Đây cũng là lý do mà cử tri tại 6 địa phương vừa đồng loạt đề nghị nâng mức giảm trừ gia cảnh (GTGC) cho người làm công ăn lương, cũng là đề nghị của nhiều địa phương khác như Phú Thọ, Đà Nẵng, TP.HCM... từ năm 2022.
Sau gần 16 năm áp dụng Luật thuế TNCN, mức GTGC mới được điều chỉnh 2 lần vào năm 2013 và 2020 nhưng vừa áp dụng đã trở nên lạc hậu.
Mức giảm trừ gia cảnh như muối bỏ biển
Có hai con nhỏ sắp bước vào năm học mới, chị Phương Loan (Gò Vấp, TP.HCM) cho biết đang "bạc mặt" chạy tiền lo cho con vào học.
Từ khi con nghỉ hè, chị Loan đã lo chắt bóp từng đồng để mua sách vở, bút viết, đồng phục... cho hai con.
Chỉ riêng khoản này đã hết khoảng 5 triệu đồng, vì ngoài đồng phục đi học còn phải mua đồng phục bán trú, đồ thể dục. Mỗi thứ vài bộ để thay đổi luân phiên vì con học cả tuần.
Theo chị Loan, đến khi nhập học chính thức, phụ huynh còn phải lo nào là tiền học phí, tiền bán trú, tiền cơ sở vật chất, đóng góp cho trường, cho hội phụ huynh...
Do hai bé con chị học trường công nhưng học hệ tích hợp nên đầu năm phải đóng tiền sách và học phí 3 tháng cho chương trình này là 12 triệu đồng/bé. Tính ra đã tốn hơn 35 triệu đồng cho hai bé đầu năm học. Nhưng đó mới chỉ là tiền đóng đầu năm cho trường.
"Ngoài ra, tôi còn phải cho con học thêm tiếng Anh ở trung tâm và học thêm thầy cô giáo, cho học một môn thể dục để phát triển thể chất và sức khỏe, lo ăn uống tại nhà...
Đó là tôi chỉ nuôi con ở mức cơ bản nhưng đã ngốn ít nhất 10 triệu đồng/bé/tháng, chưa kể hàng loạt chi phí khác như đưa đón, vui chơi, dã ngoại hay khi đau bệnh...
Nhưng nghịch lý ở chỗ là mức GTGC cho người phụ thuộc nhiều năm nay cứ giậm chân ở mức 4,4 triệu đồng/người/tháng", chị Loan bức xúc.
Theo nhiều người làm công ăn lương, với mức chi phí như hiện nay, phụ huynh không biết phải xoay xở làm sao có thể nuôi con với mức chi phí mà cơ quan thuế tính giảm trừ. "Vì chỉ riêng tiền học đóng cho trường đã không đủ, lấy đâu ra những chi phí khác. Rất mong Bộ Tài chính nhìn vào thực tế để ghi nhận đủ mức chi phí nuôi con thôi là tôi đã thấy mừng lắm rồi", chị Hường (phường 5, quận Bình Thạnh) nói.
Cùng bức xúc, anh Hùng (quận 12) cho rằng với những người làm công ăn lương tại các đô thị lớn như TP.HCM, Hà Nội..., mức giảm trừ 4,4 triệu đồng/người phụ thuộc/tháng, theo quy định của Luật Thuế TNCN, chỉ như muối bỏ biển, giảm trừ kiểu cho có vì không thể nào đủ nuôi con.
Chưa kể mức giảm trừ này giữ nguyên từ năm 2020 đến nay, trong khi giá các mặt hàng thiết yếu đều tăng, gây thiệt thòi cho người làm công ăn lương.
"Mới đầu năm với hai con nhập học, vợ chồng tôi bị áp lực nặng về tài chính. Tôi mong mỏi khoản thưởng 2-9 này để lo cho gia đình nhưng cơ quan vừa thông báo tình hình khó khăn nên không có thưởng.
Người làm công ăn lương đang gặp rất nhiều khó khăn. Do vậy Bộ Tài chính nên sớm điều chỉnh mức GTGC để cuộc sống của chúng tôi dễ thở hơn", anh Hùng kiến nghị.
Dưới ngưỡng hộ nghèo nhưng không được giảm trừ!
Chị Nguyễn Thị Hà (nhân viên ngân hàng đang sống ở Quảng Ninh), người có con vừa đỗ đại học, cho biết vừa mừng lại vừa lo.
Mừng vì con đỗ đạt nhưng lo vì không biết phải co kéo như thế nào để đảm bảo chi tiêu cho gia đình 4 người.
Với thu nhập 25 triệu đồng/tháng, phải nuôi hai con ăn học thì thực sự chật vật nhưng hằng tháng chị vẫn phải đóng thuế TNCN.
Chị tính chi tiêu cho một sinh viên ở ngoại tỉnh lên Hà Nội học tiết kiệm hết mức cũng phải trên 10 triệu đồng/tháng.
Theo đó, tiền nhà trọ và điện nước hết 2,5 triệu đồng/tháng, học phí hệ chính quy của trường công là 4,2 triệu đồng/tháng. Chưa hết tiền ăn dù có tằn tiện cũng 3 - 4 triệu đồng/tháng và chưa kể còn tiền đi lại, quần áo, tài liệu... nữa.
"Trong khi đó, mức giảm trừ cho người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng/người/tháng là quá bất hợp lý.
Như tôi tính sơ sơ những chi phí thiết yếu nhất cho một sinh viên học đại học thì đã cao hơn gấp đôi mức này rồi", chị Hà nói và bày tỏ mong muốn Bộ Tài chính sớm điều chỉnh tăng mức GTGC để cuộc sống của người làm công ăn lương bớt khó khăn.
