Ethereum và Bitcoin, hai blockchain lớn nhất thế giới, đang gặp phải những thách thức đáng kể trong việc mở rộng mạng lưới của mình. Khi ngày càng nhiều người dùng và giao dịch chuyển sang các giải pháp Layer 2 (L2), hệ thống này có thể làm suy yếu tính bảo mật và bền vững của Layer 1 (L1), với phí và phần thưởng cho các thợ đào và người xác nhận (validator) giảm sút.
Sự tăng trưởng của L2 gây lo ngại cho L1
Cả Ethereum và Bitcoin đang phải đối mặt với một vấn đề cơ bản: Làm thế nào để mở rộng mạng lưới của họ để đáp ứng số lượng người dùng ngày càng tăng mà không hy sinh tính bảo mật hoặc phi tập trung.
Justin Bons, người sáng lập Cybercapital, đã đưa ra lý thuyết rằng các nền tảng L2 đang “ký sinh” lên Ethereum. Bons từ lâu đã cảnh báo về ảnh hưởng ngày càng tăng của các giải pháp L2 của Ethereum lên chuỗi chính, cũng như các blockchain khác áp dụng phương pháp mở rộng L2. Sau đây là cái nhìn tổng quan về tình thế khó khăn mà các blockchain L1 như Bitcoin và Ethereum đang đối mặt.
Hiện tại, cả hai blockchain đều không thể xử lý giao dịch với tốc độ tương đương với các hệ thống tập trung như Visa hay Mastercard, và phí sử dụng L1 có thể rất cao. Kể từ năm 2015, việc sửa đổi lớp đồng thuận của Bitcoin để cải thiện khả năng mở rộng đã gây ra nhiều tranh cãi, dẫn đến việc các nhà ủng hộ ngày càng ưa chuộng các giải pháp L2 như Lightning Network. Các nhà phát triển cốt lõi của Ethereum cũng đã hướng tới việc cho phép các L2 như Arbitrum, Optimism, Base và Linea phát triển.
Các giải pháp L2, theo thiết kế, chuyển giao dịch từ layer gốc (L1) sang một lớp thứ cấp. Đối với Ethereum, các L2 như Arbitrum và Optimism gộp nhiều giao dịch thành một giao dịch L1, giảm chi phí và tăng thông lượng.
Đối với Bitcoin, Lightning Network cho phép người dùng giao dịch ngoài chuỗi, chỉ giải quyết trên blockchain chính khi thực sự cần thiết. Mặc dù các giải pháp này đã được khen ngợi vì tăng tốc độ giao dịch và giảm phí, chúng cũng tạo ra một mối đe dọa tiềm ẩn cho mô hình kinh tế và bảo mật của các blockchain L1.
Ethereum từng hưởng lợi đáng kể từ hoạt động của các L2. Vào tháng 11 năm 2023, các giải pháp L2 như Arbitrum,Base, Optimism và Linea đóng góp khoảng $200.000 phí thuê hàng ngày cho L1 của Ethereum. Tuy nhiên, sự hỗ trợ tài chính này đã giảm sút. Từ tháng 12 năm 2023 đến tháng 3 năm 2024, các khoản thanh toán từ L2 cho Ethereum giảm xuống dưới $250.000 mỗi ngày, chỉ tăng đột biến lên khoảng $1,7 triệu vào đầu tháng 3. Đến cuối tháng 4 năm 2024, các khoản phí này giảm mạnh, còn dưới $10.000 mỗi ngày. Điều này đặt ra câu hỏi về tính bền vững lâu dài của hạ tầng L1 của Ethereum nếu phần lớn hoạt động chuyển sang L2.
Bitcoin cũng đối mặt với vấn đề tương tự. Khi BTC được chuyển sang Lightning Network hoặc các sidechain khác của Bitcoin, giao dịch bỏ qua chuỗi chính, bỏ lại thợ mỏ không có phí mà họ thường kiếm được từ việc xử lý giao dịch.
Tính bảo mật kinh tế của Bitcoin phụ thuộc vào các ưu đãi dành cho thợ mỏ, cả thông qua phí giao dịch và phần thưởng khối, vốn giảm một nửa sau mỗi 4 năm (sự kiện halving). Khi phí di chuyển ra khỏi chuỗi chính, lo ngại rằng thợ mỏ Bitcoin có thể không còn đủ động lực kinh tế để tiếp tục bảo vệ mạng lưới, làm cho nó tiềm ẩn ít an toàn hơn theo thời gian.
