Thủ lĩnh Hamas vừa bị ám sát là ai?

Ông Ismail Haniyeh được sinh ra trong trại tị nạn năm 1962 trong một gia đình người Hồi giáo Palestine tại Dải Gaza. Thời sinh viên, ông là một nhà hoạt động tại Đại học Hồi giáo tại thành phố Gaza, có bằng văn chương Ả Rập. Ông gia nhập Hamas khi lực lượng được thành lập trong Intifada lần thứ nhất năm 1987, phong trào nổi dậy của người Palestine chống sự chiếm đóng của Israel. Khi đó, ông bị bắt giữ và bị trục xuất một thời gian.

Theo Reuters, ông Haniyeh là người được thủ lĩnh đầu tiên của Hamas Sheikh Ahmad Yassin bảo trợ. Năm 1994, ông nói rằng ông Yassin là hình mẫu cho tầng lớp trẻ tuổi Palestine. "Chúng tôi học hỏi từ ông ấy về tình yêu dành cho đạo Hồi và hy sinh cho đạo Hồi, không quỳ gối trước những kẻ bạo chúa và chuyên quyền", ông Haniyeh nói. Năm 1997, ông Haniyeh trở thành chánh văn phòng của ông Yassin, củng cố vị trí trong bộ máy Hamas.

Ông cũng là một trong những người đầu tiên chủ trương xây dựng Hamas thành một đảng chính trị, cho rằng điều này sẽ giúp lực lượng đối phó với những diễn biến mới.

Mặc dù ý tưởng này bị bác bỏ vào thời gian đầu, Hamas sau này cũng trở thành một đảng chính trị và giành chiến thắng trong cuộc bầu cử quốc hội Palestine năm 2006, một năm sau khi Israel rút quân khỏi Dải Gaza. Ông Haniyeh trở thành Thủ tướng Palestine. Đó được coi là thành tựu chính trị nổi bật nhất của ông Haniyeh.

Tháng 6.2007, sau cuộc xung đột bạo lực giữa Hamas và Fatah, Tổng thống Mahmoud Abbas bãi nhiệm ông Haniyeh nhưng ông tiếp tục nắm quyền kiểm soát chính quyền tại Dải Gaza. Ông Haniyeh làm thủ lĩnh Hamas tại Dải Gaza từ năm 2014-2017. Năm 2017, ông trở thành "Chủ tịch Bộ Chính trị Hamas" thay thế ông Khaled Mashal, và người tiếp quản vị trí tại Dải Gaza sau ông là ông Yahya Sinwar.

Không lâu sau đó, ông bị Mỹ đưa vào danh sách "khủng bố toàn cầu được chỉ định đặc biệt".

Vai trò của ông Haniyeh được đánh giá là quan trọng trong việc định hình chiến lược và chính sách của Hamas, đặc biệt là liên quan Israel và Chính quyền Palestine. Tuy nhiên, ông không tham gia vào các hoạt động quân sự của Hamas tại Dải Gaza.

Trong những năm qua, ông tham gia các cuộc đối thoại hòa bình với cựu Tổng thống Mỹ Jimmy Carter, gặp gỡ nhiều lãnh đạo thế giới như cựu vương Qatar Sheikh Hamas bin Khalifa al-Thani, nhà ngoại giao Trung Quốc Vương Khắc Kiệm tại khu vực, theo CNN.

Hồi tháng 4, vụ không kích của Israel khiến 3 người con trai và 4 người cháu của ông Haniyeh tử vong. Khi đó, ông Haniyeh đang ở Qatar, tuyên bố rằng cái chết của con cháu ông sẽ không ảnh hưởng đến việc đàm phán ngừng bắn và thả con tin.

Phân chia quyền lực trong nội bộ Hamas

Theo tờ The Guardian, về lý thuyết, Hamas được điều hành bởi shura, hay còn gọi là hội đồng lãnh đạo gồm những quan chức là thành viên Hamas được bầu từ các hội đồng khu vực tại Dải Gaza, Bờ Tây và tù nhân trong các nhà tù của Israel. Tuy nhiên, trên thực tế, có sự mâu thuẫn và đấu đá nội bộ sâu sắc.

Sự đấu đá đó chia rẽ cánh quân sự của lực lượng với cánh chính trị, cũng như giữa những thủ lĩnh tại Dải Gaza - những người sống giữa làn đạn và trong các nhà tù, và những nhân vật cấp cao ở Qatar, Thổ Nhĩ Kỳ, Li Băng hay những nơi khác - những người được sống trong cảnh an toàn hơn.

Ông Yahya Sinwar, thủ lĩnh Hamas tại Dải Gaza, được cho là hầu như không nói chuyện với cựu lãnh đạo Khaled Mashal, người đang ở tại Qatar. Cũng không rõ liệu ông Sinwar có báo trước cho các nhân vật chính trị tại Qatar và Li Băng về kế hoạch tấn công Israel vào ngày 7.10.2023 hay không. Giới chuyên gia nhận định rằng điều đó có rất ít khả năng.

Giới chuyên gia cũng cho biết ông Ismail Haniyeh là người cố gắng trung hòa giữa các phe phái nhưng không mấy thành công. Mặt khác, ông là người dẫn đầu trên mặt trận chính trị và ngoại giao của Hamas, theo chuyên gia vấn đề Palestine Adeeb Ziadeh tại Đại học Qatar.

Những mâu thuẫn nội bộ khiến nhiệm vụ này trở nên phức tạp. Trong vài tuần qua, ông Haniyeh di chuyển liên tục giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar để né tránh việc hạn chế đi lại tại Dải Gaza và cũng nhằm đàm phán cho việc ngừng bắn và đối thoại với Iran, đồng minh của Hamas.

Dù vậy, ông Sinwar được cho là người có tiếng nói cuối cùng. Trong những tuần gần đây, ông Sinwar đã quyết định cắt đứt liên lạc khiến đàm phán bị đình trệ.