Như bao viên chức khác, ông Trần Văn Du (Hà Nội) cho biết rất vui vì được tăng lương từ 1-7 vừa rồi.
Sau hơn 22 năm công tác, thu nhập mỗi tháng của ông tăng thêm hơn 2,3 triệu đồng. Trước thời điểm này, thu nhập của ông chưa đến mức phải nộp thuế TNCN. Thế nhưng từ tháng 7, cơ quan tạm khấu trừ thu nhập của ông mỗi tháng 100.000 đồng tiền thuế.
"Tăng lương là điều mà mọi người lao động đều mong mỏi. Nhưng tăng lương mà mức GTGC vẫn giữ nguyên khiến người làm công ăn lương bị thiệt thòi vì một phần thu nhập tăng thêm sẽ phải nộp thuế TNCN.
Điều này cũng làm giảm ý nghĩa của chính sách tăng lương là để tăng thu nhập cho người lao động. Trong khi đó, tiền điện, tiền nước, nhiều chi phí sinh hoạt khác đều tăng", ông Du nói.
Mong mỏi mức GTGC tăng lên, ông Du nói đồng lương hằng tháng chỉ hơn 13,5 triệu đồng mà phải chi tiêu mọi khoản cho bản thân và chăm sóc, tiền thuốc cho mẹ đã ngoài 70 tuổi và vẫn phải nộp thuế TNCN do mẹ ông có chế độ tử tuất 1,4 triệu đồng/tháng nên không thuộc đối tượng được giảm trừ.
Cũng theo ông Du, quy định người phụ thuộc phải không có thu nhập hoặc có thu nhập bình quân tháng không vượt quá 1 triệu đồng gây bất lợi cho người nộp thuế.
"Với mức chi tiêu khoảng 1 triệu đồng/tháng, một người bình thường có mức sống thấp hơn cả ngưỡng chuẩn nghèo. Nhưng quy định rất vô lý này vẫn tồn tại suốt hơn 10 năm qua", ông Du nói.
Đừng chỉ vô cảm theo con số CPI
Trao đổi với chúng tôi, TS Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên cao cấp về thuế Trường đại học Kinh doanh và công nghệ Hà Nội, cho rằng mức GTGC đã quá lạc hậu, xa rời thực tiễn cuộc sống, khiến người nộp thuế có thu nhập từ tiền công, tiền lương chịu nhiều thiệt thòi, thậm chí bức xúc.
Đây cũng là lý do mà từ năm 2022, cử tri của nhiều địa phương như Phú Thọ, Đà Nẵng, TP.HCM... và mới đây nhất là 6 tỉnh Bình Định, Hà Giang, Thái Nguyên, Trà Vinh, Tuyên Quang và Tây Ninh đồng loạt đề nghị tăng mức GTGC.
Theo ông Tú, Bộ Tài chính nêu lý do chỉ số giá tiêu dùng (CPI) từ năm 2020 đến nay tăng hơn 11,47%, chưa đến 20%, nên chưa thể đề xuất Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh. Giải thích như vậy là không sai quy định, nhưng khiến người nộp thuế rất chạnh lòng.
"Từ năm 2018, Bộ Tài chính đã thừa nhận sự lạc hậu, lỗi thời của chính sách thuế TNCN nên đã bắt tay vào xây dựng dự thảo Luật Thuế TNCN sửa đổi.
Nhưng đến nay, những bất cập như biểu thuế lũy tiến từng phần, mức thuế và đặc biệt là mức GTGC đang quá thấp so với chi phí thiết yếu cho cuộc sống khiến người làm công ăn lương cảm thấy nộp thuế là gánh nặng", ông Tú nhận định.
Cũng theo ông Tú, chỉ số CPI không phản ánh đúng thực tế mức tăng giá của những hàng hóa mà người làm công ăn lương chi trả.
Bởi thu nhập của đa phần người lao động chỉ tập trung chi tiêu cho ăn ở, học hành, đi lại, khám chữa bệnh..., trong khi giá vé tàu xe, nhất là vé máy bay, tăng bằng lần; hay học phí, viện phí cũng tăng đáng kể trong 4 năm qua.
Trao đổi với Tuổi Trẻ, một chuyên gia kinh tế cũng cho rằng sau 7 năm giữ nguyên, Bộ Tài chính mới nâng mức GTGC lên 11 triệu đồng/tháng và người phụ thuộc lên 4,4 triệu đồng/người/tháng vào năm 2020.
Con số này được tính toán dựa trên mức giảm trừ cũ nhân với tốc độ gia tăng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của năm 2019 so với năm 2013 là 23% để ra con số làm tròn 11 triệu đồng. Tương tự như vậy với người phụ thuộc.
"Như vậy mức GTGC này chỉ phù hợp ở thời điểm năm 2019. Nói cách khác, nó đã lạc hậu ngay từ khi áp dụng vào năm 2020.
Thế nhưng đến nay, sau 4 năm và đại dịch COVID-19 tác động nặng nề đến đời sống người dân, cùng biết bao nhiêu lần đề xuất của người nộp thuế lẫn chuyên gia nhưng Bộ Tài chính vẫn lắc đầu là quá vô cảm", vị này nói.
Cũng theo vị này, rổ CPI có đến hơn 700 mặt hàng nhưng chỉ số ít trong đó là hàng hóa thiết yếu mà người dân sử dụng hằng ngày.
"Vì vậy nếu cứ vin vào lý do CPI tăng chưa đủ 20% nên chưa điều chỉnh, chất lượng cuộc sống của người dân sau nhiều năm không những không thêm được "tí rau tí thịt" nào mà còn đi xuống vì thu nhập chật vật mới đủ sống mà vẫn phải đóng thuế TNCN", vị này nói.