên hiệp, trong đó mạng được kiểm soát bởi một nhóm node nhỏ do IOHK, Emurgo và Cardano Foundation vận hành.
Nguồn: Cardano Roadmap
Hard fork Shelly (tính phi tập trung)
Hard fork Shelley, được triển khai vào tháng 7 năm 2020, đánh dấu sự chuyển đổi của mạng Cardano từ “kỷ nguyên” Byron sang “kỷ nguyên” Shelley, tập trung vào khả năng phi tập trung. Hard fork này giới thiệu khái niệm staking và ủy quyền, cho phép người nắm giữ ADA tham gia bảo mật mạng lưới bằng cách vận hành các pool stake của riêng họ hoặc ủy quyền ADA của họ cho các pool hiện có.
Mức độ phi tập trung đạt được ở giai đoạn này là một bước tiến đáng kể hướng tới mục tiêu của Cardano là trở thành một blockchain hoàn toàn phi tập trung, chuyển quyền kiểm soát mạng từ mô hình tập trung sang mô hình phân tán do cộng đồng điều hành.
Nguồn: Cardano Roadmap
Kỷ nguyên Goguen (hợp đồng thông minh) – Hard fork Alonzo
Hard fork Alonzo, hoàn thành vào tháng 9 năm 2021, mở ra kỷ nguyên Goguen và mang chức năng hợp đồng thông minh đến Cardano. Bản nâng cấp này cho phép các nhà phát triển xây dựng và triển khai các ứng dụng phi tập trung (DApp) trên blockchain, mở rộng đáng kể khả năng của mạnh Cardano, vượt ra ngoài các giao dịch đơn giản.
Việc giới thiệu các hợp đồng thông minh là một bước quan trọng trong việc cho phép các dịch vụ tài chính phức tạp, các ứng dụng tài chính phi tập trung (DeFi) và các NFT, giúp Cardano trở thành một nền tảng linh hoạt và cạnh tranh hơn trong không gian blockchain.
Nguồn: Cardano Roadmap
Kỷ nguyên Basho (khả năng mở rộng và tối ưu hóa)
Sau bản nâng cấp Alonzo, “kỷ nguyên” Basho tập trung vào việc tối ưu hóa khả năng mở rộng và hiệu suất của Cardano. Trong giai đoạn này, các nhà phát triển đã mang đến nhiều bản cập nhật và cải tiến khác nhau, chẳng hạn như hard fork Vasil, được đặt theo tên của Vasil Dabov – một thành viên cộng đồng Cardano.
“Kỷ nguyên” Basho tập trung nâng cao thông lượng và khả năng tương tác của mạng, đảm bảo Cardano có thể xử lý khối lượng giao dịch cao hơn và hỗ trợ các DApp phức tạp hơn với hiệu suất cao hơn.
Nguồn: Cardano Roadmap
Kỷ nguyên Voltaire (quyền quản trị) – Hard fork Chang
Cuối cùng, hard fork Chang là bản nâng cấp mới nhất cho tới thời điểm hiện tại, đánh dấu sự khởi đầu của “kỷ nguyên” Voltaire.
Đội ngũ phát triển cho biết:
“Kỷ nguyên Voltaire của Cardano sẽ cung cấp những mảnh ghép cuối cùng cần thiết để mạng lưới Cardano trở thành một hệ thống tự duy trì.”
Nguồn: Cardano Roadmap
Các khía cạnh kỹ thuật của hard fork Chang
Hard fork Chang mang đến một số nâng cấp kỹ thuật quan trọng giúp tăng cường hiệu suất và khả năng của mạng.
Cơ chế quản trị phi tập trung
Thông qua Chang, Cardano thiết lập các quy trình quản trị on-chain, bao gồm việc thành lập một ủy ban hiến pháp (CC), đại diện được ủy quyền (DRep) và vai trò quản trị mới cho các nhà điều hành nhóm cổ phần (SPO).
Các yếu tố này được thiết kế để thúc đẩy quá trình ra quyết định của cộng đồng, cho phép các bên liên quan trực tiếp tác động đến các cải tiến giao thức và quyền quản trị mạng. CC có nhiệm vụ duy trì “hiến pháp” cho mạng Cardano, đảm bảo rằng mọi thay đổi đều phù hợp với tầm nhìn chiến lược của cộng đồng, trong khi DReps cho phép các holder ADA ủy thác quyền biểu quyết của họ cho những người đại diện đáng tin cậy, hợp lý hóa quy trình quản trị.
Bỏ phiếu on-chain
Chang cũng tạo điều kiện cho việc bỏ phiếu on-chain, một yếu tố quan trọng của quá trình quản trị phi tập trung. Tính năng này cho phép các bên liên quan trực tiếp đề xuất và bỏ phiếu on-chain để quyết định các thay đổi giao thức và hay vấn đề liên quan đến quản trị khác.
Biểu quyết on-chain đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quá trình ra quyết định, vì tất cả các phiếu bầu và đề xuất đều được ghi lại trên sổ cái, cho phép toàn bộ cộng đồng tham gia và quan sát quá trình quản trị. Cơ chế này sẽ làm tăng cường tính hợp pháp của các quyết định quản trị và khuyến khích những người nắm giữ ADA tích cực tham gia hơn.
