Bảy tên cướp cải trang thành cảnh sát, bắt cóc cả nhà quản lý để uy hiếp, đột nhập kho tiền Securitas và lấy đi gần 53 triệu bảng, năm 2006, được coi là vụ cướp tiền mặt lớn nhất nước Anh.
Kho tiền ở thị trấn Tonbridge, hạt Kent nằm gần ba đồn cảnh sát, do công ty Securitas điều hành. Nơi đây có 80 nhân viên toàn thời gian chia làm ba ca bảo đảm hoạt động không ngừng nghỉ; công việc chủ yếu là phân loại và đếm tiền giấy được chuyển đến bằng xe bọc thép rồi gửi lại để bổ sung cho các máy ATM.
Người quản lý kho là Colin Dixon, sống ở Vịnh Herne cùng vợ và con trai 9 tuổi. Do tính chất công việc, anh ta được huấn luyện không được nói cho đồng nghiệp biết nơi ở và phải lái xe đi làm hàng ngày bằng một tuyến đường khác. Colin sử dụng luân phiên hai chiếc ôtô của gia đình. Anh ta được dặn rằng nếu bị cảnh sát chặn lại trên đường thì nên ở yên trong xe và đưa cho họ một mảnh giấy mô tả công việc của mình, sau đó đi theo họ đến đồn cảnh sát gần nhất rồi mới có thể phối hợp.
Tối 21/2/2006, Colin đang lái xe về nhà thì bị chặn lại bởi một chiếc xe cảnh sát không có nhãn hiệu, có đèn xanh lam nhấp nháy. Một trong hai người đàn ông mặc đồng phục cảnh sát đến gần cửa sổ xe của Colin, yêu cầu tắt động cơ và để nguyên chìa khóa.
Vi phạm nguyên tắc công việc, Colin làm theo lệnh, bước ra khỏi xe và ngồi vào chiếc Volvo, sau đó bị còng tay. Hai sĩ quan nói sẽ chở anh ta về đồn nhưng sau đó lật mặt, cầm súng đe dọa. Colin bị trói và chuyển vào một chiếc xe van màu trắng lái đến trang trại Elderden.
Sau đó, hai người đàn ông đóng giả cảnh sát lái xe đến nhà Colin, báo cho Lynn Dixon rằng chồng cô bị đâm xe, hai mẹ con nên đi cùng họ đến bệnh viện càng nhanh càng tốt. Khi lên xe, Lynn nhận ra đó không phải là xe cảnh sát thật. Những người đàn ông nói rằng cô đang bị bắt cóc và cũng đưa đến trang trại.
Tra hỏi về cách bố trí kho tiền, Colin bị họ dùng tính mạng vợ con để đe dọa, bắt hợp tác. "Họ chuẩn bị bắn vợ và con trai tôi ngay tại chỗ. Tôi vô cùng sợ hãi. Tôi biết rằng nếu không hợp tác thì tôi sẽ chết và vợ con tôi cũng vậy", Colin sau đó khai với cảnh sát.
Khoảng 1h ngày 22/2/2006, ba chiếc xe tiến về kho. Mẹ con Lynn bị giữ ở phía sau chiếc xe tải 7,5 tấn màu trắng. Colin và các thành viên băng đảng khác ngồi trên chiếc Vauxhall Vectra và chiếc Volvo.
Chiếc Volvo đến kho lúc 1h21. Colin và một kẻ ăn mặc như cảnh sát đi về phía lối vào dành cho người đi bộ. Colin bấm chuông và nhìn vào phòng điều khiển qua cửa sổ. Thay vì thắc mắc tại sao quản lý quay lại vào ban đêm hoặc tại sao anh ta lại đi cùng một sĩ quan, người điều hành thiếu kinh nghiệm đã mở cửa để cả hai vào tòa nhà.
Kẻ đóng giả cảnh sát khống chế người điều hành. Colin, không cần ai yêu cầu, nhấn nút mở cổng cho xe vào sân. Nhóm cướp đội mũ trùm đầu che mặt, trang bị súng ngắn, súng hoa cải, súng trường AK-47 và tiểu liên. Colin kêu gọi nhân viên tuân theo mệnh lệnh của băng nhóm. 14 nhân viên bị trói. Không ai nhấn chuông báo động.
Nhóm cướp cầm súng khống chế các nhân viên kho tiền. Ảnh: Kent Police
Bảy thành viên băng nhóm cố gắng chất những chiếc lồng kim loại chứa đầy tiền mặt vào xe tải nhưng nhận thấy chúng quá nặng. Bị yêu cầu lái xe nâng hỗ trợ, Colin và một nhân viên cố tình va đụng khiến xe không thể sử dụng. Một kẻ nghi ngờ, chĩa súng vào đầu Colin.
Bực bội vì tiến độ chậm chạp, các thành viên khác chộp lấy những bọc tiền và tự chất đầy xe đẩy hàng. Tổng cộng họ đã lấy đi 17 lồng kim loại đựng tiền và ba xe đẩy đầy tiền mặt, trị giá gần 53 triệu bảng. Nhóm phải bỏ lại 154 triệu bảng vì xe không đủ chỗ chứa.
