Sâm Việt giữa muôn vàn khó khăn: Loạn thị trường sâm trên mạng

Cơ quan quản lý ở các vùng trồng được sâm Ngọc Linh (SNL), sâm Lai Châu (SLC) và những người trồng hoặc kinh doanh sâm Việt Nam (SVN) đường đường, chính chính đang "đau đầu" với những kênh bán sâm mạo danh SNL, SLC... trên mạng xã hội. Hầu hết các giao dịch này gây tổn hại đến uy tín và làm SVN "mất giá" trầm trọng.

CỦ SÂM Việt Nam BÁN VỚI GIÁ "SẬP SÀN"

PV Thanh Niên liên lạc với bà H.T., một người rao bán sâm trên Facebook "Mua bán sâm Ngọc Linh - Sâm Việt Nam" có 17.200 thành viên. Bà T. nhanh nhảu: "Anh mua SNL hả? Em có lô sâm hàng rừng rất tốt nè. Em sống ở Gia Lai, gần Kon Tum nên mua được sâm rừng chính hiệu SNL".

Chúng tôi thắc mắc: "SNL trong tự nhiên làm gì còn?", thì bà T. tuyên bố chắc nịch: "Còn chứ. Người dân ngày nào cũng đi rừng... nên vẫn tìm kiếm được SNL". Để tạo niềm tin, bà T. gửi hàng loạt hình ảnh gọi là "SNL hàng rừng" gồm các loại: 47 triệu đồng/kg, 38 triệu đồng/kg, 32 triệu đồng/kg. Sau đó, PV gửi những hình ảnh này cho một người nhiều năm nghiên cứu về SNL xem và chuyên gia này khẳng định: "Đó là SNL rừng... đểu".

Nhắn hỏi thêm ngoài sâm tự nhiên còn có sâm trồng không, bà T. liền gửi hình lô sâm trồng, với giá 8,7 triệu đồng/kg. Chúng tôi tỏ ra nghi ngờ là sâm của Trung Quốc (TQ) thì bà T. đảm bảo: "Sâm Việt anh nhé". Thắc mắc SNL trồng hiện giá hơn 100 triệu đồng/kg, sao ở đây bán rẻ như thế, bà T. giải thích: "Nếu mua SNL mà nhà nước quản lý thì giá gấp nhiều lần, còn sâm này nhà nước không quản lý nên có giá thấp như vậy (?)".

Cũng ở trang "Mua bán sâm Ngọc Linh - Sâm Việt Nam", chúng tôi càng ngỡ ngàng hơn về giá sâm rẻ "sập sàn". Một người tên Đ.T rao: "Trứng sâm siêu dưỡng chất 850k/kg (850.000 đồng/kg - PV). Ký sâm rừng cực chất lượng, 10 củ/kg, mắt sâm sâu hoắm rất già, giá nhẹ tênh. Sâm sứt đã rửa sạch cả lô 2,8 kg giá 1.900k (1,9 triệu đồng - PV)". Chúng tôi gọi vào số điện thoại của chị Đ.T và chị này cho hay mình ở Hà Nội, trứng sâm là phần gãy của củ SNL. Nếu khách hàng mua sẽ gửi máy bay vào TP.HCM giao; chiều nay gửi thì ngày mai nhận được và "vẫn ok lô sâm xanh tươi".

Vào trang "Sâm Ngọc Linh - Cây giống hạt giống sâm Ngọc Linh Quảng Nam tự nhiên" trên Facebook có 5.600 thành viên, chuyển hướng kết bạn với những người rao bán sâm, mà chúng tôi đoán họ có thể ở Lai Châu (vùng trồng SLC) khi thấy những cái tên mang họ của người Dao.

Trên giao diện Zalo vừa kết bạn, một cô gái người Dao giới thiệu mình bán SLC. Nhưng cô nói thẳng hàng sâm bán nhiều nhất là giống SLC do người TQ trồng. "Đa số người mua sâm về bán lại là sâm TQ. SVN làm gì có nhiều", cô nói và gửi qua Zalo của chúng tôi hình những lô sâm TQ giá rẻ, mập ú như sau: loại 3 củ/kg giá 1,8 triệu, 4 củ/kg giá 1,6 triệu, 9 củ/kg giá 1,5 triệu.

Ngày 3.7, thông qua bài quảng cáo bán SNL chính hãng đăng ở hội nhóm "Mua bán sâm Ngọc Linh - Sâm Việt Nam" trên mạng xã hội Facebook, chúng tôi liên hệ chủ tài khoản để đặt hàng.

Qua tìm hiểu, các tài khoản Facebook, Zalo và tài khoản ngân hàng của người này có tên là Đ.T.T (nói ở Lai Châu). Khi biết chúng tôi có nhu cầu mua SNL hoặc SLC, chị Đ.T.T cam kết mình bán sâm chính hãng, đã qua kiểm định tại Viện Dược liệu... Tuy nhiên, khi được hỏi nguồn gốc sâm thì chị Đ.T.T ấp úng: "Nói thật anh luôn, nhiều khi em bán chứ anh hỏi nguồn gốc ở đâu thì em cũng chịu. Em cũng chỉ mua lại từ mấy ông anh ở vùng núi Lai Châu, còn ổng lấy sâm ở đâu thì em bó tay, không biết".

