TL;DR
- SocialFi ban đầu thu hút nhiều sự chú ý khi kết hợp tài chính phi tập trung (DeFi) với mạng xã hội, cho phép người dùng kiếm tiền từ nội dung và kiểm soát dữ liệu của mình. Tuy nhiên, sự bùng nổ này không kéo dài lâu. Các nền tảng gặp khó khăn trong việc duy trì tương tác người dùng và không thể cung cấp những trải nghiệm sáng tạo ngoài việc đầu cơ token.
- Các nền tảng như Friend.tech là minh chứng rõ ràng cho rủi ro khi phụ thuộc quá nhiều vào cơn sốt FOMO ban đầu. Lượng người dùng của nền tảng này giảm mạnh sau khi không cung cấp được các bản cập nhật liên tục, nội dung mới hay trải nghiệm độc đáo, dẫn đến sự sụt giảm người dùng hàng ngày và mất dần tầm quan trọng.
- Để SocialFi phục hồi và phát triển bền vững, các doanh nghiệp cần vượt ra khỏi mô hình mạng xã hội truyền thống trên blockchain. Thành công lâu dài đòi hỏi sự tích hợp các trải nghiệm người dùng sáng tạo, tạo ra sự tương tác chân thật và mang lại giá trị thực tế ngoài các khoản đầu tư đầu cơ, cùng với các quan hệ đối tác kết nối Web2 và Web3.
1. Từ Cơn Sốt Đến Thực Tế
Có một thời gian, SocialFi được coi là “cơn sốt mới” trong lĩnh vực công nghệ, khi kết hợp tài chính phi tập trung (DeFi) và mạng xã hội để tạo ra các nền tảng nơi người dùng có thể: 1) kiếm tiền từ nội dung, 2) kiểm soát dữ liệu cá nhân và 3) tham gia tích cực vào quản trị.
Ý tưởng này, sự kết hợp giữa blockchain và trải nghiệm xã hội, hứa hẹn sẽ mang lại một sự thay đổi lớn, tương tự như những gì chúng ta đã thấy với các nền tảng đột phá như WeChat và TikTok tại khu vực APAC. Cũng như cách mà các nền tảng như ZEPETO và Roblox đã thu hút giới trẻ với các thế giới số sống động, SocialFi đã kỳ vọng sẽ cách mạng hóa cách mọi người tương tác, giao dịch và tạo ra giá trị trực tuyến.
Tuy nhiên, bất chấp tiềm năng của nó, sự phấn khích ban đầu về SocialFi đã dần tan biến do sự giảm sút về mức độ tương tác của người dùng, sự quan tâm giảm dần, và các mô hình dự án thiếu tính bền vững. Kết quả là, những dự án từng hứa hẹn sẽ thay đổi cách tương tác xã hội đã chứng kiến sự sụt giảm nghiêm trọng về hoạt động và sự tham gia của người dùng.
Việc hiểu rõ nguyên nhân của sự suy giảm này là điều quan trọng — không phải để đổ lỗi, mà để tìm ra những cơ hội có thể giúp mang lại sự hồi sinh. Báo cáo này sẽ phân tích sự thăng trầm của các nền tảng SocialFi quan trọng và vòng đời kinh doanh của chúng, từ đó rút ra những xu hướng và thách thức mà các công ty cần lưu ý để tiến xa hơn.
2. Bài Học Từ Các Dự Án SocialFi Tiên Phong
Nguồn: Tiger Research
2.1. Sụp Đổ: Từ Bỏ Quyền Kiểm Soát
Friend.tech đã trải qua sự sụp đổ hoàn toàn. Nguồn: @cryptokoryo Dune Dashboard
Friend.tech ra mắt với nhiều kỳ vọng, nhanh chóng thu hút người dùng nhờ vào airdrop và phiên bản cập nhật V2. Người dùng bị hấp dẫn bởi mô hình độc đáo của nền tảng, nơi token hóa các tương tác mạng xã hội, tạo ra một thị trường tức thì để người dùng giao dịch uy tín xã hội và tương tác. Những người dùng tiên phong đổ xô vào, tạo ra hoạt động mạnh mẽ và sự đầu cơ token.
