Nghiên cứu do Trung Quốc và Mỹ dẫn đầu phát hiện cơ chế hoạt động của ketamine với hệ thần kinh, có thể ứng dụng điều trị trầm cảm với tác dụng tức thì.
Công trình được công bố trên Tạp chí Science vào tuần đầu tháng 8. Các nhà khoa học cho biết việc sử dụng ketamine "được cho là tiến bộ quan trọng nhất trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần nhiều thập kỷ". Điều quan trọng hơn là hiểu về cách thức hoạt động của chất này.
"Với tác dụng chống trầm cảm nhanh chóng và mạnh mẽ của ketamin, thách thức đặt ra là hiểu các mục tiêu tác động của nó trong não bộ", nghiên cứu nêu rõ.
Các nhà khoa học cho biết loại thuốc này kích hoạt cảm giác tích cực trong bão bộ bằng cách ức chế hoạt động ở một khu vực, khiến người trầm cảm trở nên tích cực, hoạt bát hơn. Ketamine có thể giảm thiểu triệu chứng trầm cảm trong vài phút, tác dụng bền vững nhiều ngày.
Nhóm chuyên gia do các nhà thần kinh học từ Đại học Chiết Giang dẫn đầu phát hiện sử dụng ketamine cho chuột bị trầm cảm có thể ức chế hoạt động thần kinh ở vùng não liên quan đến căn bệnh, có tên habenula. Một mũi tiêm ketamine chặn đứng thụ thể N-methyl-D-aspartate (NMDAR), khiến hoạt động thần kinh tăng lên, từ đó giảm triệu chứng trầm uất.
Một lọ ketamine được sử dụng trong cơ sở nghiên cứu ở Mỹ, tháng 7/2018. Ảnh: NPR
Phát hiện này có thể giúp giới chuyên môn hiểu rõ hơn về hoạt động của ketamine trong vai trò thuốc chống trầm cảm, từ đó phát triển các phương pháp điều trị hiệu quả và trúng đích. Các loại thuốc chống trầm cảm truyền thống vẫn nhắm vào chất dẫn truyền thần kinh như dopamine và serotonin, thường mất vài tuần mới có hiệu quả.
Dù vậy, đây được liệt kê là chất cấm ở nhiều quốc gia, kể cả Việt Nam và Trung Quốc, nơi nghiên cứu được thực hiện. Bắc Kinh từng đệ trình nhiều kiến nghị lên Liên Hợp Quốc kêu gọi phân loại ketamine là ma túy bất hợp pháp toàn cầu do mức độ lạm dụng ngày càng tăng.
Một số tác dụng phụ lâu dài của ketamine là tổn thương bàng quang không thể điều trị, hao hụt nhận thức, tổn thương gan. Các nhà khoa học cũng đặt câu hỏi về mức độ duy trì hiệu quả của thuốc. Thời gian bán hủy của ketamine ngắn, song tác dụng chống trầm cảm có thể kéo dài trong nhiều ngày, nghiên cứu cho biết.
Công trình năm 2019 của các chuyên gia Mỹ có kết quả tương tự. Trong thử nghiệm mù đôi, kiểm soát giả dược, ketamine được sử dụng ở liều lượng dưới mức gây mê có tác dụng nâng cao tâm trạng ở nhiều bệnh nhân trầm cảm nặng. Nghiên cứu "mù đôi" (double-blind study) là phương pháp trong đó, thuốc thật và giả dược được cung cấp cho các nhóm đối tượng và cả bác sĩ có hình dạng, màu sắc, hương vị y hệt nhau. Công việc thống kê sự cải thiện và hiệu quả được thực hiện bởi một bên thứ ba.
Thục Linh (Theo SCMP)