Việc thủ lĩnh Hamas bị hạ sát bằng "đầu đạn tầm ngắn" tại Tehran cho thấy hệ thống an ninh Iran đã bị nội gián của bên ám sát xâm nhập.
Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) ngày 3/8 cho biết thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh bị ám sát cuối tháng trước bằng một đầu đạn tầm ngắn chứa khoảng 7 kg thuốc nổ từ bên ngoài khu vực nhà khách ở Tehran. Lực lượng này cáo buộc Israel, với sự hỗ trợ của Mỹ, đã tiến hành vụ tấn công.
IRGC không nêu cụ thể chủng loại vũ khí được sử dụng trong vụ ám sát, nhưng các loại đầu đạn tầm ngắn thường được bắn từ khoảng cách dưới 2.000 m, đồng nghĩa bên thực hiện phải có đặc vụ hoặc nội gián hiện diện bên trong lãnh thổ Iran để ngắm mục tiêu và khai hỏa.
Phó thủ lĩnh Hamas Khalil Al Hayya nói quả đạn đã đánh "trực tiếp" vào Haniyeh, khiến ông và một cận vệ tử vong tại chỗ, tường và các cửa quanh phòng bị phá hủy.
Israel tới nay không xác nhận, cũng không phủ nhận cáo buộc do Iran đưa ra. Tình báo Israel trước đó tuyên bố sẽ săn lùng Haniyeh và các thủ lĩnh cấp cao khác của Hamas "ở bất cứ nơi đâu", nhằm đáp trả cuộc tập kích của nhóm vũ trang vào lãnh thổ Israel tháng 10 năm ngoái.
Tòa nhà được cho là nơi thủ lĩnh Hamas Haniyeh ở khi bị tấn công. Ảnh: War Zone
Mạng xã hội ngày 1/8 chia sẻ hình ảnh tòa nhà được cho là nơi Haniyeh ở, cho thấy một phần của dinh thự đã bị hư hại và được che bạt lại. Tòa nhà này nằm gần Điện Saadabad, nơi chính phủ Iran tổ chức nhiều hoạt động quan trọng.
Theo các bình luận viên của National, sự việc có thể cho thấy lỗ hổng an ninh đáng kể của Iran khi để lực lượng ám sát tuồn hệ thống tên lửa tầm ngắn vào nước này, rồi bố trí rất gần khu nhà khách được canh gác cẩn mật và khai hỏa.
Trong quá khứ, Israel được cho là đã nhiều lần tiến hành những hoạt động tương tự trong lãnh thổ Iran, như phá hoại các cơ sở hạt nhân được bảo vệ nghiêm ngặt và ám sát những người liên quan tới chương trình vũ khí, hạt nhân của Tehran.
Một trong các sự việc chấn động nhất diễn ra vào năm 2020, khi chuyên gia hạt nhân hàng đầu Mohsen Fakhrizadeh bị ám sát ngay giữa ban ngày gần Tehran. Ông là một trong ít nhất 6 nhà khoa học Iran đã mất mạng kể từ năm 2010.
Giới chức Iran cho biết Fakhrizadeh bị sát hại bằng một tổ hợp súng điều khiển từ xa dùng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI). Ngày 9/2/2021, Bộ trưởng Tình báo Iran Mahmoud Alavi cho hay một thành viên lực lượng vũ trang nước này bị nghi ngờ làm nội gián trong vụ ám sát.
Theo đó, khẩu súng máy FN MAG và tổ hợp điều khiển từ xa nặng gần một tấn đã được chuyển lậu từng phần vào Iran trong nhiều tháng trước đó, với sự tham gia của một số người Iran đóng vai trò nội gián.
Những người Iran làm việc cho tình báo Mossad của Israel đã lắp đặt tổ hợp súng này cạnh tuyến đường chính ở Absard, trên một chiếc xe bán tải. Toàn bộ tổ hợp được một nhóm đặc vụ Mossad điều khiển từ xa thông qua một trung tâm chỉ huy bên ngoài lãnh thổ Iran. Công nghệ AI được dùng để bù đắp cho độ trễ trong tín hiệu điều khiển, nhận diện Fakhrizadeh, xác định tốc độ chiếc xe chở ông, cũng như điều chỉnh đường ngắm sau mỗi phát đạn.