Sau đó, chị Đ.T.T kết bạn Zalo và cho chúng tôi tham khảo nhiều loại SNL, SLC và giá dao động từ 800.000 - 3 triệu đồng/kg. Chúng tôi thắc mắc hàng "quốc bảo" mà lại có giá rẻ bèo thì chị T. đáp: "Em bán cạnh tranh, vậy mới được nhiều người mua, Sài Gòn em bán sỉ đầy ra".

Chúng tôi đã đặt hàng 2 kg sâm giá chưa đến 3 triệu đồng, đặt cọc trước 300.000 đồng. Ngày 5.7, theo đường bưu điện, chị Đ.T.T giao 2 kg sâm cho PV tại TP.HCM. Sau khi xem hàng, chúng tôi hỏi vì sao lô sâm không có giấy kiểm định như lời hứa hẹn thì chị T. giả lả: "Xin lỗi anh, chồng em đóng hàng quên để vào, anh thông cảm nhé. Hàng chất lượng anh cứ yên tâm".

Trước đó, thông qua điện thoại di động, chị Đ.T.T tự giới thiệu mình ở Lai Châu, nhưng thông tin trên thùng hàng giao đến TP.HCM cho chúng tôi thể hiện chị này ở thôn Chợ Mơ, xã Vạn Thắng, H.Ba Vì, TP.Hà Nội.

Tương tự, một người khác tên N.T.T cũng chào mời sâm rừng Lai Châu chính gốc với giá dao động chỉ khoảng 1 triệu đồng/kg, cam kết giao hàng trong 2 ngày. Sau khi cọc trước số tiền như trên, ngày 6.7, N.T.T cũng gửi 1 kg sâm từ Lai Châu về TP.HCM và người giao hàng cũng là một nhân viên thuộc dịch vụ vận chuyển hàng hóa.

Qua quan sát hình thái, chúng tôi nhận định hai lô sâm đặt mua là loại SLC do người TQ trồng. Chúng tôi cũng gửi hình ảnh chụp hai lô sâm này cho một người công tác ở một trung tâm kiểm nghiệm sâm thì người này khẳng định 100% đó là thứ SLC nhập lậu từ TQ.

SÂM GIỐNG, LÁ SÂM, HOA SÂM CŨNG RẺ KHÔNG TƯỞNG

Không chỉ mua bán củ sâm, trên mạng xã hội còn rao bán cây giống, hạt giống, hoa lá, cành mà theo quảng bá của họ đó là giống SNL hoặc SLC, với giá rẻ bất ngờ.

Hôm 20.6 vừa qua, cơ quan chức năng tỉnh Kon Tum đã khởi tố đối tượng bán giống SNL giả. Đối tượng này sử dụng trang fanpage Facebook tên "Trung tâm Giống cây trồng tỉnh Kontum" để bán từ 30.000 - 50.000 đồng/1 cây giống hai năm tuổi. Đây là giá thấp hơn nhiều lần so với cây giống SNL thật trên địa bàn tỉnh này. Nhưng đây chỉ là vụ xử lý điển hình những kẻ mua bán sản phẩm sâm đội lốt hoặc kém chất lượng. Thực tế, còn rất nhiều người ngang nhiên rao bán các sản phẩm sâm như trên. Ngay sau khi báo chí đưa tin về vụ khởi tố hình sự nói trên, chúng tôi vào các địa chỉ mua bán SNL, SLC hay SVN vẫn dễ dàng kết nối mua bán được với những người bán củ sâm, lá sâm, hoa sâm, giống sâm được rao là SNL, SVN hoặc SLC với giá rẻ hơn nhiều so với giá được giao dịch chính thống.

Một cô gái người Dao khác rao trên Facebook của mình bán giống SLC từ 1 - 4 năm tuổi chỉ 40.000 đồng/cây. Chúng tôi cũng kết nối với một người tên A.S qua địa chỉ trên Facebook hỏi mua cây giống SLC, người này cho biết: "Loại cây giống hai năm tuổi mua 1.000 cây thì giá 50.000 đồng/cây, lấy 10.000 cây thì chỉ 25.000 đồng/cây". Trong khi đó, chúng tôi hỏi một người trồng sâm ở Lai Châu: "Giá cây giống SLC được nhân giống từ sâm trồng tại Lai Châu là bao nhiêu?", thì người này cho hay, hiện giống SLC giá dao động một tuổi từ 100.000 - 120.000 đồng/cây, hai tuổi từ 200.000 - 220.000 đồng/cây, ba tuổi từ 450.000 - 500.000 đồng/cây.

Lá sâm, hoa sâm có hình thái giống SVN cũng được bán tràn lan trên mạng với giá rẻ bèo; Facebook đăng bán lá sâm với giá vài trăm ngàn một ký. Lạ kỳ hơn, có người đăng bán cả hạt SVN với giá chỉ 1 triệu đồng/kg, trong khi đó giá thực tế của nó trên dưới 100.000 đồng/hạt.

"Hạt sâm chín thu hoạch ở các vùng trồng như SNL giá trên dưới 100.000 đồng/hạt, hạt SLC chín giá cũng không hề rẻ. Vậy ai dám cắt hạt sâm còn xanh để bán với giá bèo như vậy. Đó là hạt sâm giống Lai Châu mà TQ trồng thôi", một người trồng SVN khẳng định...

(còn tiếp)