Cải tiến ngôn ngữ sổ cái PlutusV3
PlutusV3 mang đến các nguyên hàm tiên tiến và khả năng mã hóa giúp tăng cường chức năng và tính bảo mật của các hợp đồng thông minh trên mạng.
Những cải tiến chính bao gồm:
- Nguyên hàm BLS12-381: Một tập hợp các hàm tích hợp mới có vai trò xác minh hiệu quả các bằng chứng Zk – một điều rất cần thiết để đảm bảo quyền riêng tư và bảo mật trên blockchain.
- Nguyên hàm hash mới: Bổ sung các hàm hash mật mã Blake2b-224 và Keccak-256. Chúng được sử dụng để xác thực chữ ký giao dịch, cải thiện khả năng tương thích với Ethereum, bảo mật quy trình xác minh dữ liệu và tăng cường khuôn khổ bảo mật tổng thể của Cardano.
- SOP: Phương pháp mã hóa kiểu dữ liệu mới này trong Plutus Core sẽ giúp cải thiện hiệu quả của tập lệnh và tối ưu hóa quá trình tạo code cho trình biên dịch Plutus Core, giúp quá trình thực thi chương trình diễn ra nhanh hơn và phát triển hợp đồng thông minh hợp lý hơn, khiến cho PlutusV3 trở nên mạnh mẽ và linh hoạt hơn cho các nhà phát triển.
- Nguyên hàm bitwise: Việc ra mắt 2 nguyên hàm bitwise mới là integerToByteString và byteStringToInteger sẽ cải tiến mạnh mẽ các thao tác bit cấp thấp. Các premitive này tăng cường tối ưu hóa hiệu suất, hỗ trợ mật mã và hiệu quả của các thuật toán cũng như cấu trúc dữ liệu trong hợp đồng thông minh, cho phép phát triển DApp phức tạp và hiệu quả hơn.
Các chức năng bổ sung
Ngoài những nâng cấp cốt lõi này, hard fork Chang còn giới thiệu một số chức năng khác:
- Các tập lệnh tham chiếu cho Plutus v1: Bản nâng cấp này cho phép các tập lệnh cũ tận dụng các tập lệnh tham chiếu, giảm chi phí DApp và tăng khả năng on-chain. Thay đổi này đặc biệt quan trọng để tối ưu hóa chi phí và khả năng mở rộng của các ứng dụng phi tập trung trên Cardano.
- Tham số giao thức minFeeRefScriptsCoinsPerByte: Tham số giao thức mới này tinh chỉnh mô hình chi phí Plutus, cho phép tính toán phí chính xác hơn bằng cách điều chỉnh riêng chi phí cho các tập lệnh tham chiếu – đảm bảo rằng phí vẫn công bằng và có thể dự đoán được, ngay cả khi mạng mở rộng quy mô.
- Điều chỉnh đối với các khoản tiền gửi SPO: Hard fork Chang giới thiệu tính năng theo dõi riêng lẻ các khoản tiền gửi SPO, phân biệt giữa tiền gửi đăng ký địa chỉ stake và tiền gửi đăng ký pool stake, góp phần cải thiện tính minh bạch và khả năng quản lý tiền gửi trên mạng.
- Cải tiến quy tắc sổ cái chung: Nhiều cải tiến khác nhau đối với quy tắc sổ cái chung cũng được đưa vào bản nâng cấp Chang, đảm bảo sổ cái hoạt động hiệu quả và an toàn hơn.
Triển vọng tương lai sau hard fork Chang
Có thể nói, Chang đánh dấu sự khởi đầu của “kỷ nguyên” Voltaire, tập trung vào quản trị phi tập trung.
Giai đoạn đầu tiên tập trung vào việc phát hành phiên bản tạm thời của hiến pháp Cardano của Intersect – một tổ chức dựa trên thành viên trong hệ sinh thái Cardano. Cùng với đó, đội ngũ phát triển cũng thành lập một CC tạm thời, ban đầu bao gồm bảy thành viên với ba trong số đó đến từ cộng đồng Cardano.
Giai đoạn thứ hai sẽ tiếp tục phân cấp quản trị bằng cách ra mắt dRep, cho phép người nắm giữ ADA ủy thác quyền biểu quyết của họ cho những người đại diện đáng tin cậy. Thay đổi này cuối cùng sẽ đặt tương lai của Cardano vào tay cộng đồng của nó, phù hợp với tầm nhìn dài hạn của mạng lưới về một hệ sinh thái tự duy trì, phi tập trung.
Mặc dù triển vọng rất hứa hẹn, con đường hướng tới tương lai phi tập trung hoàn toàn vẫn còn nhiều khó khăn.
Ví dụ, đảm bảo rằng một nhóm thành viên cộng đồng đa dạng và đại diện được bầu vào CC sẽ rất quan trọng. Ngoài ra, có khả năng xảy ra tình trạng chia rẽ trong cộng đồng, đặc biệt là khi các cơ chế quản lý mới được thử nghiệm và tinh chỉnh.
Do đó, trong khi hard fork Chang là bản cập nhật thú vị cho mạng lưới Cardano, thành công của nó phần lớn sẽ phụ thuộc vào khả năng cộng tác hiệu quả và đưa ra quyết định sáng suốt về tương lai của mạng lưới của cộng đồng.
Bạn có thể xem giá coin tại đây.