Giải pháp L2 có thể không đảm bảo tính bền vững dài hạn
Tính đến ngày 6 tháng 10 năm 2024, khả năng của Lightning Network (LN) của Bitcoin là khoảng 5.360 BTC. Thợ mỏ chỉ nhận phí khi BTC được di chuyển vào hoặc ra khỏi các kênh Lightning, nghĩa là không có phí nào được trả cho họ khi giao dịch diễn ra ngoài chuỗi trên LN. Tương tự, Wrapped Bitcoin (WBTC) và các dạng token hóa khác của BTC không đóng góp phí đáng kể cho L1 sau khi chúng được chuyển đổi.
Nikita Zhavoronkov, nhà phát triển chính của Blockchair, cũng bày tỏ lo ngại về ngân sách bảo mật giảm dần của Bitcoin. Vấn đề cơ bản nằm ở chỗ cả Ethereum và Bitcoin đều được thiết kế với kỳ vọng rằng người dùng sẽ trả phí để sử dụng layer gốc. Các phí này là một phần quan trọng trong việc duy trì tính bảo mật của blockchain, đặc biệt khi phần thưởng khối giảm dần theo thời gian. Nếu quá nhiều giao dịch diễn ra trên các L2, L1 có thể thiếu phí, giảm các ưu đãi cho các thợ mỏ và người xác nhận bảo vệ mạng lưới.
Các giải pháp L2 như Arbitrum và Optimism, trong khi cung cấp lợi ích tức thời về khả năng mở rộng và hiệu quả chi phí, có thể làm suy yếu tính bền vững lâu dài của L1 của Ethereum nếu chúng không được thiết kế để đóng góp đủ cho layer gốc.
Tương tự, Lightning Network của Bitcoin, trong khi giải quyết một số vấn đề về khả năng mở rộng của Bitcoin, loại bỏ thợ mỏ khỏi vòng giao dịch hoàn toàn, làm cho mô hình bảo mật của BTC phụ thuộc hoàn toàn vào phần thưởng khối giảm dần.
Mặc dù không có nghi ngờ rằng các giải pháp L2 cung cấp một giải pháp tạm thời cho các vấn đề về khả năng mở rộng của cả Ethereum và Bitcoin, chúng đặt ra những câu hỏi quan trọng về sức khỏe lâu dài của các mạng lưới này. Nếu các blockchain L1 phụ thuộc vào dòng phí ổn định để khuyến khích các thợ mỏ và người xác nhận, và nếu những phí này ngày càng bị các giải pháp L2 chiếm giữ, mô hình kinh tế của các blockchain này có thể trở nên mất cân bằng.
Mục tiêu cuối cùng của cả Ethereum và Bitcoin luôn là tạo ra các mạng lưới phi tập trung, an toàn có thể xử lý nhu cầu toàn cầu. Tuy nhiên, nếu các giải pháp L2 tiếp tục kéo các giao dịch ra khỏi L1 mà không cung cấp đủ phí cho lớp cơ bản, tính bảo mật và phi tập trung của các mạng này có thể bị đe dọa. Việc tìm ra sự cân bằng giữa hoạt động của L1 và L2 là điều cần thiết cho tương lai của khả năng mở rộng blockchain. Vấn đề về phần thưởng cũng không giải quyết được các chỉ trích đối với các khái niệm L2, vốn thường được coi là tập trung hơn đáng kể so với chuỗi chính, khiến chúng dễ bị tấn công và trộm cắp hơn.
Tóm lại, trong khi các giải pháp L2 mang lại lợi ích rõ ràng về tốc độ giao dịch và chi phí, chúng cũng giới thiệu những rủi ro đáng kể đối với tính bền vững lâu dài của Ethereum và Bitcoin. Nếu không có cơ chế đảm bảo rằng các L2 đóng góp đáng kể cho bảo mật và cơ sở hạ tầng của lớp cơ bản, các giải pháp này có thể chỉ là một biện pháp tạm thời hơn là một giải pháp lâu dài. Cộng đồng Ethereum và Bitcoin sẽ cần phải xem xét cẩn thận cách mở rộng mạng lưới của họ mà không làm tổn hại đến các nguyên tắc cơ bản làm cho chúng trở nên độc đáo trong thế giới tài chính phi tập trung.
Khi việc áp dụng chính thống đang đến gần, sự cấp bách của các cộng đồng Ethereum và Bitcoin trong việc giải quyết những vấn đề về mở rộng này ngày càng tăng. Nếu không thiết lập được một cân bằng bền vững giữa L1 và L2 sớm, tính bảo mật và phi tập trung của các blockchain này có thể bị đe dọa trong những năm tới. Việc giải quyết những thách thức này là điều cần thiết để duy trì tính toàn vẹn của mạng lưới và đảm bảo khả năng tồn tại lâu dài của chúng.