Thông báo chính thức từ Friend.tech trên Twitter. Source: @friendtech Twitter
Tuy nhiên, tình hình thay đổi sau thành công ban đầu. Sau khi phát hành V2, nhóm phát triển Friend.tech đã từ bỏ quyền kiểm soát hợp đồng thông minh vào ngày 8 tháng 9 và chuyển quyền kiểm soát này đến một địa chỉ Ethereum rỗng. Quyết định này ngăn chặn hoàn toàn khả năng cập nhật hoặc triển khai tính năng mới trong tương lai.
Dù nền tảng vẫn hoạt động, việc thiếu tính năng mới khiến nó mất đi sự mới mẻ, và tương tác người dùng giảm mạnh. Sự đình trệ này ảnh hưởng trực tiếp đến lòng trung thành của người dùng, khiến nhiều người tiên phong rời bỏ nền tảng khi không có những cập nhật liên tục.
Sự sụt giảm mạnh về phí từ Friend.tech. Nguồn: Defillama
Khi nền tảng ngày càng trì trệ, token FRIEND mất đi tính hữu dụng và trở thành một dạng memecoin khác trong hệ sinh thái SocialFi. Đến tháng 9 năm 2024, doanh thu của Friend.tech sụp đổ, giảm từ hơn 2 triệu USD phí vào ngày 14 tháng 9 năm 2023 xuống chỉ còn 71 USD một năm sau đó. Không còn trường hợp sử dụng thực tế nào, giá trị của token FRIEND giảm mạnh, đánh dấu sự kết thúc thực sự của Friend.tech trên thị trường.
Sự sụp đổ của Friend.tech minh họa những rủi ro của việc phi tập trung hóa quá sớm khi nền tảng chưa đảm bảo được tính bền vững. Đây là rủi ro đặc biệt trong các thị trường mới nổi như SocialFi, nơi mà sự quan tâm của người dùng có thể giảm rất nhanh. Các dự án cần cân bằng giữa phi tập trung hóa và kiểm soát để tránh đình trệ. Việc giữ chân người dùng đòi hỏi sự đổi mới liên tục và cập nhật để duy trì sự quan tâm, ngay cả khi nền tảng hoạt động trong chế độ phi tập trung.
2.2. Đình Trệ: Sự Suy Giảm Của Các Nền Tảng SocialFi
Mặc dù từng hứa hẹn rất nhiều, SocialFi đã đối mặt với những thách thức lớn trong việc duy trì tăng trưởng dài hạn. Giống như những xu hướng ngắn ngủi khác trong không gian blockchain, nhiều nền tảng SocialFi gặp khó khăn sau khi cơn sốt ban đầu qua đi. Lens Protocol, nổi bật trong thời kỳ bùng nổ năm 2024, là một ví dụ điển hình.
Lens Protocol cũng rơi vào kịch bản tương tự Farcaster. Nguồn: @filarm Dune Dashboard
Lens Protocol ghi nhận một lượng lớn đăng ký tài khoản, được thúc đẩy bởi hiệu ứng FOMO và sự hào hứng ban đầu với các tính năng mạng xã hội phi tập trung. Lượng người dùng mới đổ vào tạo tài khoản ban đầu rất ấn tượng. Tuy nhiên, khi sự mới mẻ qua đi, tốc độ tăng trưởng giảm sút đáng kể. Trong những tháng gần đây, chỉ có 142 tài khoản mới được tạo, một sự sụt giảm rõ rệt so với hoạt động sôi nổi ban đầu.
Giá trị của tài khoản Lens cũng giảm mạnh. Nguồn: NFT Price Floor
Một dấu hiệu khác cho thấy sự suy giảm của Lens Protocol là sự sụt giảm đáng kể trong giá của các tài khoản Lens. Ở thời điểm đỉnh cao, một tài khoản Lens có thể có giá hơn 200 USD, phản ánh nhu cầu và sự phấn khích lớn về nền tảng. Nhưng hiện tại, tài khoản này chỉ còn chưa đến 1 USD. Điều này cho thấy sự giảm sút mạnh mẽ về cả sự quan tâm của người dùng lẫn giá trị mà nền tảng mang lại.
