Huyết áp thấp có ảnh hưởng?
ThS Hoàng Khánh Toàn, nguyên trưởng khoa đông y, Bệnh viện Trung ương quân đội 108 cho biết huyết áp thấp là một trạng thái bệnh lý thường gặp, đặc biệt ở phụ nữ.
Ở người trưởng thành, sau nhiều lần đo huyết áp đúng phương pháp, nếu chỉ số huyết áp tối đa dưới 90mmHg và/hoặc huyết áp tối thiểu dưới 60mmHg, hoặc chỉ số huyết áp hiện tại thấp hơn so với chỉ số huyết áp từng có trước đây thì là huyết áp thấp.
Huyết áp thấp có 2 dạng: huyết áp thấp nguyên phát và huyết áp thấp thứ phát. Huyết áp thấp nguyên phát thường không tìm được căn nguyên của bệnh. Dạng này hay gặp ở phụ nữ trong tuổi dậy thì hoặc ở vào giai đoạn mãn kinh.
Huyết áp thấp thứ phát có căn nguyên cụ thể và được chia làm hai loại huyết áp thấp thứ phát cấp tính thường do chấn thương gây mất máu, do tiêu chảy gây mất nước và điện giải, do dùng quá liều thuốc hạ huyết áp...;
Huyết áp thấp thứ phát mạn tính thường gặp trong các bệnh suy tuyến giáp trạng, suy tuyến thượng thận, viêm tuỵ mạn tính, viêm đại tràng và dạ dày kéo dài gây suy nhược cơ thể...
Triệu chứng của huyết áp thấp nguyên phát là rất phong phú. Mức độ nhẹ có thể thấy mệt mỏi, nặng đầu, hoa mắt, chóng mặt, khó thở, hồi hộp, mất ngủ, suy giảm trí nhớ, kém tập trung, da xanh xao... Mức độ nặng có thể có những cơn choáng váng, xây xẩm mặt mày, vã mồ hôi lạnh, ngất xỉu...
Bệnh để lâu có thể dẫn đến tình trạng thiểu năng tuần hoàn não, suy nhược thần kinh, thiểu năng động mạch vành tim gây đau thắt ngực, thậm chí có thể bị nhồi máu não…, rất nguy hiểm đến tính mạng nếu không được phòng tránh và chữa trị kịp thời.
Khi xảy ra huyết áp thấp phải nhanh chóng đưa huyết áp trở về trị số bình thường, sau đó cần có biện pháp điều trị duy trì để tránh tái phát. Điều trị huyết áp thấp có nhiều biện pháp khác nhau, có thể chữa bằng đông y hoặc tây y.
Về nguyên tắc, cần phải xử lý triệt để nguyên nhân và trị liệu mang tính toàn diện và kiên trì. Đối với huyết áp thấp thứ phát cấp tính, nhất thiết phải sử dụng các biện pháp của Tây y, Đông y chỉ có vai trò hỗ trợ. Đối với huyết áp thấp nguyên phát và huyết áp thấp thứ phát mạn tính nên dùng kết hợp Đông Tây y.
Các biện pháp của đông y được chia làm hai nhóm: dùng thuốc và không dùng thuốc.
Nhóm không dùng thuốc bao gồm các biện pháp như áp dụng chế độ sinh hoạt hợp lý, tránh căng thẳng, bảo đảm giờ giấc làm việc và nghỉ ngơi phù hợp, có chế độ dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng, có thể ăn mặn một chút, uống đủ nước, tích cực tập luyện thể dục thể thao, tập dưỡng sinh, khí công, xoa bóp, bấm huyệt, châm cứu...
Nhóm dùng thuốc bao gồm phương thức biện chứng luận trị (kê đơn theo từng thể bệnh) hoặc biện bệnh luận trị (kê đơn chung cho tất cả các thể)...
Xử trí đúng cơn tụt huyết áp, cách nào?
Bác sĩ Quách Tuấn Vinh, nguyên chủ nhiệm quân y Tổng cục Chính trị nhấn mạnh, xử trí cơn huyết áp thấp đóng vai trò quan trọng để cứu người bệnh, phòng ngừa biến chứng.
