Bị áp đảo về cả quân số lẫn hỏa lực, các binh sĩ Ukraine ở miền đông nước này gần như không thể cầm cự trước đà tiến của quân đội Nga.
Những người lính Ukraine cảm thấy họ đã làm đúng mọi thứ. Sau khi dùng súng phóng lựu tự động ngăn chặn hai đội xung kích của Nga, họ điều máy bay không người lái (UAV) để săn lùng những người còn sống sót.
Nhưng những gì xảy ra tiếp theo không như họ mong đợi. Thêm nhiều lính Nga kéo đến, một số đi trên xe bọc thép. Hỏa lực hỗ trợ từ drone tự sát và pháo binh Nga liên tiếp trút xuống toán quân Ukraine phòng thủ, Andrii Bilozir, trung sĩ thuộc Lữ đoàn Cơ giới số 33 Ukraine, kể về một lần đối đầu với quân đội Nga ở chiến trường miền đông.
Các binh sĩ thuộc Lữ đoàn Cơ giới số 33 Ukraine tham gia một cuộc huấn luyện hôm 27/9. Ảnh: Washington Post
Họ buộc phải rút lui. "Tôi phải cứu lấy sinh mạng những đồng đội của mình", Bilozir giải thích.
Binh lính từ nhiều đơn vị dọc theo tiền tuyến miền đông Ukraine cho biết quân đội Nga đã cải tiến chiến thuật trong mùa hè qua và tận dụng triệt để các lợi thế có sẵn để khiến lực lượng Ukraine phải vật lộn chống đỡ.
Điều này được thể hiện rõ ở những nơi như Ugledar, thành phố được mệnh danh như "pháo đài" tại Donetsk, nơi quân đội Ukraine tìm cách bảo vệ bằng mọi giá nhưng cuối cùng thất thủ hôm 1/10.
Theo một sĩ quan giấu tên thuộc Lữ đoàn Cơ giới số 72, họ đã chiến đấu tại Ugledar trong khoảng hai năm mà không có bất kỳ hỗ trợ nào, kiệt sức nhưng vẫn quyết tâm bám trụ đến cùng.
Tuy nhiên, dưới sức ép từ pháo binh và bom lượn Nga, Lữ đoàn 72 dần dần bị đẩy lùi xa hơn. Sau cùng, kịch bản không mong muốn nhất với các binh sĩ Ukraine đã xảy ra khi họ phải rút lui khỏi thành phố để tránh nguy cơ bị bao vây hoàn toàn và mất thêm binh sĩ, trang bị.
Theo Pasi Paroinen, nhà phân tích của Black Bird Group, nhóm nghiên cứu thông tin nguồn mở có trụ sở tại Helsinki, quân đội Nga đã kiểm soát lãnh thổ ở miền đông Ukraine trong tháng 8 và tháng 9 với tốc độ nhanh chưa từng thấy kể từ năm 2022.
Áp lực được cảm nhận rõ nhất ở tỉnh Donetsk. Trong thời gian trên, lực lượng Nga đã kiểm soát thêm hơn 820 km2 lãnh thổ Ukraine, chủ yếu tập trung dọc theo mặt trận giữa Bakhmut và Ugledar.
Paroinen cho biết tình trạng mất lãnh thổ nghiêm trọng nhất xảy ra từ giữa tháng 8 đến giữa tháng 9, trùng với thời điểm quân đội Ukraine mở chiến dịch xuyên biên giới nhằm vào tỉnh Kursk, miền tây Nga.
Ukraine đã huy động khoảng 30.000 binh sĩ tham gia chiến dịch tấn công bất ngờ vào tỉnh Kursk từ hồi tháng 8. Kiev tin rằng chiến dịch này sẽ khiến Nga phải rút quân ở miền đông để chi viện cho Kursk, giúp dàn mỏng lực lượng tấn công ở Donetsk. Tuy nhiên, theo giới phân tích, tính toán này tỏ ra chưa hiệu quả, thậm chí còn góp phần gây ra tổn thất lớn hơn ở Donetsk vì Ukraine phải ưu tiên nguồn lực cho các đơn vị ở Kursk thay vì miền đông.
Chiến dịch Kursk có thể đã bào mòn quân số Ukraine và làm trầm trọng thêm vấn đề nhân lực, vốn đã là một trong những thách thức chính đối với Kiev, Rob Lee, chuyên gia cấp cao của Viện nghiên cứu Chính sách Đối ngoại Mỹ, nhận định. Việc mất đi những binh lính có kinh nghiệm, cùng với việc lính mới ra mặt trận chỉ được huấn luyện hạn chế đã gây thêm áp lực cho các đơn vị trấn giữ phòng tuyến.
"Nhiều vấn đề trong số này đã tồn tại từ lâu và chưa được Ukraine giải quyết", Lee nói.
