Tôi sinh con lần ba. Phụ nữ sinh nhiều con có nguy cơ sa tạng chậu không, vì sao? Sau sinh, tôi có cần tập sàn chậu không, các bài tập nào phù hợp? (Mai Hạnh, Long An)
Trả lời:
Vùng sàn chậu do ba hệ thống gồm hệ niệu dưới (niệu đạo, bàng quang), hệ sinh dục (tử cung, âm đạo), và hệ tiêu hóa dưới (trực tràng, hậu môn) cấu tạo nên. Vùng sàn chậu còn chứa nhiều hệ thống thần kinh, mạch máu, hình thành từ nhiều khối cân cơ đan xen nhau. Khối cân cơ này bám chắc vào thành bụng, xương mu, xương chậu hông, cột sống thắt lưng, xương chậu cùng cụt.
Sàn chậu có chức năng giữ cho cơ quan như tử cung, bàng quang, trực tràng, ruột non... nằm đúng chỗ, không bị sa xuống khi làm việc nặng, chạy nhảy. Sàn chậu còn có vai trò đóng mở các lỗ đường tiểu, âm đạo, hậu môn, kiểm soát hoạt động đi tiêu, tiểu theo ý muốn, thuận lợi khi "yêu".
Phụ nữ sau mãn kinh, mang thai và sinh nở nhiều lần, thừa cân hoặc béo phì, làm việc nặng, mắc các bệnh hô hấp, táo bón mạn tính hoặc từng phẫu thuật vùng chậu... có nguy cơ rối loạn chức năng sàn chậu. Lúc này, một hoặc nhiều cơ quan ở vùng chậu (tử cung, bàng quang, trực tràng, thành trước hoặc thành sau âm đạo) bị tụt ra khỏi vị trí bình thường do tổn thương, suy yếu của các cấu trúc cân cơ, dây chằng nâng đỡ sàn chậu.
Sàn chậu cũng thay đổi, giãn ra và nới lỏng khi bạn mang thai. Cân nặng khối thai gồm bào thai, túi ối, mô nhau lớn dần, đè nặng lên sàn chậu, nhất là ở ba tháng giữa, ba tháng cuối thai kỳ. Quá trình chuyển dạ, sinh con, phụ nữ có thể bị chấn thương sàn chậu khiến cơ suy yếu và rối loạn chức năng. Tình trạng này ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống, khiến phụ nữ thiếu tự tin, quá trình điều trị dai dẳng, tốn kém.
Bác sĩ Phương An (phải) hướng dẫn phụ nữ tập sàn chậu khi mang thai. Ảnh minh họa: Như Ngọc
Sụt giảm nồng độ hormone nữ estrogen trong giai đoạn trước và sau mãn kinh cũng khiến cơ thể thiếu hụt lượng collagen cần thiết để liên kết các mô vùng chậu. Khi chức năng cơ sàn chậu rối loạn, phụ nữ có thể gặp phải một số triệu chứng như són tiểu, bí tiểu, tiểu lắt nhắt, tiểu đêm, són phân, són hơi, sa tử cung, sa thành âm đạo, giảm khoái cảm, âm đạo giãn, đau khi quan hệ tình dục...
Nếu bạn chăm chỉ tập luyện cơ sàn chậu giúp ngăn ngừa và cải thiện nhiều vấn đề sau sinh, từ đó bảo vệ sức khỏe, tăng hạnh phúc vợ chồng. Bạn có thể thực hiện một số bài tập sàn chậu trong thai kỳ.
Sau sinh, thời điểm thích hợp tập sàn chậu là 6 tuần, lúc này cơ thể phụ nữ hồi phục hoàn toàn. Một số sản phụ có thể cảm giác đau cơ sàn chậu hoặc vùng bụng dưới không nên lo lắng vì hoàn toàn bình thường. Phụ nữ có thể tự thực hiện các bài tập nhẹ tại nhà như tập kegel, squat, bridge, split tabletop, bird dog. Trường hợp không thể tự tập tại nhà, suy yếu sàn chậu chưa thể phục hồi, phụ nữ cần đi khám, bác sĩ cân nhắc sử dụng các phương pháp dưới đây.
Kích thích điện sử dụng dòng điện kích thích vào cơ âm đạo hoặc cơ thắt hậu môn nhằm kích thích các cơ này hoạt động, tăng cường sức co của cơ. Quá trình kích thích xung điện vào cơ sàn chậu trong 20 phút được máy ghi lại trên màn hình giúp bác sĩ quan sát, điều chỉnh cường độ dòng điện phù hợp.
Bác sĩ Phương An điều trị bằng máy tập sàn chậu (Biofeedback) giúp nâng cơ sàn chậu cho phụ nữ sau sinh. Ảnh minh họa: Tuệ Diễm
Liệu pháp phản hồi sinh học giúp xác định chắc chắn bạn tập luyện đúng nhóm cơ. Với phương pháp này, chuyên viên vật lý trị liệu đặt một thiết bị nhỏ vào âm đạo. Khi bạn thực hiện bài tập, thiết bị phát tín hiệu trên màn hình máy tính để xác định chính xác bạn đã tập đúng nhóm cơ hay chưa.
Nón âm đạo là dụng cụ nhỏ bằng nhựa có hình nón đặt vào âm đạo trong khoảng 15 phút và đặt hai lần mỗi ngày. Dụng cụ này có nhiều trọng lượng khác nhau. Trong giai đoạn đầu, bạn được đặt nón nhẹ nhất, sau đó tập luyện, sử dụng cơ sàn chậu để giữ dụng cụ đúng vị trí. Trọng lượng nón âm đạo tăng dần lên khi bạn đã giữ được nón thoải mái.
Các dụng cụ khác được dùng trong hỗ trợ thực hiện bài tập vùng sàn chậu. Điểm chung của các thiết bị này là điều được đặt trong âm đạo để hỗ cơ quan vùng chậu thực hiện đúng các bài tập.
Nếu sa tạng chậu không được can thiệp điều trị từ sớm, người bệnh bị rối loạn chức năng tiết niệu, sinh dục và hậu môn trực tràng. Trường hợp bệnh tiến triển nặng, nhất là sa tạng chậu ở mức độ 4 gây viêm loét, người bệnh cần phải cắt bỏ tử cung. Do đó, bạn nên đi khám đánh giá sức khỏe sàn chậu sau khi sinh để có biện pháp can thiệp kịp thời.
BS.CKI Trần Nguyễn Phương An
Trung tâm Sản Phụ khoa
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM
Độc giả gửi câu hỏi về sản phụ khoa tại đây để bác sĩ giải đáp