Tehran cũng cáo buộc Tel Aviv hồi năm 2022 đầu độc hai nhà khoa hạt nhân của nước này tại các thành phố khác nhau chỉ trong ba ngày, song thông tin cụ thể không được tiết lộ.
Hiện trường vụ ám sát nhà khoa học hạt nhân Mohsen Fakhrizadeh gần thủ đô Tehran, Iran, năm 2020. Ảnh: AFP
Một sự việc đáng chú ý khác là vụ tình báo Israel bị cáo buộc đánh cắp khoảng 50.000 tài liệu mật về chương trình hạt nhân của Iran từ một nhà kho ở Tehran vào năm 2018.
Tuy đã có những bước tiến lớn về công nghệ thu thập thông tin tình báo từ xa trong những năm gần đây, các chiến dịch như trên vẫn cần đến "tình báo con người", hay những người cung cấp thông tin ở địa phương. Giới quan sát cho rằng Israel nhiều khả năng đã cài được "tay trong" vào hàng ngũ của lực lượng an ninh Iran, theo giới chuyên gia.
Họ cho rằng lưới phòng không đa tầng của Tehran quá dày đặc để các mẫu máy bay không người lái (UAV) hiện đại nhất của Israel, ví dụ Hermes 900, có thể bay lượn hàng giờ trong không phận Iran nhằm xác định vị trí mục tiêu và tung đòn công kích. Ngay cả những dòng UAV tầm xa hơn như MQ-9 Reaper của Mỹ cũng không thể làm được điều này, ít nhất là nếu chúng được phóng đi từ bên ngoài lãnh thổ Iran.
Bên cạnh đó, vào thời chiến, các lãnh đạo như Haniyeh thường áp dụng những biện pháp cẩn trọng hơn để giảm thiểu nguy cơ bị đối phương theo dõi bằng công nghệ cao, nên vai trò chỉ điểm của nội gián càng trở nên lớn hơn.
"Tình báo Israel từng nhiều lần xâm nhập qua biên giới Iran và có thể đã đóng vai trò trong các vụ ám sát nhà khoa học hạt nhân và những người liên quan đến chương trình tên lửa đạn đạo của nước này", Mark Pyruz, nhà phân tích an ninh chuyên về Iran, cho hay.
"Iran gần đây hứng chịu một số vụ tấn công bằng UAV, ví dụ tại cơ sở Isfahan và trận địa phòng không gần căn cứ không quân Abbas Babaei. Các UAV có khả năng được phóng đi từ bên trong lãnh thổ Iran bởi đặc vụ nằm vùng của Israel", ông nói.
Các vụ tấn công trên diễn ra vào tháng 4, vài ngày sau khi Iran phóng hơn 300 tên lửa, UAV vào lãnh thổ lãnh thổ Israel để đáp trả vụ Tel Aviv không kích sát hại hai tướng Iran ở Damascus, Syria.
Khí tài tham dự cuộc diễu binh của quân đội Iran tại Tehran hồi tháng 4. Ảnh: AFP
Giới quan sát cho rằng vụ tấn công nhắm vào Haniyeh phức tạp hơn nhiều so với các mục tiêu cố định, bởi thủ lĩnh Hamas có lịch trình di chuyển phức tạp mà chỉ những người trong nội bộ mới biết.
Do đó, ngay cả khi cử đặc vụ xâm nhập lãnh thổ Iran để vận hành tổ hợp tên lửa tầm ngắn, bên ám sát cũng cần có "tay trong" để xác định rõ căn phòng mà thủ lĩnh Hamas nghỉ qua đêm tại nhà khách để có thể ngắm bắn.
"Họ biết chính xác Haniyeh ngụ ở đâu và điều đó cho thấy hệ thống an ninh của Iran đang thực sự bất ổn", Meir Litvak, giám đốc Trung tâm Liên minh Nghiên cứu Iran tại Đại học Tel Aviv, nói.
Phạm Giang (Theo National, ABC News)