Thủ tướng gợi mở 11 giải pháp cho đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao

Ngày 15.10, tại TP.Cần Thơ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì hội nghị bàn giải pháp thúc đẩy triển khai đề án phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030. Cùng dự Hội nghị có Phó thủ tướng Trần Hồng Hà, Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc, lãnh đạo các bộ và 12 tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL (trừ Bến Tre không tham gia đề án).

Kiến nghị cho thí điểm chính sách chi trả tín chỉ carbon dựa trên kết quả sản xuất

Báo cáo tiến độ, ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT, cho biết đề án đã triển khai 7 mô hình thí điểm ở 5 tỉnh, thành gồm: Cần Thơ, Đồng Tháp, Kiên Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng. Hiện, 4/7 mô hình thí điểm vụ hè - thu năm 2024 đã báo cáo kết quả đạt tích cực. Chi phí giảm 20 - 30%, năng suất tăng 10%, giảm 5 - 6 tấn CO₂/ha, thu nhập của người dân tăng thêm 20 - 25%. Người dân, các HTX đang rất phấn khởi khi lúa đều được doanh nghiệp bao tiêu.

Bên cạnh đó, Bộ NN-PTNT đã ban hành kế hoạch nâng cao năng lực cho các đối tác, với khoảng 620 HTX và gần 200.000 hộ nông dân. Bộ cũng đã phối hợp rà soát hiện trạng cơ sở hạ tầng, tổng hợp nhu cầu đề xuất của các tỉnh, tìm kiếm nguồn lực đầu tư nâng cấp hạ tầng sản xuất tại 33 vùng sản xuất (gồm 88 huyện, 542 xã với diện tích hơn 800.000 ha).

Cũng theo ông Nam, qua rà soát, trước mắt, lĩnh vực thủy lợi cần nguồn lực nạo vét 1.924 km kênh cấp 2 trong vùng sản xuất lúa, xây mới/nâng cấp 1.628 km đê bao khép kín kết hợp với lưu thông vận chuyển hàng hóa vật tư nông nghiệp; xây dựng 724 cống hở để tưới/tiêu; xây dựng 43 công trình điều tiết nước…

Với dự kiến này, giai đoạn 2025 - 2027, ngoài nguồn vốn của Ngân hàng Thế giới (WB) và vốn đầu tư công của Nhà nước, Bộ cần huy động khoảng 20.000 tỉ đồng từ vốn đầu tư của doanh nghiệp, HTX, nông dân. Trong đó, cần gói tín dụng khoảng 10.000 tỉ đồng (tương đương 400 triệu USD) từ các ngân hàng thương mại. Tuy nhiên, việc huy động nguồn lực đầu tư lại là khó khăn hàng đầu hiện nay. Nguồn đầu tư từ ngân sách ngay trong giai đoạn 2024 - 2025 chưa bố trí được nguồn.

Trên tinh thần đó, Bộ NN-PTNN kiến nghị Thủ tướng Chính phủ đồng ý chủ trương cho Bộ hoàn thiện hồ sơ thí điểm chính sách đặc thù đối với chương trình đầu tư công sử dụng nguồn vốn vay ưu đãi từ WB dự kiến khoảng 330 triệu USD. Bên cạnh đó, chỉ đạo một số Bộ phối hợp gỡ khó về vốn, các gói tín dụng. Bên cạnh đó là cho phép thí điểm chính sách chi trả tín chỉ carbon dựa trên kết quả của sản xuất lúa giảm phát thải trong khuôn khổ dự án của Quỹ TCAF giai đoạn 2025 - 2027.

11 giải pháp cho cây lúa ĐBSCL bứt phá

Chỉ đạo tại hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho rằng, để có một cuộc cách mạng về cây lúa, phải thổi hồn vào cây lúa bằng công nghệ số, phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ, kinh tế tri thức, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Điều này đòi hỏi phải phát huy tối đa sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, nhất là không thể thiếu vai trò từ bàn tay khối óc của nhân dân. Nhưng để huy động được nguồn lực từ nhân dân thì phải có cơ chế, chính sách phù hợp để hỗ trợ, khuyến khích họ.