Các nhân viên và mẹ con Lynn bị nhốt trong những chiếc lồng trống. Nhóm cướp ra lệnh cho họ ở yên khi cả bọn rời đi lúc 2h44. Đến 3h15, khi chắc chắn bọn cướp đã đi xa, Colin kích hoạt báo động, dẫn cảnh sát đến.
Toàn bộ vụ việc được ghi lại qua camera giám sát của tòa nhà. Cảnh sát Kent cho biết vụ cướp được nhóm tội phạm có tổ chức lên kế hoạch tỉ mỉ.
Tên cướp mặc đồng phục cảnh sát kéo lồng kim loại chứa đầy tiền mặt vào xe tải. Ảnh: Showtime
Ngày 23/2/2006, Securitas và các công ty bảo hiểm của họ đưa ra phần thưởng trị giá 2 triệu bảng cho bất kỳ thông tin nào về vụ cướp, được coi là phần thưởng lớn nhất từng được đưa ra ở Vương quốc Anh.
Cùng ngày, cảnh sát phát hiện một số phương tiện liên quan đến vụ cướp: một chiếc xe van cũ bị bỏ lại tại quán rượu ở Hucking; một chiếc Volvo và một chiếc Vauxhall Vectra bị bỏ gần Lâu đài Leeds; xe của Colin được tìm thấy tại quán rượu ở Detling.
Ngày 24/2, những chiếc lồng kim loại bỏ đi và các món đồ khác từ hiện trường vụ án được tìm thấy tại trang trại Friningham gần Detling.
Trong bãi đậu xe của Khách sạn Quốc tế Ashford, cảnh sát kiểm tra chiếc xe van Ford Transit màu trắng và tìm thấy một mũ trùm đầu, áo chống đạn và súng tiểu liên, cùng hai chiếc túi chứa hơn 1,3 triệu bảng tiền giấy bị đánh cắp. Chủ xe nói cho hai người bạn là Jetmir Buçpapa và Lea Rusha mượn ôtô.
Ngày 25/2, cảnh sát vũ trang đột kích vào nhà Buçpapa và Rusha, tìm thấy video theo dõi nhà Colin, vũ khí và kế hoạch vụ cướp. Trong nhà kho, họ phát hiện những chiếc mũ trùm đầu, máy quét radio được điều chỉnh theo tần số của các dịch vụ khẩn cấp.
Ngày 27/2, cảnh sát lần lượt vây bắt Buçpapa và Rusha ở London. Nhà chức trách cũng xác định Stuart Royle là một thành viên băng cướp và bắt giữ anh ta. Qua điều tra, Royle đã thuê chiếc xe tải được sử dụng trong vụ án dưới tên chính mình.
Chiếc xe tải 7,5 tấn màu trắng chở chiến lợi phẩm được tìm thấy tại một trung tâm cho thuê. Trang trại Elderden bị khám xét, phát hiện số tiền 30.000 bảng bị đánh cắp trong cốp ôtô và 105.600 bảng được giấu dưới gốc cây khô trong vườn cây ăn quả.
Ngày 2/3, nhà chức trách tìm thấy số tiền mặt ước tính 9,6 triệu bảng giấu trong container ở khu công nghiệp Graves tại thị trấn Welling. Họ cũng phát hiện 50.000 bảng trong một túi đựng rác ở nơi khác. Roger Coutts, người buôn xe van đã thuê các địa điểm này để giấu tang vật, bị bắt. Đến 3/3, số người bị bắt đã tăng lên 14.
Qua thẩm vấn, cảnh sát xác định băng nhóm tội phạm gồm Lee Murray, Paul Allen, Jetmir Buçpapa, Lea Rusha, Roger Coutts, Stuart Royle và Emir Hysenaj.
Nhóm này đã ngắm mục tiêu vào kho tiền ở Tonbridge từ năm 2005. Hysenaj đăng ký với một đơn vị tuyển dụng cung cấp nhân viên cho kho tiền và được phân công làm việc tại đây vào cuối 2005. Trong quá trình đào tạo, anh ta đặt câu hỏi về các biện pháp an ninh và chuyển thông tin cho Buçpapa, rồi nói lại với Rusha.
Hồ sơ điện thoại di động cho thấy Allen, Murray, Coutts, Royle và Rusha họp tại nhà Royle vào ngày 6/1/2006. Sau đó, Murray đến cửa hàng ở Derbyshire mua một camera ẩn và thiết bị ghi âm, rồi bảo Allen gắn camera vào thắt lưng cho Hysenaj dùng để quay phim bên trong kho.
Vài ngày trước vụ cướp, Murray đi câu lạc bộ ở London và gây va chạm khi lái chiếc xe thể thao Ferrari màu vàng. Anh ta bỏ trốn khỏi hiện trường và bị bốn cảnh sát gần đó bắt. Khi bỏ xe, Murray để lại hai chiếc điện thoại ghi số liên lạc của các thành viên khác. Anh ta còn vô tình ghi âm chính mình trên một chiếc điện thoại khi đang nói chuyện với Rusha về cách thực hiện vụ cướp. Cảnh sát sau đó đã thu hồi được những bằng chứng này trên chiếc xe bị tạm giữ.