Biểu hiện của cơn tụt huyết áp đột ngột là: Đột nhiên hoa mắt chóng mặt, xây xẩm mặt mày, da nhợt nhạt, chân tay lạnh, đổ mồ hôi hột, thậm chí nếu nặng có thể ngất... Tùy theo trạng thái bệnh nhân mà có cách xử trí tại nhà cho phù hợp.
- Với cơn tụt huyết áp: Ngay lập tức cho người bệnh nằm đầu thấp, chân gác cao để tăng lưu lượng máu nên nuôi dưỡng não. Ủ ấm bằng chăn ấm, túi chường hoặc ngâm chân nước nóng cho người nóng ấm. Uống trà đường nóng, ngậm sâm... Dùng thuốc nâng huyết áp đang dùng theo đơn của bác sĩ.
- Khi bệnh nhân ngất: Cho người bệnh nằm ở tư thế đầu thấp, chân cao để tăng lượng máu nuôi dưỡng não. Dùng các dụng cụ sẵn có như đầu tăm nhọn, đầu bút bi... kích thích mạnh vào huyệt Nhân trung có vị trí nằm ở 1/3 trên rãnh Nhân trung. Thông thường người bệnh tỉnh nhanh sau khi kích thích vào huyệt.
Kiểm soát bệnh huyết áp thấp mà không cần đến thuốc: Không thay đổi tư thế đột ngột từ ngồi hoặc nằm sang đứng; Khi ngủ không được gối cao đầu. Cần phải ngủ đẫy giấc, khoảng 9 đến 10 tiếng/ngày. Những người thân nên biết điều này để tránh kìm hãm giấc ngủ của những người bị huyết áp thấp.
- Biết thức giấc ngồi dậy đúng cách. Vì khi ngủ máu sẽ tập trung vào khu vực dạ dày (gan, phổi, lá lách), xuất hiện tình trạng thiếu máu não tạm thời. Nếu người huyết áp thấp dậy đột ngột, có thể bị ngất đi (bất tỉnh nhân sự).
Khi thức dậy cần phải nằm thêm một lúc, nên tập một vài động tác thể dục đơn giản (vận động các khớp xương chân tay), sau đó ngồi dậy, khi đứng dậy nên vị vào ghế và đứng trong một quãng ngắn.
Nên nằm đầu thấp khi có các dấu hiệu hoa mắt chóng mặt, mệt mỏi, buồn ngủ để tăng lượng máu lên não.
Tập thể dục rất có lợi với người huyết áp thấp, đi bộ, bơi, các trò chơi thể thao không vận động quá mạnh đều tốt. Nhiều hiện tượng bệnh lý sẽ biến mất sau một thời gian luyện tập. Hoạt động thể lực vừa phải, tập thể dục đều bằng phương pháp đi bộ mỗi ngày 1 đến 3 km.
Không nên leo trèo cao, tránh ra nắng gắt hoặc ra ngoài khi trời lạnh nhất là đêm khuya mà không mặc đủ ấm.
Huyết áp có thể tăng lên sau khi uống cà phê. Vì thế một tách cà phê kèm một đến hai miếng bánh mì với bơ hoặc format là một liệu pháp chữa bệnh hiệu quả đối với những người huyết áp thấp.
Uống trà xanh đặc cũng rất có lợi và đừng quên ăn 3 đến 4 bữa trong một ngày, chọn thực phẩm giàu protein (chất đạm) như thịt nạc, cá, tôm...
Người bị huyết áp thấp không nên ăn quá nhiều thức ăn bổ dưỡng như trứng, thịt mỡ, sữa béo và cần kiên nhẫn trong điều trị.
Thận trọng khi xông hơi, tắm nước nóng... tránh nguy cơ có thể gây mất nước, giãn mạch làm tụt huyết áp.
Thận trọng khi dùng thuốc, nhất là thuốc lợi tiểu. Cần dùng theo đơn của thầy thuốc. Khi dùng thuốc nếu cần phải tư vấn lại thầy thuốc để tránh tai biến của thuốc.
- Cần kiểm tra huyết áp thường xuyên do huyết áp thấp có thể thành tăng huyết áp ở độ tuổi 50 trở đi.