Các chuyên gia đề xuất Việt Nam nên bổ sung thuế tuyệt đối với thuốc lá, từ đó giảm tỷ lệ người tiêu thụ sản phẩm này.
"Một trong những thách thức lớn nhất Việt Nam phải đối mặt là giá thuốc lá rất rẻ. Sản phẩm này ngày càng phù hợp với túi tiền người dân bởi giá của nó vẫn được giữ nguyên, trong khi thu nhập lại tăng. Đây là điều chúng ta cần thay đổi. Tăng thuế thuốc lá là cách nhanh và hiệu quả nhất để đạt được mục tiêu này", tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam, nói tại Hội thảo Cung cấp thông tin về tác hại của thuốc lá và vai trò của chính sách thuế trong phòng chống tác hại của thuốc lá, ngày 13/8.
Theo báo cáo của WHO, năm 2020, giá trung bình một bao thuốc ở Việt Nam (nhãn hiệu phổ biến nhất) chỉ chưa đến 1 USD/bao, bằng một nửa so với các quốc gia khác. Việt Nam cũng trong nhóm nước có giá thuốc lá thấp nhất trong khu vực Tây Thái Bình Dương. Đặc biệt, trẻ vị thành niên, thanh thiếu niên có thể dễ dàng mua thuốc lá bằng tiền tiêu vặt.
Còn báo cáo năm 2021 về chỉ số thuế thuốc lá của Liên minh phòng chống thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA), giá mặt hàng này tại Việt Nam ngày càng rẻ so với thu nhập đầu người. Chỉ số giá thuốc lá tính theo phần trăm thu nhập quốc gia đầu người giảm từ 11,4% (năm 2000) xuống còn 3,04% (năm 2019). Điều này có nghĩa là giá thuốc lá ngày càng rẻ so với thu nhập của người dân và sức mua gia tăng.
Theo Tổng cục Thống kê, từ năm 2022 đến năm 2023, tổng sản lượng sản xuất đã tăng hơn 10%. Chỉ tính riêng năm 2023, lượng thuốc lá sản xuất trong nước đã tăng lên 5,3 tỷ bao.
"Chúng ta cần hành động mạnh mẽ hơn để giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở Việt Nam và bảo vệ sức khỏe và cuộc sống của người dân", bà Angela Pratt, nói, đề xuất tăng thuế thuốc lá. Khi giá thuốc lá tăng, mọi người sẽ chi tiêu cho các sản phẩm khác. Thêm vào đó, Chính phủ có thêm doanh thu để đầu tư trở lại vào nền kinh tế - vào các lĩnh vực như sức khỏe và giáo dục.
Cụ thể, mô hình của WHO cho thấy tới năm 2030, việc áp dụng mức thuế tiêu thụ đặc biệt là 15.000 đồng/bao thuốc, cộng thêm với mức thuế sản phẩm bằng 75% giá xuất xưởng hiện tại, sẽ giúp giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới xuống dưới 36% vào năm 2030, phù hợp với mục tiêu quốc gia.
Quan trọng hơn, việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ làm tăng đáng kể doanh thu thuế hàng năm, mang lại thêm 29,3 nghìn tỷ đồng vào năm 2030 so với năm 2020.
Theo dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, Bộ Tài chính cũng tính giữ thuế suất với thuốc lá ở 75% như hiện nay, nhưng bổ sung mức thuế tuyệt đối tăng dần. Cụ thể, 2026-2030, thuế tuyệt đối áp cho thuốc lá điếu sẽ tăng 5.000-10.000 đồng một bao, xì gà 50.000-100.000 đồng một điếu.
Thuốc lá rất có hại cho sức khỏe và gây ra hơn 8 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn thế giới. Ảnh: Thành Nguyễn
Việt Nam hiện là một trong 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất thế giới, khoảng 15,3 triệu người hút và 33 triệu người bị ảnh hưởng thụ động. Mỗi năm, khoảng 40.000 người tử vong vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá.
Lê Nga