Theo ông, tổn thất lớn nhất đối với Ukraine ở Donetsk nằm ở việc mất quân, không phải mất lãnh thổ. Cả Moskva và Kiev đều chịu tổn thất nặng nề, nhưng bên chiến thắng là bên có thể cầm cự lâu nhất và Nga cho thấy họ đang có ưu thế này.
Hiện tại, binh lính Ukraine chỉ cố gắng cầm cự và thích nghi với những chiến thuật mà quân đội Nga đã điều chỉnh đáng kể.
Cục diện chiến trường năm ngoái chủ yếu được định hình bằng những trận đấu pháo và chiến thuật áp đảo bằng quân số của lực lượng Nga. Nhưng hiện tại, các binh sĩ Ukraine cho biết đối phương đã được huấn luyện và trang bị tốt hơn, di chuyển theo những nhóm nhỏ hơn trước.
Cách đây vài tháng, ở một số khu vực tiền tuyến, quân đội Nga tấn công phòng tuyến Ukraine theo nhóm 10-20 người. Hiện tại, họ chỉ sử dụng những nhóm 4 người.
Bằng cách chia nhỏ và phân tán lực lượng, Nga sẽ khiến pháo binh Ukraine khó ngắm bắn hơn, đồng thời tránh được cả hỏa lực từ drone tự sát của đối phương.
Một thành viên Lữ đoàn Jaeger số 68 Ukraine đang lắp súng máy trong một cuộc huấn luyện ban đêm ngày 27/9. Ảnh: Washington Post
Lính Ukraine đã quá quen với chiến thuật tiến công theo nhóm nhỏ. Nhưng khác biệt chính hiện nay là Nga đã kết hợp chiến thuật này với lợi thế về hỏa lực và khả năng chịu đựng tổn thất, các binh sĩ Ukraine cho hay.
Ngoài ra, Nga đã cải thiện đáng kể khả năng liên lạc trên chiến trường, giúp điều phối các cuộc tấn công hiệu quả hơn, đặc biệt là những cuộc tập kích bằng drone.
Binh lính Ukraine cho biết mặc dù chịu tổn thất lớn, quân đội Nga vẫn có đủ quân số để duy trì áp lực, trong khi viện trợ từ phương Tây không thể giải quyết tình trạng thiếu hụt của Kiev.
Gần đây, tại một bãi tập ở vùng Donetsk, binh lính thuộc Lữ đoàn Jaeger số 68 đã tập luyện chiến đấu ban đêm với súng 12,7 mm và M240 do Mỹ sản xuất. Những người lính này vừa chiến đấu ở thành phố Selydove, phía bắc Donetsk, nơi quân đội Nga đang tìm cách kiểm soát.
Trung úy Vitalii thuộc lữ đoàn 68 kể lại cách các nhóm nhỏ binh sĩ Nga tiến vào những con đường mà quân đội Ukraine phục kích sẵn. Dù chịu tổn thất lớn về người, quân Nga vẫn tiến lên.
Một số lính Ukraine vui mừng khi đối phương thiệt hại nặng, nhưng dần nhận ra rằng điều đó rõ ràng không làm phía Nga nhụt chí. "Chúng tôi liên tục phải rút quân vì lực lượng Nga mạnh hơn nhiều", Vitalii nói.
Khi quân Nga kiểm soát được nhiều vùng lãnh thổ hơn, thêm nhiều người dân Ukraine phải gấp rút sơ tán, bỏ lại nhà cửa ở những thị trấn nằm trong tầm bắn của pháo binh đối phương.
Tại Myrnohrad, thị trấn nhỏ ở phía đông thành phố Pokrovsk, tỉnh Donetsk, một nhóm công nhân xây dựng lục tung bệnh viện đổ nát để tìm kiếm bất kỳ thiết bị y tế nào còn sót lại. Họ đi tới lui, những mảnh kính vỡ kêu lạo xạo dưới gót giày.
Trần nhà bị đổ sập tại một bệnh viện ở Myrnohrad, Ukraine, hôm 25/9. Ảnh: Washington Post
Quân đội Nga đã phá hủy cây cầu lớn gần đó, cắt đứt nguồn tiếp tế cho các đơn vị Ukraine trong khu vực. Những người lính đã tới đây, lấy đi kim tiêm, túi truyền dịch và các vật tư y tế khác. Họ để lại những căn phòng đổ nát với những tập hồ sơ ghi chép của bác sĩ cho các bệnh nhân có thể không bao giờ quay trở lại.
Dù lực lượng Nga dường như đang tập trung vào các mục tiêu khác, các công nhân Ukraine không muốn nán lại bệnh viện quá lâu. Họ muốn rời khỏi đó để đoàn tụ với gia đình trước khi các cuộc không kích tiếp tục.
"Ngay khi xong việc, tôi sẽ đi", một người công nhân trong nhóm nói.
Vũ Hoàng (Theo Washington Post, Reuters, AFP)