Sự sụt giảm mạnh mẽ này cho thấy SocialFi có thể mất đi sự quan trọng rất nhanh nếu không cung cấp giá trị liên tục cho người dùng. Để các doanh nghiệp SocialFi phát triển, họ không chỉ cần thu hút người dùng mà còn phải liên tục tương tác với họ thông qua nội dung ý nghĩa, tương tác cộng đồng và các ứng dụng thực tế.
Mặc dù sự khởi đầu của Lens Protocol đã mang lại nhiều kỳ vọng cho thị trường, nhưng sự suy giảm của nó là một lời cảnh báo cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực này. Nếu không có chiến lược rõ ràng cho tăng trưởng dài hạn, ngay cả những nền tảng hứa hẹn nhất cũng có thể thất bại.
2.3. Trưởng Thành: Nhưng Quá Nhanh
Farcaster, cùng với ứng dụng Warpcast, ban đầu thu hút sự chú ý lớn khi dự án huy động được hơn 150 triệu USD vào tháng 5 năm 2024. Làn sóng FOMO ban đầu đã thúc đẩy sự gia tăng đáng kể số lượng người dùng hoạt động hàng ngày, và nền tảng này dường như sẵn sàng cho thành công.
Từ mức đỉnh điểm hàng ngày hơn 15.000 người dùng vào đầu tháng 2, con số người dùng mới đã giảm xuống còn chưa đến 500 ở thời điểm hiện tại. Nguồn: @filarm Dune Dashboard
Mặc dù Farcaster liên tục cập nhật cơ sở hạ tầng và tiềm năng phi tập trung hóa của nền tảng, nhưng họ không thể mở rộng số lượng người dùng. Điều này phản ánh một vấn đề lớn trong SocialFi—khả năng giữ chân người dùng sau khi cơn sốt ban đầu qua đi. Số lượng người dùng mới giảm mạnh, từ hơn 15.000 lượt đăng ký vào tháng 2 xuống chỉ còn 545 lượt vào tháng 9.
Tuy nhiên, số lượng người dùng hoạt động hàng ngày của Farcaster đang có xu hướng tích cực. Nguồn: The Block
Dù số lượng người dùng hàng ngày vẫn tương đối ổn định, nhưng mức độ tương tác giảm đến 60% so với đỉnh cao. Nguyên nhân chính là sự thiếu hụt nội dung hấp dẫn. Là một nền tảng xã hội, Farcaster đã gặp khó khăn trong việc cung cấp đủ nội dung để duy trì sự quan tâm của người dùng lâu dài.
Hành trình của Farcaster hé lộ một sự thật quan trọng cho các nền tảng dựa trên blockchain: chất lượng nội dung và dịch vụ quan trọng hơn nhiều so với các tính năng phi tập trung hóa. Yếu tố cốt lõi cho bất kỳ ứng dụng mạng xã hội thành công nào là tạo ra nội dung liên tục và khuyến khích sự tương tác của người dùng. Các mạng xã hội dựa trên blockchain cần đầu tư mạnh mẽ vào việc sáng tạo nội dung và khuyến khích những đóng góp có ý nghĩa từ người dùng. Về góc độ kinh doanh, đây là lúc họ nên ưu tiên xây dựng một hệ sinh thái đa dạng và hấp dẫn, nơi người dùng cảm thấy có động lực quay lại mỗi ngày, thay vì chỉ dựa vào đầu cơ airdrop.
2.4. Chuyển Hướng: Thay Đổi Mô Hình Kinh Doanh Mới
Đối mặt với sự suy giảm trong tương tác người dùng và mất dần tầm quan trọng, một số nền tảng SocialFi đã cố gắng chuyển hướng sang các mô hình kinh doanh mới với hy vọng lấy lại động lực. CyberConnect là một ví dụ điển hình. Gần đây, nền tảng này đã đổi tên thành Cyber và chuyển hướng tập trung vào các giải pháp Layer 2 blockchain.
