Tuổi Trẻ đã trao đổi với ông Trương Văn Phước - nguyên quyền chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia.
* Thưa ông, đầu năm 2024, VND "bỗng dưng" mất giá hơn 5% so với USD, nhưng nay lại mạnh lên. Diễn biến này khác mọi năm, vì sao?
- Những năm gần đây, tâm lý và xu hướng của thị trường là tỉ giá USD/VND luôn gắn với biến động của USD trên thị trường quốc tế thông qua USD Index (gồm rổ hàng USD với 6 đồng tiền chủ chốt như EUR, yen Nhật, bảng Anh…).
Trong khi đó, USD cũng có câu chuyện của nó: đó là COVID-19; các nước nới lỏng tiền tệ để hỗ trợ nền kinh tế, nhất là ở Mỹ. Do đó, sau đại dịch thì lạm phát cao, buộc Mỹ phải nâng lãi suất để thắt chặt tiền tệ với mức đỉnh là 5,5%, cao nhất trong 40 năm qua.
Đồng tiền lãi suất cao luôn có giá. Nhưng dùng lãi suất cao để kéo lạm phát giảm xuống cũng tạo ra khó khăn cho tăng trưởng kinh tế, việc làm… .
Thế nhưng, ở Mỹ, mặc dù lãi suất cao nhưng lạm phát vẫn dai dẳng, tác động đến tăng trưởng kinh tế, nhiều chỉ số như việc làm… không như dự báo. Đầu năm 2024 người ta nghĩ Mỹ giảm lãi suất, nhưng chờ mãi vẫn không thấy làm cho thị trường sốc, đẩy USD Index tăng lên 106 trong quý 1 và tháng 4-2024 là đỉnh điểm.
Như đã nói, tỉ giá VND/USD luôn gắn với USD, vì thế trong những tháng đầu năm, VND đã mất giá hơn 5% so với USD, có lúc 25.500 đồng/USD. Nay USD Index giảm còn 100, VND đã có giá trở lại, có lúc chỉ cần 24.500 đồng là đã mua được 1 USD.
* VND đang mạnh lên, liệu có trở lại 24.000 đồng/USD?
- Đúng là đợt tăng trong đầu năm đã gây bối rối cho DN và người dân vì các năm qua họ đã quen với "tỉ giá êm đềm" rồi, năm cao nhất VND cũng mất giá không quá 3%. Nên trong quý 1-2024, việc VND bị mất giá trên 5% làm cho tâm lý thị trường lo ngại rằng có thể VND sẽ mất giá nhiều hơn trong năm 2024.
Điều này xuất phát từ suy nghĩ cho rằng dù Mỹ có giảm thêm thì trong năm 2024 lãi suất USD vẫn cao và USD là đồng tiền mạnh đồng thời có thị phần thanh toán lớn. Về bản chất thì tỉ giá luôn chịu tác động bởi hai nhân tố: đó là chênh lệch lạm phát và lãi suất của Mỹ và VN.
Hiện nay, lạm phát Mỹ đang đi xuống, còn VN phấn đấu giữ mức 4 - 4,5%, nhưng có nhiều nhân tố không thuận lợi như thiên tai, điều chỉnh lương… Do vậy khả năng USD giảm thêm so với VND không cao.
Có thể vùng tỉ giá 24.500 đồng/USD là mức khá cân bằng. Dự báo giá USD/VND cả năm nay dao động 2,5 - 3%, tức USD/VND vẫn trở lại "êm đềm" sau cú tăng sốc đầu năm.
* Mỹ bắt đầu lộ trình giảm lãi suất USD và tháng 11 bước vào bầu cử tổng thống, với điều hành tỉ giá đó là hai bước ngoặt, vậy ứng xử của VN là gì?
- Đúng, đó là hai bước ngoặt quan trọng và sẽ tác động nhiều mặt với thế giới và kinh tế VN. Có lẽ Fed còn giảm thêm lãi suất trong 3 tháng còn lại của năm 2024. Còn về bầu cử của Mỹ, chắc chắn có nhiều thay đổi trong chính sách.
Dù hướng nào cũng đều có những biến động. Với nền kinh tế hội nhập ngày càng sâu rộng, theo tôi, cần có "bộ đệm giảm sốc" đến mức tối đa với các thay đổi đó. Xu hướng chung là sắp tới USD sẽ yếu đi vì lộ trình giảm lãi suất của Fed còn tiếp tục, có thể hết năm 2025.
Nhưng cũng lưu ý nhiều dự báo quốc tế cho rằng lạm phát toàn cầu đang đổ dốc thêm vài năm nữa. Nên việc nới lỏng tiền tệ không chỉ ở Mỹ mà ở các nền kinh tế khác. Các nước cũng giảm lãi suất. Khi lãi suất giảm thì USD suy yếu nhưng đồng tiền các nước có cắt giảm lãi suất cũng suy yếu. Tác động này sẽ giữ USD rơi vào vùng ổn định tương đối của tỉ giá. Đây là yếu tố quan trọng và là tín hiệu có thể dẫn dắt cho tỉ giá USD/VND.
Với nền kinh tế kiên định theo đuổi mục tiêu tăng trưởng cao, đang thực hiện lộ trình thị trường hóa giá cả thì giữ lạm phát mục tiêu 4 - 4,5% vẫn là thách thức. Để tỉ giá ổn định thì tỉ giá trung tâm phải ổn định trên cơ sở các yếu tố nội tại của nền kinh tế VN như dòng vốn, tăng trưởng kinh tế, cán cân thanh toán, vốn đầu tư nước ngoài… bên cạnh USD Index. Đó chính là "bộ đệm giảm sốc".
* Nhiều người nhìn tỉ giá trung tâm theo kiểu nghe nhạc hiệu đoán chương trình, vậy tỉ giá trung tâm do Ngân hàng Nhà nước công bố ngoài "bộ đệm giảm sốc" còn phải phát đi tín hiệu gì?
- Cơ chế điều hành tỉ giá hiện nay là tỉ giá trung tâm do Ngân hàng Nhà nước công bố. Từ tỉ giá trung tâm, thị trường được biến động hai chiều động (+/-5%), tức tỉ giá thị trường có dải biến động 10%.
Thời gian qua khi tỉ giá trung tâm tăng trên 3%, trên thị trường có lúc quanh 25.500 đồng mới mua được 1 USD. Từ đó thị trường hiểu xu hướng của tỉ giá là như thế, tạo ra kỳ vọng, dự báo để kinh doanh như có người trữ USD, người chưa có thì tìm mua… càng làm cho thị trường thêm căng thẳng.
Vì thế, khi công bố tỉ giá trung tâm, cần phải tính toán đến nhiều yếu tố khác từ nội tại của nền kinh tế VN bên cạnh yếu tố biến động USD Index sẽ tránh được tình trạng thị trường như đã suy đoán và phản ứng là nếu USD Index lên thì USD/VND cũng lên và ngược lại.