Bên cạnh đó, yếu tố thành công còn cần có sự huy động đa dạng hóa nguồn lực, gồm T.Ư, địa phương, đi vay, phát hành trái phiếu, xã hội hóa, nhân dân. Việc việc sử dụng nguồn lực phải khoa học, xóa bỏ cơ chế xin cho bao cấp, thủ tục hành chính rườm rà. Nguồn lực này làm sao phải xuống tới địa phương, cơ sở sản xuất, nông dân thì mới hiệu quả.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính mong muốn, đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp cần phải bứt phá, tăng tốc hơn nữa để sớm đạt được mục tiêu. Để từ đó, chúng ta có thể nghĩ tới việc được 14 - 15 triệu tấn lúa, 9 - 10 triệu tấn gạo từ đề án này. Trên tinh thần đó, Thủ tướng đặt ra 11 giải pháp và giao nhiệm vụ cho từng bộ, ngành T.Ư, địa phương cụ thể.

Thứ nhất, quy hoạch vùng nguyên liệu ổn định, lâu dài để phát triển cây lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Các địa phương phối hợp với Bộ NN-PTNT, Bộ KH-ĐT, Bộ TN-MT làm việc này, hoàn thành trong quý 2/2025.

Thứ hai, ứng dụng khoa học công nghệ, xây dựng thương hiệu lúa trong phân khúc chất lượng cao, đi cùng với chỉ dẫn địa lý, truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng...

Thứ ba, Bộ NN-PTNT chủ trì cùng Bộ KH-ĐT, Bộ Tư pháp, các địa phương xây dựng các cơ chế, chính sách ưu đãi, ưu tiên, đề xuất cấp có thẩm quyền, trước mắt cố gắng trình một số chính sách tại kỳ họp Quốc hội sắp tới, tinh thần là "vướng ở đâu tháo gỡ ở đó".

Thứ tư, về nguồn vốn, ngành ngân hàng tiếp tục triển khai các gói tín dụng đang triển khai và nghiên cứu để triển khai trong năm 2025 gói tín dụng với quy mô khoảng 30.000 tỉ đồng cho Đề án; đồng thời cho doanh nghiệp vay vốn để mua vật tư, giống, sản xuất kinh doanh.

Về vay vốn của các đối tác phát triển, tinh thần là Bộ NN-PTNT chịu trách nhiệm và cấp phát cho các địa phương. Bộ Tài chính nghiên cứu lập quỹ hỗ trợ triển khai Đề án một triệu ha gồm vốn của Nhà nước, vốn bán tín chỉ carbon, vốn xã hội hoá… để sử dụng linh hoạt, nhanh chóng khi cần thiết.

Thứ năm, về phát triển, đa dạng hóa thị trường, Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao đẩy mạnh, triển khai thường xuyên việc kết nối thị trường trong nước, ngoài nước, các địa phương, các doanh nghiệp.

Thứ sáu, về ứng phó biến đổi khí hậu, sạt lở, khắc phục hậu quả thiên tai, hạn hán, Bộ NN-PTNT và Bộ TN-MT xây dựng đề án tổng thể để bảo vệ ĐBSCL, trong đó có diện tích đất trồng lúa; đề án tổng thể nhưng phân kỳ đầu tư, phân bổ nguồn lực cho các địa phương.

Thứ bảy, Bộ NN-PNT, Bộ TM-TM, Bộ Tài chính chịu trách nhiệm về các nhiệm vụ liên quan giảm phát thải, giảm khí metal trong nông nghiệp, bán tín chỉ carbon, có sản phẩm trong quý 2/2025.

Thứ tám, đẩy mạnh phát triển doanh nghiệp, kết nối doanh nghiệp với địa phương, hợp tác xã, các cơ sở sản xuất, kinh doanh để đa dạng hóa các sản phẩm, đẩy mạnh tiêu thụ các sản phẩm lúa gạo.

Thứ chín, tập hợp nông dân bằng nhiều hình thức, phương thức khác nhau như trong HTX, để người dân phát huy tinh thần tự lực, tự cường, chủ động, năng động, sáng tạo.

Thứ mười là nhiệm vụ kêu gọi, huy động nguồn lực từ các tổ chức quốc tế, đối tác phát triển. Bộ Tài chính, Bộ KH-ĐT, Bộ NN-PTNT cần đơn giản hóa thủ tục, hài hòa hóa quy định với các đối tác.

Mười một, các bộ ngành, các địa phương phối hợp, liên kết với nhau, liên kết với doanh nghiệp, với các nhà khoa học; phối hợp, chặt chẽ hiệu quả giữa nhà nông và doanh nghiệp, giữa Nhà nước với nhân dân, giữa khu vực tư nhân và khu vực nhà nước.

Thủ tướng thống nhất với đề xuất cần thành lập Ban Chỉ đạo triển khai Đề án do Phó thủ tướng Trần Hồng Hà làm Trưởng Ban, với tinh thần chỉ bàn làm, không bàn lùi, đã thực hiện phải có kết quả cụ thể, cân đong đo đếm được.