Nguồn: Defillama
Mặc dù việc chuyển hướng này có vẻ là một chiến lược hợp lý, nhưng nó không mang lại sự quan tâm của người dùng như Cyber mong đợi. Giá trị khóa tổng (TVL) của nền tảng đã giảm mạnh xuống chỉ còn 35.000 USD, thấp hơn rất nhiều so với mức đỉnh trước đây. Bất chấp nỗ lực thay đổi trọng tâm và tái thương hiệu, những thách thức của Cyber cho thấy rằng việc chỉ thích nghi với công nghệ mới hoặc xu hướng mới là không đủ để khôi phục sự tương tác lâu dài của người dùng.
Điều này nhấn mạnh một bài học quan trọng khác cho các doanh nghiệp SocialFi: chuyển hướng sang mô hình hoặc công nghệ mới cần phải đi kèm với những trải nghiệm người dùng sáng tạo và hấp dẫn. Nếu không có sự đổi mới liên tục, ngay cả những thay đổi chiến lược như tái thương hiệu của Cyber cũng có thể gặp khó khăn trong việc thành công.
3. Tương Lai Của SocialFi Sẽ Ra Sao?
Sự thăng trầm của các nền tảng như Friend.tech đã phơi bày những điểm yếu nghiêm trọng trong lĩnh vực SocialFi. Mặc dù sự phấn khích ban đầu và hiệu ứng FOMO có thể thúc đẩy việc tiếp nhận sớm, nhưng thành công lâu dài đòi hỏi nhiều hơn chỉ là sự đầu cơ. Các trải nghiệm ý nghĩa và hấp dẫn là yếu tố cần thiết để duy trì sự quan tâm của người dùng. Thật không may, nhiều dự án đã không thực hiện được các cam kết của họ, dẫn đến sự vỡ mộng và giảm mạnh sự tương tác của người dùng.
Các dự án SocialFi đang đối mặt với nhiều thách thức cốt lõi đã cản trở sự phát triển của chúng, bao gồm: 1) Thiếu sự gắn kết lâu dài với người dùng, 2) Quá phụ thuộc vào phi tập trung hóa, và 3) Thiếu hụt về nội dung và đổi mới.
Ngoài ra, còn xuất hiện thêm một số vấn đề trong giai đoạn lên kế hoạch dịch vụ, làm trầm trọng thêm những thách thức này:
- Sự bất tiện trong việc sử dụng ví tiền điện tử: Việc sử dụng ví yêu cầu nhiều bước bổ sung, làm tăng độ phức tạp của dịch vụ và thường đi kèm với những thuật ngữ khó hiểu. Điều này khiến trải nghiệm người dùng trở nên kém liền mạch, tạo ra rào cản cho những người mới chưa quen với hệ thống phi tập trung.
- Thiếu sự khác biệt cạnh tranh: Nhiều nền tảng mạng xã hội phi tập trung có xu hướng giống các nền tảng Web2, không mang lại sự khác biệt đáng kể. Nếu không có lợi thế nổi bật, chúng thường bị coi là các "phiên bản thay thế bất tiện", khiến việc thu hút người dùng trở nên khó khăn. Giống như cách TikTok cách mạng hóa mạng xã hội với nội dung ngắn và các thử thách lan truyền, các nền tảng phi tập trung cần tìm ra điểm mạnh cạnh tranh để nổi bật.
- Thiếu các influencer bản địa: Thành công của các nền tảng như TikTok và Instagram phần lớn nhờ vào sự phát triển của các influencer bản địa. Những influencer như chị em nhà D'Amelio, nổi tiếng từ TikTok, đã thu hút người dùng mới và gia tăng sự tương tác. Sự xuất hiện của những influencer bản địa này là cần thiết để thúc đẩy sự phát triển của các nền tảng mới. Tuy nhiên, các nền tảng mạng xã hội phi tập trung vẫn chưa tạo ra được những influencer như vậy, hạn chế tiềm năng tăng trưởng tự nhiên của chúng.
Bài học quan trọng từ các khó khăn của SocialFi rất rõ ràng: chỉ việc sao chép các mô hình Web2 trên nền tảng blockchain là không đủ. Thành công trong lĩnh vực này đòi hỏi các nền tảng phải cung cấp trải nghiệm mới thực sự và mang lại giá trị cụ thể cho người dùng. Chỉ những nền tảng đổi mới và thích nghi liên tục mới có thể phát triển bền vững trong dài hạn.
Tiger Research Reports