Tuy nhiên, bốn ngày sau vụ trộm, Murray và Allen đã trốn khỏi Vương quốc Anh. Họ đến Amsterdam, rồi tới Morocco, tiêu hoang phí vào nhà cửa, đồ trang sức và ma túy.
Ngày 5/3, cảnh sát phát hiện hơn 8,6 triệu bảng trong một gara khóa kín ở gần nhà Rusha, do anh họ của Rusha thuê lại. Số tiền được nhét vào 18 túi giặt và valy.
Tháng 6/2006, một doanh nhân tên Ian Bowrem bị bắt khi đang lái xe trên cao tốc. Trong chiếc Mercedes-Benz, cảnh sát tìm thấy gần một triệu bảng, 380.000 bảng trong đó là những tờ tiền 50 bảng từ vụ cướp. Bowrem từ chối tiết lộ ai đã đưa tiền cho anh ta, cuối cùng bị kết án ba năm chín tháng tù. Cảnh sát tin rằng Bowrem đang thực hiện hành vi lừa đảo để rửa tiền.
Cũng trong tháng 6, Allen và Murray bị bắt tại Morocco sau cuộc điều tra kéo dài ba tháng. Họ bị buộc tội tàng trữ ma túy, giam cầm trái phép và tấn công cảnh sát.
Lee Murray (áo đen) bị bắt cùng Paul Allen ở Morocco, năm 2006. Ảnh: News of the World
Đến cuối năm, Cảnh sát Kent đã thu hồi được 21 triệu bảng và yêu cầu Bộ Nội vụ cấp ít nhất 6 triệu bảng để chi trả cho việc điều tra vụ án và chi phí chuẩn bị xét xử. Đến 2007, tổng cộng 36 người bị bắt.
Phiên tòa xét xử Buçpapa, Coutts, Hysenaj, Royle và Rusha bắt đầu vào ngày 26/6/2007 tại Old Bailey ở London. Năm người đều bị buộc tội âm mưu cướp tài sản, bắt cóc và tàng trữ vũ khí.
Vai trò của quản lý Colin trong vụ cướp gây tranh cãi trước tòa. Phía luật sư bào chữa cho bị cáo nhấn mạnh hành vi của Colin có thể được hiểu rằng anh ta là "tay trong". Theo đó, Colin đã vi phạm các quy định như sở hữu hai chìa khóa kho; chụp ảnh về kho hàng và công nhân, lưu trên máy tính ở nhà; đợi 30 phút rồi mới báo động sau khi bọn cướp rời đi, dù biết rằng nếu chúng đã rời đi thì sẽ không có cách nào để quay lại bên trong.
Cảnh sát xác định "tay trong" thực sự là Hysenaj. Buçpapa đã gọi cho Hysenaj lúc 2h38 khi cả nhóm rời kho, Hysenaj không bắt máy nhưng cảnh sát tìm thấy hồ sơ điện thoại di động để chứng minh.
Ngày 28/1/2008, bồi thẩm đoàn đưa ra phán quyết có tội đối với năm bị cáo. Buçpapa, Coutts, Royle và Rusha bị tuyên án tù chung thân với thời gian thụ án tối thiểu là 15 năm. Hysenaj bị kết án 20 năm tù, phải thụ án tối thiểu 10 năm.
Sau khi bị dẫn độ về Anh, tại phiên tòa vào tháng 10/2008, Allen bị buộc tội âm mưu cướp tài sản, bắt cóc và tàng trữ súng.
Tháng 1/2009, bồi thẩm đoàn không thể nhất trí kết tội Allen. Trong phiên tòa tái thẩm, Allen nhận tội với cả ba tội danh, thừa nhận có liên quan nhưng phủ nhận là một trong bảy người đàn ông đã vào kho tiền và không sử dụng súng. Anh ta nhận án 18 năm tù, được trừ 1.063 ngày tạm giam nên còn phải thụ án sáu năm.
Tháng 6/2009, Murray được xác nhận là có quốc tịch Morocco, do đó không bị dẫn độ sang Anh. Một năm sau anh ta hầu tòa vì tội cướp tài sản, bị kết án 10 năm tù. Khi Murray kháng cáo, mức án này được nâng lên 25 năm.
Murray được các thành viên khác nêu tên là thủ lĩnh của băng đảng. Theo cảnh sát, anh ta đeo đồng hồ bấm giờ để tính thời gian thực hiện vụ cướp giống như bộ phim Ocean's Eleven, chỉ đạo đồng bọn di chuyển càng nhanh càng tốt tại kho tiền.
Năm 2009, vụ cướp tiền mặt lớn nhất nước Anh được tái hiện trong cuốn sách Heist: The True Story of the World's Big Cash Robbery. Một thập kỷ sau vụ cướp, năm 2016, 32 triệu bảng vẫn chưa được thu hồi.
Lee Murray trở thành đề tài cho bộ phim tài liệu truyền hình Catching Lightning, phát hành năm 2023.
Tuệ Anh (Theo BBC, The Guardian)